چرا مردم به ایمنی خودروهای خودران اعتماد ندارند؟

هر چه به دوران خودروهای بدون راننده نزدیک‌تر می‌شویم، یک سوال اساسی بیشتر خودش را نشان می‌دهد: خودروهای خودران چقدر باید ایمن باشند تا در ابعاد گسترده از آنها استفاده کنیم؟

نتایج یک تحقیق نشان داده است که حتی اگر میزان تصادفات خودروهای خودران نصف تصادفات خودروهای معمولی (با رانندگی انسان) باشد، تنها ۳۷ درصد از جامعه حاضر به استفاده از خودروهای خودران خواهد بود. اما دلایل این انتظار بالا از ایمنی خودروهای خودران چیست؟

مزایای خودروهای خودران (Autonomous Vehicles)

اگرچه تکنولوژی خودروهای خودران مزایای بیشماری را به‌همراه خواهد داشت، ولی نگرانی‌ها در مورد ایمنی و قابلیت اعتماد به آن‌ها، موضوعات تعیین‌کننده‌ای هستند. صنعت AV نیز این موضوع را درک کرده است. هر چه این تکنولوژی رشد می‌کند، مزایای مرتبط با ایمنی به طرز فوق‌العاده‌ای پیشرفت می‌کنند. یکی از گزارش‌هایی که توسط موسسه معتبر مکنزی در سال ۲۰۱۵ منتشر شد نشان می‌دهد که خودروهای خودران می‌توانند تا ۹۰٪ میزان مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات رانندگی را کاهش دهند. هم‌چنین گرگ برانون، مدیر مهندسی خودرو و روابط صنعت شرکت AAA، با انتشار نتایج آخرین نظرسنجی افکار عمومی در فوریه ۲۰۲۰، گفت: «مردم آمادگی پذیرش فناوری جدید خودرو را دارند، به خصوص اگر این وسایل باعث ایمن‌تر شدن رانندگی شوند.»

اما تا تحقق این وعده‌ها اگر نگوییم دهه‌ها، سال‌ها زمان نیاز است. قسمت چالش برانگیز ماجرا این است که چگونه از وضعیت فعلی به وضعیت مطلوب برسیم. عرضه عمومی و استفاده در مقیاس بزرگ از خودروهای خودران حداقل تا وقتی که به اندازه متوسط وضعیت فعلی (رانندگی توسط انسان) ایمن باشند، زمان نیاز دارد. درنتیجه هنگامی که سطح ایمنی خودروهای خودران از آستانه بیان‌شده عبور کند، نه‌تنها می‌توان از مزایای اقتصادی و اجتماعی آن‌ها بهره‌مند شد، بلکه می‌توان جان انسان‌های زیادی را نیز نجات داد. مهم‌تر از همه می‌توان به سرعت شروع به جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز به‌منظور افزایش سطح ایمنی این خودروها کرد. چرا که با استفاده این تکنولوژی در مقیاس بزرگ داده‌های زیادی تولید می‌شوند و با جمع‌آوری و استفاده از این داده‌ها می‌توان ایمنی خودروهای خودران را با سرعت بسیار بیشتری بهبود بخشید.

انتظارات بالا از ایمنی

متاسفانه به‌دلیل بسیاری از سوگیری‌ها روانشناختی در ذهن استفاده‌کنندگان، عموم جامعه نسبت به خودروهای خودران، در حالی که «فقط از حد متوسط ایمن‌تر باشند»، اقبالی نخواهد داشت. طی یک نظرسنجی از یک گروه شهروندان آمریکایی پرسیده شد که خودروهای خودران چقدر باید ایمن باشند تا آن‌ها حاضر به استفاده از این وسایل باشند. نتایج نشان داد که مردم انتظارات خیلی بالایی (و تا حدی غیرواقعی) از ایمنی این تکنولوژی دارند.

اگر خودروهای خودران ۱۰٪ از حوادث فعلی را از بین ببرند (که وضعیت بسیار ایمن‌تر می‌شود)، فقط ۱۱٪ از افراد حاضر به استفاده از آن‌ها هستند. حتی اگر این تکنولوژی بتواند حوادث را به نصف کاهش دهد، فقط ۳۷٪ از جامعه به استفاده از آن‌ها تمایل نشان می‌دهند. عجیب‌تر آنکه ۱۵٪ از جامعه فقط هنگامی حاضر به استفاده از خودروهای خودران خواهند بود که عملکرد ایمنی آن بی‌نقص باشد!

چه عواملی ممکن است باعث چنین انتظار بالایی از AV شود؟
دو دلیل اصلی وجود دارد.

دلیل اول، برتری واهی:

اعتماد به‌نفس بیش از حد افراد که در ادبیات روانشناسی آن را با عنوان «برتری واهی (illusory superiority)» یا «اثر بهتر از حد متوسط (better-than-average effect)» می‌شناسیم. این پدیده بیان می‌کند که مردم معتقدند از میانگین جامعه مهارت بیشتری دارند. در واقع در پژوهشی که پیش‌تر به آن اشاره شد، اکثر پاسخ‌دهندگان فکر می‌کردند اگر همه مانند ایشان رانندگی کنند، ۶۶٪ از تصادفات از بین می‌رود. این الگو برای مردان و زنان، در هر گروه سنی و برای افراد با هر مدرک تحصیلی صادق بود. در واقع «ایمنی بیشتر از متوسط» خودروهای خودران در ذهن افرادی که خود را بهتر از متوسط می‌دانند، یک پسرفت محسوب می‌شود.

دلیل دوم، الگوریتم گریزی:

علاوه بر اعتماد به نفس بیش از حد، شواهدی برای پدیده‌ای به نام «الگوریتم گریزی (algorithm aversion)» نیز وجود دارد. این پدیده به عدم تمایل انسان‌ها به استفاده از الگوریتم‌های برتر اما ناقص اشاره می‌کند. فرض کنید داده‌های ایمنی نه تنها برای خودروهای خودران، بلکه برای انسان‌ها مانند رانندگان تاکسی نیز ارائه شود. شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی انزجار بیشتری نسبت به سواری با AV نسبت به سواری با راننده انسانی نشان دادند، حتی اگر این دو حالت حمل‌و‌نقل به یک اندازه ایمن باشند.

نتایج نشان می‌دهد که حتی اگر سیاست‌گذاران و تنظیم‌کنندگان مقررات اجازه استفاده از خودروهای خودران در حالی که ۱۰٪ ایمن‌تر از وضعیت فعلی باشند، را صادر کنند، جامعه نسبت به استفاده از این وسایل تمایلی نشان نخواهد داد. و از آنجا که تا دستیابی به ایمنی موردنظر جامعه زمان زیادی باقی مانده است، در این مدت رانندگی تلفات قابل توجهی از انسان‌ها خواهد گرفت.

نگاهی دیگر

تمرکز بیش از حد بحث روی ایمنی ممکن است یکی از مشکلات باشد. علاوه بر اعتماد به نفس بیش از حد، الگوریتم گریزی، دلیل دیگری نیز برای عدم رغبت شهروندان به استفاده از این خودروها وجود دارد. افراد از تکنولوژی‌ایی که قرار است ایمنی را افزایش دهد (و ایمن‌تر از وضعیت فعلی باشد)، انتظار ندارند که منجر به تصادف و ایجاد خسارت شود. چنانچه مزیت خودروهای خودران فقط افزایش راحتی یا مسائل اقتصادی (و نه افزایش ایمنی) بود، این مساله کم‌رنگ‌تر میشد!

این مساله مربوط به موضوعی است که نظریه‌پردازان آن را «خیانت گریزی (betrayal aversion)» می‌خوانند. وقتی تصور می‌شود عملکرد اصلی یک محصول ایمنی است، مردم هنگامی که آن محصول باعث آسیب شود، عصبانی می‌شوند. در یک مطالعه، افراد خسارت آتش‌سوزی‌هایی که به‌دلیل دستگاه‌های هشدار دود ایجاد شده بود را بسیار ناراحت‌کننده‌تر از آتش‌سوزی‌هایی که به‌خاطر دیگر دستگاه‌های الکتریکی (مثل یخچال) ایجاد شده است، ارزیابی کردند. انزجار از خیانت همچنین در مورد واکسن‌ها نیز وجود دارد. در مطالعه دیگری، شرکت‌کنندگان، واکسنی با ۲٪ احتمال بی‌اثر بودن را نسبت به واکسنی که ۱٪ احتمال بی‌اثر بودن دارد ولی ۰.۰۱٪ احتمال عوارض و آسیب جانبی دارد، ترجیح دادند.

پس هرچه بیشتر بر ایمنی خودروهای خودران مانور داده شود، درصورت بروز خطا و ایجاد تصادفات، مردم واکنش شدیدتری از خود نشان خواهند داد.

سخن پایانی

قبل از همه‌گیری کرونا، شهروندان آمریکایی به‌طور متوسط ۵۲ دقیقه از وقت خود را در حال جابه‌جایی بودند. روانشناسان دریافته‌اند که در این مدت افراد کمترین میزان شادی و رضایت را دارند. زمانی که خودروهای خودران می‌توانند، برای کارکردن، خوابیدن و انواع فعالیت‌ها، به افراد بازگردانند. جذابیتِ این موضوع است که علاقه‌مندان به خودروهایی نظیر تسلا را وادار می‌کند که هزاران دلار برای خرید این تکنولوژی جمع کنند. اگرچه ایمنی همیشه باید در اولویت صنعت خودروهای خودران باشد، اما شاید بهتر باشد تبلیغات بر روی دیگر مزایای این خودروها صورت بگیرد.