نقش کلیدی شهروندان در ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان!

نقش کلیدی شهروندان در ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان!

تمرکز روی نیازهای ساکنین شهر و ارتقاء تجربه شهروندی، مهم‌ترین بخش از راهبرد شهرهای هوشمند موفق است. در مقابل، مردم-محور نبودن و تعریف پروژه‌ها با تمرکز و محوریت فناوری، دام‌های اصلی در طراحی پروژه‌های شهر هوشمند هستند.

در طراحی و راه‌اندازی یک پروژه شهر هوشمند، باید به این سوال پاسخ داد که «آیا این پروژه واقعا منجر به ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان می‌شود؟» در بسیاری از مواقع، پاسخ به این سوال هم «آری» هست و هم «خیر»! قطعا در خصوص تعداد زیادی از پروژه‌ها، پاسخ به این سوال که «آیا این پروژه در راستای برنامه شهر هوشمند با هدف تبدیل شهر به محیط دلخواه شهروندان طراحی شده؟» خیر است! اما با توجه به ارتقاء سادگی و دسترس‌پذیری خدمات برای شهروندان در نتیجه راه‌اندازی پروژه‌های شهر هوشمند، پاسخ به این سوال که «آیا این راهکار به ارتقاء جایگاه هوشمندی شهر کمک می‌کند؟» تقریبا در خصوص تمامی پروژه‌های شهر هوشمند، بله است.

بنابراین، سوال اینجاست که یک شهر هوشمند چگونه می‌تواند به محیط دلخواه شهروندان آن شهر تبدیل شود؟ پاسخ به این سوال در حوزه کلیدی «مشارکت شهروندی» نهفته است.

1. مشارکت شهروندی در راهبردها

مشارکت شهروندی با ایفای نقش شهروندان و ساکنین شهر در «تولید خدمات»، «رساندن خدمات به مشتریان اصلی» و «ارزیابی این فرآیند»، در فرآیند توسعه شهر هوشمند محقق می‌شود. استفاده از «مشورت عمومی»[1]یکی از راهکارهای عملیاتی در زمینه تحقق مشارکت شهروندان در تهیه راهبردهای شهر هوشمند است.

به عنوان مثال: شهر اتاوا در کانادا برنامه smart city 2.0خود را با رویکرد دریافت مشورت عمومی کلید زد و در تهیه راهبرد توسعه شهر هوشمند، از مشورت ذی‌نفعان زیست‌بوم شهر هوشمند اعم از کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و ساکنین این شهر استفاده کرد.

شهر پیون در هند نیز، در فاز اول برنامه توسعه شهر هوشمند خود، نظرات 3 میلیون شهروند را در یک بازه 45 روزه دریافت کرد.

2. رویکرد مشتری محوری

رویکرد مشتری محوری از بنیادی‌ترین پایه‌های توسعه شهر هوشمند است که با در نظر داشتن تجربه شهروند در استفاده از یک خدمت (customer journey) و تمرکز روی نیازی اصلی (pain points) شهروندان محقق می‌شود.

در بسیاری از موارد، نیازهای واقعی و روزمره شهروندان و شرکت‌های دانش‌بنیان با ارائه مواردی نظیر خدمات استعلامی ملک و خودرو یا باز کردن دسترسی به داده‌ها در حوزه‌های مالی و پرداخت برطرف می‌شود و نیازی به استفاده از فناوری‌هایی مثل IoT و 5G نیست. البته، واضح است که این ارائه خدمات نیز در نتیجه استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و بلاک‌چین ارتقاء می‌یابد. اما موضوع کلیدی، توجه به نیاز شهروندان در راه‌اندازی سرویس‌ها است.

به عنوان مثال: تجربه دولت استونی نشان می‌دهد که استفاده از ابزارهای دیجیتال با تمرکز روی تجربه شهروندان منجر به افزایش سود مالی حاصل از ارائه خدمات می‌شود. ارائه سرویس‌های دیجیتال نه تنها نسبت به سایر سرویس‌ها ارزان‌تر هستند (مثلاً هزینه رأی‌گیری دیجیتالی حدود 20درصد رأی‌گیری سنتی است)، بلکه با افزایش کیفیت و دسترس‌پذیری، میزان رضایت شهروندان را نیز افزایش می‌دهند.

3. مشارکت شهروندی در عملیات و اجرا

مشارکت شهروندی تنها به حضور شهروندان در انتخابات و جمع‌آوری اولویت‌های مورد نظر آن‌ها محدود نمی‌شود. پیاده‌سازی و راه‌اندازی راه‌حل‌های هوشمند، در موارد متعددی نیازمند ایفای نقش شهروندان و تراکنش آن‌ها با شهر و با یکدیگر است. به عنوان مثال:

پلتفرم “Active Citizen” در مسکو به شهروندان امکان رأی‌دهی در خصوص مسائل مرتبط با شهر را ارائه کرده و پلتفرم “Our City”، امکان گزارش‌دهی نسبت به خرابی و وجود اشکال در زیرساخت‌ها و خدمات را فراهم می‌کند.

برنامه Civic Bridge در شهر سانفرانسیسکو نیز از متخصصان حوزه شهر هوشمند درخواست می‌کند تا به صورت داوطلبانه با کارمندان و کارشناسان مدیریت شهری روی مسائل و چالش‌های شهری وقت گذاشته و برای رفع مشکلات با استفاده از راهکارهای نوآورانه، سریع و چابک و مشارکتی اقدام نمایند.

«باهم» و مشارکت شهروندان در هوشمندسازی تهران

در پروژه «باهم» ذیل برنامه تهران هوشمند، سعی بر آن بوده است که ابزارهای لازم برای مشارکت شهروندان در اولویت‌دهی به پروژه‌های اجرا شده در محله‌های تهران ارائه شده و با اتصال این پلتفرم به اپلیکیشن «تهران من»، امکان گزارش‌دهی مشکلات و مسائل شهری برای شهروندان به سادگی فرآهم شود. بنابراین، از سویی امکان تأثیرگذاری مستقیم و مشارکت شهروندی در راهبردها، عملیات و اجرا فراهم شده مشاهده شده و از سوی دیگر، حکمروایی شهری با درک دقیق‌تر ذائقه شهروند در هر محله، امکان محقق کردن رویکرد شهروندمحوری در توسعه شهر را خواهد داشت.

نگارش این مطلب را در زمانی به پایان می‌برم که نام سامانه «باهم» در میان سه برگزیده نهایی جایزه جهانی شهر هوشمند ۲۰۲۱، در بخش «حکمروایی و اقتصاد هوشمند» قرار گرفته است. این امر را می‌توان به مثابه قرار داشتن برنامه تهران هوشمند در ریل صحیح پیشرفت دانست. البته، این آغاز راه است و فاصله زیادی تا استفاده از تمامی ظرفیت‌های شهر تهران در حوزه مشارکت شهروندی، توسعه زیست‌بوم نوآوری، توسعه اقتصاد دیجیتال و ارتقاء کیفیت زندگی در این شهر داریم.