روش‌های تدریس کارآمد در فضای مجازی
نگارنده: سلطان پالاش
Email:
soltanpalash@gmail.com
چكيده
آموزش مجازی یک سبک جدید از آموزش است که در آن نیاز زیادی به آموزش داریم حتی برای زمانی که بیماری کرونا ریشه‌کن شود نیز می توانیم از این روش استفاده کرده و شکل جدید آموزش را یک پله بالاتر ببریم. به‌عبارت‌دیگر آموزش مجازی فرصتی است که نباید تبدیل به تهدید شود. توسعه زیرساخت‌ها، آموزش سواد رسانه‌ای به مردم و تأمین لوازم آموزش‌های مجازی از کلیدی‌ترین موضوعاتی است که باید در این نوع آموزش موردتوجه قرار گیرد.
واژه‌هاي كليدي: آموزش مجازی، تدریس، ابزار آموزشی، آموزش ترکیبی.
1- مقدمه
آموزش مجازی این روزها انقلابی را در زمینه آموزش ایجاد کرده است. آموزش آنلاین راهکاری است که آموزش را به شیوه‌ای متفاوت در اختیار ما قرار می‌دهد.
این نکته را به یاد داشته باشیم که آموزش از راه دور به یکی از ضروری‌ترین ابزارهای یادگیری در دنیای امروز تبدیل شده است.
یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین مزایای استفاده از آموزش مجازی این است که دانش‌آموزان با معلم و دبیر خود تعامل بیشتری خواهند داشت. درواقع دانش‌آموزان می‌توانند یادگیری بخشی از محتوای دوره را به عهده بگیرند.
این مقاله اهداف بررسی اهمیت آموزش مجازی و شیوه تدریس در آموزش مجازی را دنبال می‌گند. و پرسش‌های مورد نظر که ما را وادار به نوشتن این مقاله نمود عبارتند از: بهترین روش در استفاده آموزشی از فضای مجازی چیست؟، مطالب و موضوعات در آموزش مجازی به چه صورت در اختیار دانش‌آموزان قرار می گیرد؟ و آموزش مجازی چه مزیت‌هایی دارد؟
2- شیوه تدریس در آموزش مجازی
آموزش در کلاس‌های مجازی برای دانش‌آموزانی که قبلاً در کلاس‌های حضوری آموزش دیده‌اند و در تعامل و ارتباط مستقیم با معلم و همکلاسی‌هایشان بوده‌اند کمی دشوار است و شاید پس از گذشت چند جلسه اول، کلاس مجازی جذابیت خود را ازدست‌داده و ممکن است خسته‌کننده و ناکارآمد به نظر برسد. علاوه بر این یادگیری مؤثر نیازمند فضای پویا است و خلاقیت مستلزم به وجود آمدن این فضای پویا هست و اما این هنر معلم است که با روش‌های مختلف و به‌کارگیری خلاقیت در تدریس باید جذابیت لازم را در آموزش مجازی برای دانش‌آموزان به ارمغان بیاورد.
2-1- استفاده از ابزارهای چندرسانه‌ای
استفاده از ابزارهای چندرسانه‌ای در تولید محتوای آموزشی جذاب منجر به جلب‌توجه دانش‌آموزان به مطالب آموزشی می‌شود. استفاده از رسانه‌های مختلف مانند متن، طراحی، گرافیک، عکس، صدا، ویدئو، انیمیشن و… در کنار یکدیگر جهت انتقال بهتر پیام را چندرسانه‌ای گویند که در مقابل برنامه‌های صرفاً متنی به کار می‌رود. در چنین برنامه‌هایی تا حد امکان از متن کمتر استفاده‌شده و بار اصلی انتقال پیام بر عهده سایر رسانه‌های تصویری یا صوتی قرار می‌گیرد.
نرم‌افزارهای مختلف محدودیت‌های متفاوتی برای تعداد افراد جهت برقراری تماس دارند لذا ما می‌توانیم کلاس را به گروه‌های چندتایی تقسیم کنیم تا علاوه بر امکان‌پذیر بودن تماس تصویری با این تعداد، کنترل کلاس نیز در این فضا راحت‌تر باشد.
2-2- تهیه و ضبط فیلم آموزشی
یکی دیگر از روش‌های به‌کارگیری خلاقیت در تدریس مجازی ضبط ویدیو آموزشی می‌باشد، تماشای ویدیو بیشتر از خواندن کتاب به یادگیری و یادآوری مفاهیم کلیدی کمک می‌کند. ضمن آنکه تدریس بر روی تخته یکی از قسمت‌های جدانشدنی هر آموزشی محسوب می‌شود. بنابراین بهتر است بعضی از دروس مانند ریاضی، فیزیک و …... و یا بخش‌هایی از دروسی که مفهومی هستند با استفاده از برد تدریس شوند. به این صورت که معلم هنگام تدریس بر روی برد فیلم تدریسش را ضبط کند و در گروه‌های کلاسی خود به اشتراک بگذارد و یا از تخته‌های دیجیتالی و برنامه‌های ضبط ویدیو از صفحه‌نمایش استفاده کند.
2-3- ایجاد چالش برای دانش‌آموزان
یکی از راه‌های ایجاد جذابیت در کلاس مجازی ایجاد چالش برای دانش‌آموزان و درگیر کردن آن‌ها با مباحث آموزشی و کارهای گروهی است که باعث افزایش تعامل معلم با دانش‌آموزان و همین‌طور دانش‌آموزان با یکدیگر می‌شود. راهکارهای زیادی برای به چالش کشاندن دانش‌آموزان وجود دارد که این امر باعث جذابیت کلاس شده و تمایل دانش‌آموزان به شرکت در کلاس را افزایش می‌دهد.
می‌توان کلاس درس را به دانش‌آموز سپرد که تدریس کند. به‌عنوان‌مثال قسمتی از یک تمرین یا متن درس از قبل به او سپرده شود تا آماده کند و سپس او از آن قسمت فیلم تدریس خود را آماده کند و در گروه درسی بفرستد و یا اینکه در زمان کلاس با پخش زنده تدریس را شروع کند. این کار انگیزه او را نیز چند برابر می‌کند.
در حال حاضر اهمیت تدریس مجازی نه‌تنها در کشور ما بلکه در سراسر جهان چندین برابر شده است و تمامی مدارس و مؤسسات آموزشی سعی در برگزاری کلاس‌ها به‌صورت آنلاین و مجازی دارند، برگزاری کلاس مجازی به‌تنهایی کافی نیست آنچه اهمیت دارد خلاقیت در تدریس و ایجاد جذابیت در کلاس و سهولت یادگیری دانش‌آموزان است. ( گلزاری، 1385: 23)
2-4- تأکید بر زمان انجام کار
در کلاس‌های سنتي زمان انجام تکاليف قابل کنترل است زيرا هنجارهايي درباره ميزان زماني که انتظار می‌رود دانش‌آموز در کلاس صرف کند، وجود دارد. اما در کلاس‌های برخط ازآنجایی‌که اين هنجارها وجود ندارد، تمايل و گرايش شديدي به افزايش محتوا به وجود می‌آید تا شايد از اين طريق يادگيري دانش‌آموز تضمين شود. بدين منظور بايد اهميت انجام تکليف در زمان موردنظر براي دانش‌آموزان مشخص شود و زمان‌های خاصي مشخص شود که طبق آن دانش‌آموزان به‌صورت منظم مشارکت کنند.
3- مزیت‌های آموزش مجازی
آموزش مجازی در کنار معایبی که دارد قطعاً مزیت‌ها و فواید بسیاری را نیز می‌تواند داشته باشد که بستگی به هدف معلم و دانش‌آموز از آن کلاس دارد. همان‌گونه که قبلاً نیز ذکر کردیم فواید آموزش مجازی بسیار بیشتر از معایب آن است که در اینجا به برخی از آن اشاره می‌کنیم:
3-1- اثربخشی آموزش
آموزش ما در فضای مجازی با اعمال مدیریت صحیح می‌تواند اثربخشی آن چند برابر شود و با میزان کاری که به دانش‌آموزان محول می‌کنیم می‌توانیم نتیجه آن را ببینیم و کیفیت آموزش را ارتقا بخشیم.
3-2- انعطاف‌پذیری آموزش
دانش‌آموزان می‌توانند در هر ساعت از شبانه‌روز فعالیت خود را انجام دهند و می‌توانند با توجه به زمانی که در اختیار دارند و اهدافی که برای خودشان تعریف کرده‌اند، سرعت یادگیری خود را تعیین کنند.
3-3- عدم محدودیت در تعداد کاربر
در کلاس‌های حضوری تعداد هر کلاس محدود و مشخص است و بیشتر از آن تعداد مشخص‌شده، برگزاری کلاس با کیفیت مطلوب امکان‌پذیر نیست اما در کلاس‌های آنلاین و مجازی این محدودیت وجود ندارد.
3-4- صرفه‌جویی در هزینه آموزش
در کلاس مجازی خیلی از کارها و فعالیت‌ها به‌صورت الکترونیکی و دیجیتالی انجام می‌شود و خبری از هزینه‌های سرسام‌آور کلاس‌های حضوری نیست. حتی هزینه‌های رفت‌وآمد نیز کاهش می‌یابد.
3-5- افزایش رضایت‌مندی
با توجه به اینکه کلاس‌های حضوری محدود به زمان است اما در کلاس‌های آنلاین، دانش‌آموز در هر زمان می‌تواند محتوای خود را از گروه‌های کلاسی دریافت کند و آن را مطالعه کند و آموزش شخصی‌سازی‌شده و دانش‌آموزان می‌توانند در زمان و سطح آموزشیِ مختص به خود، آموزش ببینند و منابع و مطالب همیشه در دسترس است.
3-6- محبوب بودن کلاس‌های مجازی
با توجه به راهکارهای دبیر و معلم و همچنین با توجه به ویژگی‌های مثبتی که فضای مجازی و کلاس آنلاین دارد قطعاً دانش‌آموزان این شیوه را بسیار دوست دارند. استفاده از روش‌های مختلف تدریس یکی دیگر از دلایل محبوبیت آموزش مجازی است.
3-7- استفاده از آموزش ترکیبی
از آموزش مجازی می‌توان در کنار آموزش حضوری مدارس نیز استفاده کرد و درواقع ترکیبی از آموزش مجازی و حضوری را به کار برد تا در یادگیری بهتر دانش‌آموزان مؤثر واقع شود.
3-8- بالا بردن مشارکت و ارتباط
دانش‌آموزان به‌راحتی می‌توانند مطالب تدریس و ضبط‌شده خود را ارائه دهند و در آموزش مجازی، آن استرس تدریس در کلاس درس را ندارند و به همین دلیل خیلی از دانش‌آموزان داوطلبانه مشتاق ارائه تدریس می‌شوند.
3-9- آشنا نمودنِ دانش‌آموزان با تکنولوژی‌های آموزشی
زمانی که معلم از انواع تکنولوژی‌ها برای تدریس استفاده می‌کند و در کلاس به کار می‌برد، دانش‌آموز نیز تشویق می‌شود تا با استفاده از تکنولوژی‌های بیشتر و بهتر، مطالب خود را در کلاس و گروه درسی ارائه دهد و به سمت یادگیری آن می‌رود.
3-10- بازبینی محتوای کلاس
با استفاده از قابلیت ضبط کلاس، کاربران می‌توانند برای مرور درس به ویدئو ضبط‌شده از مطالب کلاس مراجعه کنند. این کار به تثبیت یادگیری کمک شایانی می‌کند.( (مجله تخصصی آموزش الکترونیکی) https://vestasoftware.com/fa/contactus 2)
آموزش آنلاین (پخش زنده) یکی از انواع آموزش مجازی و بی‌شک برترین نوع آموزش مجازی است که طی آن معلم و دانش‌آموز در یک زمان مشخص وارد کلاس مجازی شده و در یک محیط مجازی با یکدیگر در تعامل قرار می‌گیرند. در آموزش مجازی آنلاین معلم می‌تواند با ارائه فایل‌های پی‌دی‌اف و اسلایدهای پاورپوینت و صدا و تصویر خود مباحث آموزشی موردنظر را با دانش‌آموزان در میان بگذارد. اشتراک‌گذاری دسکتاپ کامپیوتر معلم و نمایش محیط نرم‌افزارهای مختلف به‌صورت زنده، به فراگیران امکان آموزش عملی موضوعات مختلف همچون کار با انواع نرم‌افزارها را ایجاد می‌کند.
مدرسه مجازی دارای ویژگی‌های خاصی است که در مقایسه با مدرسه‌های سنتی تفاوت‌هایی دارد.
ازجمله:
- مدرسه مجازی به مکان محدود نمی‌شود
آموزش، فعالانه انجام می‌شود بدون آنکه معلم و دانش‌آموز همدیگر را ببیند.
والدین می‌توانند بر آموزش فرزندان خود نظارت داشته باشند و مرتب از پیشرفت آن‌ها آگاهی یابند.
هر دانش‌آموزی می‌تواند با شناخت علایق و استعدادهای خود، متناسب با آن‌ها از آموزش‌های این مدارس بهره گیرد.
معلم می‌تواند تکالیف هر دانش‌آموز را به تفکیک اعلام کند. تکالیف انجام‌شده را ببیند و نمره دهد، به دانش‌آموز توصیه‌های لازم را انجام دهد و به والدین از میزان پیشرفت فرزندان گزارش دهد.
کتاب به‌صورت دیجیتالی در اختیار دانش‌آموز قرار می‌گیرد و او می‌تواند آن را در حافظه درازمدت خود ذخیره کند. بنابراین چاپ مطالب، کتاب، تکالیف و پاسخ آن‌ها لزومی ندارد.
آموزش مجازی یک سبک جدید از آموزش است که در آن نیاز زیادی به آموزش داریم حتی برای زمانی که بیماری کرونا ریشه‌کن شد نیز می‌توانیم از این روش استفاده کرده و شکل جدید آموزش را یک پله بالاتر ببریم. به‌عبارت‌دیگر آموزش مجازی فرصتی است که نباید تبدیل به تهدید شود.
توسعه زیرساخت‌ها، آموزش سواد رسانه‌ای به مردم و تأمین لوازم آموزش‌های مجازی از کلیدی‌ترین موضوعاتی است که باید در این نوع آموزش موردتوجه قرار گیرد.
4- نتيجه‌گيري و ارائه پیشنهادات
آموزش مجازی سبک جدیدی از آموزش است که در واقع مکملی برای آموزش حضوری است و به‌تنهایی آن کارآمدی که آموزش حضوری دارد را دارا نیست و هر دو در کنار هم یک آموزش تکمیلی می‌شوند.
مطالب و موضوعات در آموزش مجازی به‌صورتدیجیتالی، پی‌دی‌اف، پاورپوینت، فیلم و... در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد و آن‌ها به‌راحتی می‌توانند به موضوعات موردنظردسترسی داشته باشند و با هزینه وقت کمتری به مطالب خود برسند.
در این شرایط کرونا، همه ما یاد گرفتیم که بعد از بهتر شدن شرایط، علاوه بر اینکه در مدرسه آموزش حضوری داشته باشیم در کنار آن آموزش مجازی را نیز به کار ببریم تا دانش‌آموزان، بهتر مطالب را درک کنند و با استفاده از سیستم آموزش مجازی بهترین آموزش‌ها را در اختیار فراگیران قرار دهیم.
منابع و مؤاخذ
گلزاری، اکرم. مدرسه مجازی، مجله امید انقلاب، شماره 376، اسفند 1385، 55 صفحه.
(مجله تخصصی آموزش الکترونیکی) https://vestasoftware.com/fa/contactus 2
مطلبی دیگر از این انتشارات
باران
مطلبی دیگر از این انتشارات
گردش یک روز شیرین
مطلبی دیگر از این انتشارات
قضاوت کردن دیگران