حجم مبنا در بورس چیست؟

حجم مبنا در بورس چیست؟

حداقل تعداد سهام یک شرکت است که باید در طول روز معامله شود تا قیمت پایانی سهم برابر با میانگین وزنی قیمت، بتواند تا ۵ درصد دامنه مجاز نوسان قیمت افزایش یا کاهش یابد.

بصورت ساده اگر قیمت پایانی یک سهام بخواهد تا سقف مجاز دامنه نوسان یعنی مثبت ۵ درصد و یا کف قیمتی منفی ۵ درصد در طول روز حرکت کند باید حداقل تعداد مشخصی از آن سهام در روز معامله شود که این حداقل تعداد را سازمان بورس برای هر شرکت تعیین می کند که به آن حجم مبنا گفته می شود.

در تصویر فوق حجم مبنای نماد فملی را مشاهده می کنید که عدد ۳۷۷۱۰۰۰ سهم را نشان می دهد این به معنی است که برای تغییر قیمت پایانی این سهام تا سقف و کف دامنه نوسان ۵ درصد باید حداقل ۳۷۷۱۰۰۰ سهم معامله شود. حجم معاملات نشان می دهد که در این نماد ۲۰۸ میلیون سهم معامله شده و این مقدار از حجم مبنا بالاتر است بنابر این قیمت پایانی سهام توانسته با توجه نوسان روز تا محدوده ۳.۵۲ درصد رشد داشته باشد.

هدف از تعیین حجم مبنا در بورس

حجم مبنا برای کنترل رشد بی‌رویه قیمت سهام در سال ۱۳۸۲ تصویب شد. هدف از تعیین حجم مبنا، این است که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند نوسانات قیمت سهام، در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخص و قابل توجهی سهام صورت گرفته است، چرا که اگر حجم مبنا وجود نداشت، معامله حتـی چند عدد سهم یک شرکت، می تواند قیمت سهام این شرکت در بورس را تحت تأثیر قرار داده و منجر به تغییرات قیمت های غیرواقعی و کاذب شود.

حجم مبنا و تاثیر آن بر قیمت پایانی

در مقاله انواع قیمت در تابلوی بورس در مورد قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی توضیحاتی اشاره شده است.

قیمت آخرین معامله (Close Price ) : قیمت آخرین معامله صورت گرفته بین خریدار و فروشنده در انتهای روز معاملاتی است.

قیمت پایانی : میانگین وزنی قیمت های معامله شده در بازه زمانی روز می باشد که حجم مبنا در محاسبه این میانگین تاثیر بسزایی دارد. قیمت پایانی دامنه نوسان روز بعد را تعیین می کند.

سامانه معاملاتی بازار بورس پس از محاسبه میانگین قیمت سهم در طول روز، که بصورت خودکار و لحظه ای محاسبه می شود میزان حجم معاملات را با حجم مبنا بررسی می کند که اگر حجم معاملات سهم به اندازه حداقل حجم مبنا باشد، میانگین محاسبه شده به عنوان قیمت پایانی سهم در تابلوی معاملات ثبت خواهد شد، اما اگر حجم معاملات انجام شده از حجم مبنا کمتر باشد به همان نسبت از میزان افزایش یا کاهش قیمت پایانی سهم کاسته می شود و این قیمت در تابلوی معاملات ثبت می گردد.

نحوه محاسبه حجم مبنا (مطابق اطلاعیه شماره ۷۲۱۷۶ر۱۸۱ مورخ هشتم اسفند ماه ۹۸)

حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس برابر با ۰.۰۰۰۴ (چهار ده هزارم) تعداد سهام شرکت است. حداکثر ارزش حجم مبنا با توجه به سرمایه شرکت ها می تواند ۱۲۰میلیارد ریال و حداقل آن ۵۰ میلیارد ریال باشد که تعداد آن براساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.

حداقل ارزش مبنای قابل اعمال معادل ۵۰ میلیارد ریال است.
حداکثر ارزش مبنای قابل اعمال برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال معادل ۱۰۰ میلیارد ریال و برای شرکت‌های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد و بالاتر معادل ۱۲۰ میلیارد ریال است.

طبق این قانون برای محاسبه حجم مبنا کافی است مراحل زیر را طی کنیم:

ابتدا تعداد سهام شرکت را در عدد ۴ ضرب و بر عدد ۱۰۰۰۰ تقسیم می‌کنیم.
عدد بدست آمده حجم مبنای ما خواهد بود. اما لازم است یک تبصره را در آن رعایت کنیم.
عدد بدست آمده را در قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه (آخرین روز کاری) ضرب می‌کنیم:
اگر عدد بدست آمده در آخرین روز کاری هفته (معمولا چهارشنبه) عددی بین ۵۰ میلیارد ریال و ۱۲۰ میلیارد ریال بود: حجم مبنای ما برای روز شنبه همان عدد بدست آمده در بالا خواهد بود.
اگر عدد بدست آمده کمتر از ۵۰میلیارد ریال بود حجم مبنای ما برای روز شنبه برابر خواهد بود با ۵۰میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی روز چهارشنبه.

با موافقت شورای عالی بورس و اوراق بهادار و طبق مصوبه های جلسه هشتم اسفندماه ۹۸ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مقرر شد که برای شرکت های موجود در بازارهای اول، دوم و پایه فرابورس ایران حجم مبنا معادل ۴ در ده هزار تعداد سهام شرکت اعمال شود. فرابورس ایران اعلام کرد که حداقل ارزش مبنا در بازارهای اول و دوم فرابورس، ۵۰ میلیارد ریال و در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز بازار پایه به ترتیب ۲۰، ۱۰ و ۵ میلیارد ریال در نظر گرفته شده است. همچنین حداکثر ارزش مبنا برای شرکت های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر ۱۲۰ میلیارد ریال تعیین شده است و برای شرکت های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، حداکثر ارزش مبنا ۱۰۰ میلیارد ریال خواهد بود.

مثال ۱

تعداد سهام کل شرکت در نماد فملی ۱۰۱.۴۰۰.۰۰۰.۰۰۰ و قیمت پایانی سهام در پایان روز چهارشنبه مبلغ ۳۱۴۵۰ ریال بوده است

۱۰۱.۴۰۰.۰۰۰.۰۰۰ × ۴ ÷ ۱۰۰۰۰ = ۴۰.۵۶۰.۰۰۰

۴۰.۵۶۰.۰۰۰ × ۳۱۴۵۰ = ۱.۲۷۵.۶۱۲.۰۰۰.۰۰۰ ریال

عدد بدست آمده مبلغی بالاتر از ۱۲۰میلیارد ریال بوده بنابر این با توجه به قانون حجم مبنا برای شرکت های با سرمایه بالاتر از ۲۰ هزار میلیارد حداکثر ارزش حجم مبنا ۱۲۰ میلیارد ریال محاسبه می شود.

حجم مبنای نماد فملی برای هفته بعد می شود :

۱۲۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ÷ ۳۱۴۵۰ = ۳.۸۱۵.۵۸۰ سهم

تصویر بالا حجم مبنای روز شنبه اول هفته که نسبت به چهارشنبه تغییر داشته است.

مثال ۲

تعداد سهام کل شرکت در نماد غگل ۶.۱۰۷.۰۰۰.۰۰۰ و قیمت پایانی سهام در پایان روز چهارشنبه مبلغ ۱۳۰۵۰ ریال می باشد:

۶.۱۰۷.۰۰۰.۰۰۰ × ۴ ÷ ۱۰۰۰۰ = ۲.۴۴۲.۸۰۰

۲.۴۴۲.۸۰۰ × ۱۳۰۵۰ = ریال۳۱.۸۷۸.۵۴۰.۰۰۰

عدد بدست آمده مبلغی کمتر از ۵۰میلیارد ریال است با توجه به قانون حجم مبنا اگر عدد بدست آمده کمتر از ۵۰میلیارد ریال بود حجم مبنای ما برای روز شنبه برابر خواهد بود با ۵۰میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی روز چهارشنبه.

حجم مبنای نماد غگل برای هفته بعد می شود :

۵۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ÷ ۱۳۰۵۰ = ۳.۸۳۱.۴۱۷ سهم