چالش کتابخوانی طاقچه : «شاه لیر»

در تعریف از شاه لیر قلم های زیادی بر کاغذ رانده شده و سخن های فراوان گفته شده اما این جا تنها می خواهم تجربه شخصی خودم را از خواندن این اثر ارائه کنم.

سرآغاز داستان

"هرگز کسی سوگنامه ای بهتر از شاه لیر نخواهد نوشت". «جورج برنارد شاو»

هرچند با ارزشمد بودن این اثر به عنوان یک نمایشنامه موافقم اما معتقدم که برنارد شاو برای تعریف از این اثر دست به دامن آرایه اغراق شده است. این نمایشنامه با تمام ابهتی و جذابیتی که دارد کمی خسته کننده است. شاه لیر روایتگر داستان شاهی است که در کهن سالی قصد می کند از تخت پادشاهی پایین آمده و مملکت خود را بین سه دختر خود تقسیم کند. به همین سبب آنان را فرا می خواند و از آن ها یک سوال میپرسد، "بگویید تا بدانیم کدام یک از شما ما را بیش از همه دوست دارد؟". دو دختر بزرگ تر جواب دلخواه شاه را می دهند ولی دختر کوچک تر با صداقت تمام پاسخ شاه را میدهد ، پاسخی که به هیچ عنوان بوی چاپلوسی نمی دهد، به همین سبب شاه از او دلگیر می شود و سهم ارث او را بین دو خواهر دیگر تقسیم میکند و او را از دعای خیر خود محروم میکند و باقی داستان ... .

حس و حال متن

در طی خوانش اثر چند بار از خودم پرسیدم که چرا به خواندن اثر ادامه میدهم؟ و جواب سوال برایم کاملا مشخص بود، تنها برای تلذذ از خود متن، دقیقا مثل تماشای یک نقاشی رئالیسم فوق العاده که شما را به خود مجذوب می کند اما در اولین نگاه تمام دارایی خود را به شما عرضه میدارد و دیگر چیزی برای کشف کردن باقی نمی ماند مگر ریزه کاری های استادانه، اما با این حال شما به تماشای آن ادامه می دهید و از دیدن آن لذت میبرید. شما در همان صحنه اول به راحتی هدف نویسنده از خلق اثر و جریان داستان را حدس خواهید زد و در ادامه داستان قطعا خواهید دید غالب پیش بینی های شما رنگ واقعیت به خود خواهد گرفت، اما ناگفته نماند که نویسنده با ایجاد گره های زیبا در داستان موجب جذابیت داستان و ایجاد کششی قابل قبول در آن می شود. از این مسئله که چشم پوشی کنیم، چون شاید کمی هم سلیقه ای باشد، باقی مسائل کتاب بی نقص، یا لااقل به شدت کم نقص است.

ویژگی ها

همانطور که گفتم اگر از مورد مذکور چشم پوشی کنیم باقی ویژگی های کتاب نشانگر ارزش والای این اثر است. پرده ها و صحنه ها به خوبی شکل گرفته اند و به خوبی در مدت زمان خود پیام را منتقل میکنند، اوج و فرود ها و همچنین سکون ها تقریبا در همه جای روایت جادهی و رعایت شده اند، خطوط داستانی همراه با خط اصلی به خوبی شکل گرفته اند و به پیشبرد داستان و همچنین ارائه مفاهیم مد نظر نویسنده به تماشاگران کمک می کنند، به علاوه پایان داستان برخلاف داستان های کهن و اساطیری معمول است که همیشه و در همه حال خوبی بر بدی فایق آمده و همه با خوبی و خوشی به زندگی خود ادامه می دهند. و در اصل به خاطر همین پایان بندی این اثر یک تراژدی به شدت دوست داشتنی و موثر است.

نکته مهم دیگر در مورد این نمایشنامه شخصیت پردازی های طبیعی و بی ایراد است به طوری که حس ما به تمام شخصیت های داستان مانند حسی است که نسبت به افرادی که در کنار آن ها روز خود را به شب میرسانیم داریم . شخصیت هایی زنده ، فکر و پرداخته شده و تقریبا عاری از رفتار های تصنعی یا رفتار هایی ناسازگار با شخصیت خود.

البته به نظر من در کنار نکته قبلیو به اندازه آن، یک نکته دیگر نیز باعث ارزندگی بیش از حد این اثر شده، و آن چیزی نیست مگر دیالوگ های پر محتوا و به شدت مناسب حال موقعیت. یکی از دلایلی که آن چند بار خستگی را نادیده گرفتم و به خواندن متن ادامه دادم البته میل سیری ناپذیر من برای نیوشیدن از جام خوشگوار این دیالوگ ها بود.

ترجمه

نکته مهم در مورد آثار شکسپیر آن است که نویسنده آن ها یک شاعر نیز بوده و در تمام متون خود از حس،آهنگ و فنون شعری نیز بهره برده و به همین سبب ترجمه آن ها حتی اگر به بهترین شکل هم انجام شود باز حس و طراوت و پویایی متن زبان اصلی را نخواهد داشت.

من هم ترجمه آقای «علی سلامی»(موجود در اپلیکیشن طاقچه) و هم ترجمه «م.ا.به آذین» را خوانده ام. به نظر خودم ترجمه آقای به آذین روان تر و قابل فهم تر است اما بعضی جاها هم جمله ها زیادی ثقیل می شوند. ترجمه آقای سلامی به واقعیت نزدیک تر است. البته در هر دو ترجمه فضای کهنگی متن به خوبی حفظ شده و حس قدیمی بودن را به آدم منتقل میکند و بنا به همین مسئله در هر دو ترجمه از کلماتی نیز استفاده شده که برای فهم آن ها باید دست به لغتنامه بشوید. خوبی ترجمه آقای سلامی که در اپلیکیشن طاقچه قرار دارد این است که کنار هر صفحه ی ترجمه شده ، صفحه ی زبان انگلیسی و اصلی آن هم آورده شده وو اگر بخواهید می توانید استفاده ببرید که به نظر من خیلی مفید است. در کل ترجمه آقای به آذین را ترجیح می دهم.

به چه کسانی توصیه میکنم؟

به تمام علاقه مندان به ادبیات نمایشی و اللخصوص ادبیات نمایشی کلاسیک ، خواندن این اثر را توصیه میکنم. البته فکر میکنم این اثر برای آغاز شکسپیر خوانی مناسب نباشد.

ازکجا تهیه کنیم؟

این اثر را با ترجمه های متفاوت در تمام کتابخانه های تا رده 5 کشور می توانید پیدا کنید. البته یک مسیر راحت تر هم برای دسترسی به آن خرید از طریق اپلیگیشن طاقچه خواهد بود. لینک این کتاب به ترجمه آقای علی سلامی را در ذیل همین متن برای شما عزیزان بارگزاری میکنم.