#سوگواری‌ـاینستاگرامی

این نوشته مربوط به پنج سال پیش است:

پدیده شبکه های اجتماعی در دنیای امروز منجر به سرعت بالای انتقال و افزایش گستره پیام ها گردیده است. این سرعت بالا و گستردگی فراوان در کنار حضور در لحظه افراد در این فضا, باعث ایجاد طیف گسترده ای از ناظران اجتماعی گریده که در لحشه رفتار های مختلف هر فرد را مشاهده و مورد قضاوت قرار میدهند. در جامعه حقیقی فاصله زمانی ای میان رخداد, اطلاع رسانی, رفتار , مشاهده ناظران و مشاهده بازخورد وجود دارد. برای مثال در پنجاه سال پیش زمانی که تصادفی رخ میداد, فردای آن روز آن تصادف از طریق روزنامه یا رسانه به اطلاع مردم میرسید و هر فرد با توجه به فضایی که در آن قرار داشت, رفتاری را نشان میداد که به دید ناظران آن محیط میرسید. این رفتار برای مغازه داری که در روز با بیش از صد مشتری برخورد داشت بسیار متفاوت با فردی بازنشسته بود که در روز حداکثر ده نفر را میدید. اما بوجود آمدن شبکه های اجتماعی منجر به از بین رفتن این فاصله زمانی گشته و گستره ناظران را بسیار بزرگ کرده است. به نحوی که شاید هر کدام از افراد این شبکه ها حداقل هر کدام در معرض دید هزار ناظر از قشر های مختلف قرار دارند. امروزه با اتفاق افتادن رویداد, نقش رسانه و نهاد های اطلاع رسانی حذف شده و افراد به صورت شبکه ای در کسری از ثانیه از رویداد مطلع میشوند. این در حالی است که افراد دیگر آن جامعه به عنوان ناظران اجتماعی نیز از آن رویداد مطلع گشته اند. این سرعت بالا و مشاهده گسترده ناظران فرد را ملزم میکند که با سرعتی متناسب نسبت به واقعه واکنش نشان دهد.

میدانیم که هر فرد در جامعه به عنوانی عضوی از آن جامعه نقشی میپذیرد ومتناسب با نقش وظیفه ای اجتماعی بر روی دوش او قرار میگیرد. هر فرد در نقش عضو جامعه در قبال حوادثی که در جامعه رخ میدهد , واکنش مناسب را وظیفه خود میداند. انجام این وظیفه در حضور ناظرانی از جامعه صورت میگیرد که هرکدام از آنها به عنوان عضو جامعه از فرد انتظار بازخورد مناسب را دارند. حال تصور کنید در فضای مجازی زمانی که حادثه ای در جامعه رخ میدهد و افراد در لحظه از آن مطلع شده اند و بیش از هزار ناظر اجتماعی در همان لحظه رفتار فرد را مشاهده میکنند, فرد بار وظیفه اجتماعی را بسیار سنگین تر از پیش بر دوش خود حس میکند. گستره و تنوع زیاد ناظران فرد را مجاب میکند که رفتاری مطلوب سلیقه آن جامعه از خود نشان دهد که طبعا در فضایی مانند اینستاگرام رفتار به صورت پست و استوری صورت میگیرد.

این پدیده را همچنین میتوان از بعد اخلاق اجتماعی نیز مورد بررسی قرار داد. ظهور پدیده هایی همچون تکنولوژی، اینترنت و شبکه های اجتماعی به طور گسترده ای اخلاق اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده است. در معرض دید بودن هرگونه رفتار فرد و حضور گسترده ناظران اجتماعی از ابعاد مختلف جامعه منجر به جابجایی مرز های احتیاط و اخلاق گردیده است . این امر باعث ایجاد رفتار های جامعه پسندانه بیشتری از سوی افراد می شود. برای مثال در مورد روی دادن حادثه اجتماعی و برخورد متناسب فرد با آن، شخص خود را در معرض قضاوت های اخلاقی بیشتری از سوی جامعه می بیند و همین در معرض قضاوت بودن، باعث می شود فرد رفتاری را از خود نشان دهد تا این قضاوت ها را به سوی مثبت سوق دهد. به همین دلیل ممکن است سوگواری خود را به سرعت و حتی به صورتی متظاهرانه نشان دهد. ایجاد چنین مرز های اخلاقی بیش از پیش افراد را به رفتار های متظاهرانه و دیگرپسندانه تشویق میکند.

ملیت گرایی ( nationalism) بعد دیگری است که میتوان این پدیده را از منظر آن مورد بررسی قرار داد. پدیده فضای مجازی علاوه بر تمام قابلیت های آن، مرز میان ملیت های مختلف را نیز برداشته است. ناظران اجتماعی حاضر در این فضا میتوانند از ملیت های بسیار زیاد و مختلفی باشند. همین موضوع باعث میشود که افراد در رفتار خود ملیت گرایی و ملیت دوستی خود را نیز دخیل کنند. بدین صورت که در بروز حادثه ای با ایجاد هشتک ها و متا های مختلف افراد سایر ملیت ها را از همبستگی خود آگاه و موضوع را تبدیل به یک ترند کنند و بدین طریق افراد بیشتری را از این مسئله آگاه کرده و همبستگی خود را نشان دهند.

اگر بخواهیم سوگواری اینستاگرامی را از بعد پاتولوژی مورد بررسی قرار دهیم موضوعات زیادی قابل بحث خواهند بود . مهم ترین موردی که میتوان به آن اشاره کرد این است که فرد با انجام رفتار در شبکه مجازی از بعد روانی و تا حدودی از بعد اجتماعی مسئولیت خود را به ظاهر ادا کرده و پس از آن در محیط و جامعه حقیقی میل به رفتار در خور حادثه را از دست میدهد. این امر به مرور زمان موجب از بین رفتن همبستگی بین افراد در سطح جامعه حقیقی می شود.