آتشکده میل اژدها

میل‌اژدها تنها اثر مربوط به دوره اشکانیان در استان فارس و در منطقه ممسنی واقع شده

این اثر در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۲۱ با شمارهٔ ثبت ۳۵۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.

آتشکده، یا آتشگاه یک ساختمان مذهبی به گونه‌ای از نیایشگاه‌های زرتشتیان گفته می‌شود که در آن آتش به دلیل پاک‌کنندگی و گرمابخشی‌اش در جایگاه ویژه‌ای جای گرفته‌است و مهم‌ترین نیایش‌های دینی در آن و در برابر آتش انجام می‌گیرد. از جمله نیایش‌ها خواندن اوستا و گات‌ها است و در آن در برابر آتش خداوند یکتا ستایش می‌شود. واژهٔ آتشکده از دو واژهٔ «آتش» و «کَده» ساخته شده که به معنی خانهٔ آتش است

میل اژدها جزو معدود آثاری است که اهمیت آتشگاه و معبد را در دوره پارتی مشخص می‌سازد. این میل در دره‌ای فاقد آبادی در کنار کوه تنگ کله و در کنار یکی از راه‌های مهم باستانی و در دامنه کوهی سنگلاخ و نسبتاً سرسبز قرار دارد. میل اژدها یکی از معدود مناره‌هایی است که از دوران پیش‌ از اسلام باقی مانده

این اثر از دید آرایه و نما مانند کعبه زردشت و برج زندان پاسارگاد، چهارگوش است. بلندای برج بیش از هفت متر و پهنای هر دیواره آن چهار متر است که بسیار دقیق، سامانمند و با چیره‌دستی ساخته شده‌است.

در این برج آتش مقدس نگهداری می‌شد و از آنجا آتش را به جاهای دیگر می‌بردند. آتشدانی نیز بر فراز برج وجود داشت.
لوئی واندنبرگ باستان شناس معتقد است که این میل تنها متعلق به طبقه روحانیون بوده و فقط آنها می‌توانستند در آن به نیایش پرداخته و آتش را رویت نمایند. آتشدانی نیز بر فراز برج وجود داشت. سنگ چهارگوش آتشدان شبیه هاون سنگی بلند و باریکی در پای برج به صورت شکسته فرو افتاده بود که برای حفظ آن، در سال 1321خورشیدی به موزه ایران باستان منتقل گردید. در دوره محمد رضا شاه پهلوی، میله‌ای فلزی از میان تکه سنگ‌های میل اژدها گذراندند تا از فروپاشی آن پیشگیری شود.

به جهت اهمیت آتش ساختار و بنای آتشکده‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است و امروزه در بناهای آتشکده‌های به جا مانده می‌توان این موضوع را مشاهده کرد. یکی از آتشکده‌های مهم ایران زمین که کمتر به آن توجه شده است، آتشکده میل اژدها می باشد.

چنانچه بیان گردید این بنا جز معدود آثار به جای مانده از دوران پارتی است که حفظ آن جزو وظایف ملی می‌باشد  و امید است که به آن توجه‌ ویژه‌ای شود.