چالش کتابخوانی طاقچه : «راهنمای بازدید از موزه کمونیست»

کتاب راهنمای بازدید از موزه کمونیست همان طور که از نامش بر می آید کتابی در جهت تعریف اوضاع جامعه در دوران کمونیست و آشنا سازی مخاطب با اوضاع حاکم در دوره کمونیست است.

کتاب حاضر اثر «اسلاونکا دراکولیچ» روزنامه نگار اهل کرواسی است که پیش از این نیز دو کتاب «کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم» با ترجمه رویا رضوانی و «کافه اروپا» با ترجمه نازنین دیهیمی از این نویسنده کروات در ایران منتشر شده که با استقبال زیادی نیز روبرو شده است. البته این کتاب اولین کتابی است که خودم از ایشان می خوانم.

هرچند نویسنده کتاب یک روزنامه نگار است اما به خوبی از پس نوشتن داستان و خارج کردن فضای آن از یک فضای ژوزنالیستی بر آمده و همچنین در دل هر داستان هم به ارایه اطلاعات خوبی در مورد بلوک شرق پرداخته که برای خواننده جذاب و مفید است.

کتاب از هشت داستان تشکیل شده که در هر کدام اوضاع یکی از کشور های اروپای شرقی با روایت یکی از حیوانات ذکر شده بر روی جلد به تصویر کشیده می شود.

در داستان اول شما با یک موش که در یک موزه حاوی اشیا بازمانده از دوره کمونیست واقع درکشور چک زندگی می کند به بازدید از این موزه می روید و با گوش دادن به توضیحات این راهنمای گرانقدر! با مسائل مهم و ارزنده ای چون ارزش فرد در تفکر کمونیست ، زیبایی شناختی در جامعه کمونیست ، فقر به مثابه یک سبک زندکی در جامعه کمونیست و همچنین اطلاعات تاریخی ای که می تواند به فهم شما از جامعه کمونیستی - نه فقط جامعه کمونیستی کشور چکسلواکی سابق – کمک کند مواجه می شوید. به نظر بنده از نظر ارائه مطالب زیربنایی و مفهومی این داستان ارزنده ترین داستان این کتاب است.

داستان دوم از زبان طوطی- کوکی - دیکتاتور سابق یوگوسلاوی پیشین یعنی ژنرال «یوسیپ بروز تیتو» نقل میشود که ما را با زندگی این فرد و اللخصوص بخش خصوصی آن و تاثیری که بر زندگی مردم خود داشته است آشنا می کند. خواندن این بخش با شخصیت پردازی خوب طوطی و بیان خوب او به مذاق من که قبلا با ژنرال تیتو به عنوان یک مبارز در مقابل جبهه متحدین آشنایی داشتم خیلی خوش آمد.

داستان سوم را هم یک خرس رقصنده که به مدد جوانان حامی حیوانات از دست صاحب کولی خود رها شده است و به سبب رماتیسم پنجه ای ناتوان از نوشتن خاطرات خود است ،از دوره حکم فرمایی «تئودور ژیکوف» و دخترش «لودمیلا» بر کشور بلغارستان برای دختری به نام «اولینا» که از حامیان حیوانات است و از او مراقبت می کند تقریر میکند تا او این داستان را بنویسد .

در این داستان به طور واضح خرس نماد کولی های ساکن در بلغارستان است. در کل اگر دقیق تر به شخصیت های حیوانی این کتاب نگاه کنیم خواهیم دید که هر کدام از آن ها نماد یک گروه انسانیست.

داستان چهارم هم از زبان گربه ی ژنرال «وویچِخ ویتولد باروزلسکی» روایت میشود، فردی که تا سال 1985 دبیرکل حزب کارگر لهستان ونخست وزیر این کشور بوده و اکنون می خواهند او را به خاطر اعلام حکومت نظامی در سال 1981 محاکمه کنند و گربه او سعی دارد با نوشتن یک نامه به دادستان کل و توضیح زندگی و فعالیت های این فرد و ذکر دلیل کار این مرد از او دفاع کند.

داستان پنجم هم از زبان یک موش کور جوان ساکن در زیر شهر برلین روایت میشود که در جستجوی فهم دلیل این مسئله است که چرا در گذشته انسان ها اقدام به حفر تونل های طویل (تا 145 متر) در زیر سطح شهر برلین میکرده اند. این داستان به زندگی مردم در شهر برین دوتکه شده در نتیجه احداث دیوار برلین در سال های 1961 تا 1975 و تفاوت زندگی مردم دوطرف دیوار می پردازد.

داستان ششم روایت چرایی نگارش یک کتاب آموزش آشپزی توسط یک خوک مجارستانی است که در لندن سکونت دارد و در جریان این روایت، کتاب زندگی خود را هم برای ما ورق میزند. در طی این توضیحات ما با زندگی مجارها در دوره کمونیست و مسئله «اردوگاه های تادیبی کار اجباری»- به اختصار «گولاگ»– به شکل خوبی آشنا می شویم.

یک مسئله که در مورد این داستان وجود دارد شباهت بالای خوک راوی به انسان هایت که دیگر چیزی از یک فابل نمی بینید و روایت استعاری ضعیفی به حساب می آید.

داستان هفتم یک مصاحبه است با پیرترین سگ بخارست که برایمان از خاطرات خود در دوره حکومت کمونیست و اللخصوص دوره «نیکلای چائوشسکی» می گوید.

در تمام داستان های کتاب تضاد های خنده دار و طنز آلودی بین شرق و غرب به چشم می آید ولی در این داستان ما با یکی از اوج های این شرایط متفاوت موجه میشویم و آن مقایسه ی سربازان آمریکایی است که چند هزار دلار برای انتقال سگ های خود از عراق به آمریکا خرج میکنند با سگ هایی در بخارست که هیچکس برای آن ها ارزشی قائل نیست.

داستان هشتم و آخر را ولی از زبان یک انسان میشنویم که دفتری را از مادر روانپزشک خود به ارث برده که در آن یک داستان عجیب از کلاغی روایت شده که شاهد اجبار به خودکشی نخست وزیر آلبانی بوده است.

چند نکته

روایت های کتاب هرچند که ساده گویا و هرکدام یک روایت کامل است اما بهتر است که یک شناخت قبلی در مورد کمونیست و شرایط بلوک شرق داشته باشیم.به علاوه باید توجه هم داشته باشیم که با خواندن این کتاب تبدیل به یک کارشناس ایدئولوژی کمونیست نخواهیم شد.

این کتاب اکثرا به ما اطلاعات تاریخی در مورد شرایط زندگی مردم ، دیکتاتور های آن ها و اعمال حزب کمونیست در اروپای شرقی می دهد و کمتر دری را برای ما به روی تفکر کمونیست می گشاید.

نکته دیگر این که در بعضی موارد هم از شرایط بعد از شکست کمونیت و دوره گذار انتقاد شده و این از نکات مثبت کتاب است چون نشان از بی طرفی نویسنده به عنوان یک ژونالیست کیدهد.

نکته جالب در مورد کتاب این است که ما خواننده های ایرانی خیلی از جمله های کتاب را میتوانیم درک کنیم . اما توصیه میکنم که بعد ازاین گونه جمله ها فکر کنیم که این درک متقابل ناشی از همخوانی شرایط است یا حاصل تاثیر پذیرفتن ذهن ما و بینش ما از تبلیغات منفی نسبت به خودمان.

در نهایت باید بگویم که این کتاب را حتما به کسانی که به تفکر کمونیست علاقه دارند و همچنین کسانی که میخواهند با شرایط مردم در دوره کمونیست آشنا شوند توصیه می کنم و این افراد مطمئن باشند که خواندن این کتاب برایشان خالی از لطف نخواهد بود.

یک نکته جالبه هم این که یک دوره مطالعاتی کتاب راهنمای بازدید از موزه کمونیسم توسط انجمن علمی-دانشجویی علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی در دانشکده حقوق و علوم سیاسی این دانشگاه برگزار شده . هرچند به نظرم اینکار برای این کتاب زیاد لازم نبوده.