سمندربازی آقای جری، یک دستور کار جدی برای مجلس دهم

آقای ایبریج جری، بیش از ۲۰۰ سال پیش فرماندار جمهوری‌خواه ایالت ماساچوست بود. فرماندار جمهوری‌خواه، حوزه‌بندی‌های ایالت را به نحوی تغییر داده بود که اعضای حزب او پیروز شوند. انتقادات از آقای جری بالا گرفت، یک روزنامه منتقد شکل حوزه‌بندی‌های جدید را به یک سمندر تشبیه کرد و از آن زمان جری‌مندرینگ (در فارسی جری ماندرینگ) به حوزه‌بندی جانبدارانه انتخاباتی اطلاق می‌شود.

فرض کنید دو کرسی انتخابات فدراسیون فوتبال برای توزیع در یک منطقه ۲۰۰ هزار نفری وجود دارد.  ۱۰۵هزار نفر  پرسپولیسی و ۹۵هزار نفر استقلالی اند.  شهرهای منطقه از این قرارند:

شهر افرا:۵۰هزار نفر جمعیت
۲۱هزار قرمز× ۲۹هزار آبی

شهر خرما: ۴۰هزار نفر جمعیت
۳۰ هزار قرمز ×۱۰هزار آبی

شهر صحرا:۴۵ هزار نفر جمعیت
۱۵هزار قرمز× ۳۰هزار آبی

شهر دریا: ۶۵هزار نفر جمعیت
۳۹هزار قرمز× ۲۶هزار آبی

نقشه نخست: حوزه انتخابیه  اول متشکل از افرا و خرما، حوزه انتخابیه دوم متشکل از دریا و صحرا. نتیجه مشخص است از حوزه اول، نماینده قرمز و از حوزه دوم، نماینده آبی به فدراسیون راه می‌یابد. این حالت نسبتا منصفانه است.

نقشه دوم: حوزه انتخابیه اول متشکل از افرا و دریا، حوزه انتخابیه دوم متشکل از صحرا و خرما. نتیجه این که از هر دو حوزه نماینده قرمز به فدراسیون راه می‌یابد و سر ۹۵هزار استقلالی بی‌کلاه می‌ماند. گرچه من خودم یک پرسپولیسی‌ام، اما نمی‌توانم انکار کنم که این یک سمندربازی تمام‌عیار است.

البته در شرایط واقعی، متغیرها فراوانند و سمندربازی به این سادگی‌ها نیست. اما چنان‌چه کاویانی‌راد ( ۱۳۸۶) در مقاله خود می‌گوید تجمیع هواداران یک گرایش خاص در یک حوزه انتخابیه یا تنک‌سازی یک حوزه انتخابیه از هواداران یک گرایش خاص دو تکنیک کلاسیک سمندربازی اند.

درباره سمندربازی در حوزه‌های انتخابیه مجلس شورای اسلامی پژوهش‌های قابل اتکای چندانی در دست نیست و نمی‌توان درباره همه حوزه‌های انتخابیه چند مذهبی یا چند قومی چنین ادعایی کرد، اما دست کم پژوهش عبدالوهاب خوجم‌لی و همکاران (۱۳۹۰) نشان می‌دهد استان گلستان سال‌ها با این سمندربازی درگیر بوده است و به رغم بهبود فراوان این وضعیت، هم‌چنان ترکمن‌ها به اندازه وزن واقعی خود، نماینده به مجلس نمی‌فرستند.

قبلا در وبلاگ تمت به مشکل حوزه‌های انتخابیه چندکرسی نیز اشاره کرده بودم. به نظر یک دستور کار مهم مجلس دهم، می‌تواند اصلاح نظام انتخاباتی مجلس باشد. حوزه‌بندی‌های انتخابات مجلس به موجب قانون صورت می‌گیرد و کاملا در اختیار مجلس شورای اسلامی است.

مطالعه بیشتر:
 تحلیل حوزه های انتخاباتی استان گلستان بعد از انقلاب اسلامی، نویسنده: احمدی پور،زهرا؛ حافظ نیا،محمد رضا؛ خوجم‌لی،عبدالوهاب؛ مجله: ژئوپلیتیک » بهار 1390 - شماره 21
 جغرافیای انتخابات، نویسنده: کاویانی راد،مراد؛ مجله: مطالعات راهبردی » پاییز 1386 - شماره 37