نقدی بر سند « بررسی راهکارهای افزایش میزان سهم ترافیک داخلی و مقابله با پالایش شکن ها » مصوب شورای عالی فضای مجازی

چرا سند پوسته ها را بر خلاف منافع ملی می دانم. اعلام خبر تصویب سند « بررسی راهکارهای افزایش میزان سهم ترافیک داخلی و مقابله با پالایش شکن ها » در شورای عالی فضای مجازی که به سند پوسته ها معروف شد، بسیاری از اهل فن را شوکه کرد. آن هم در دولت انقلابی جناب رئیسی!

اتفاقی که اگر در دولت قبل افتاده بود غوغا به پا می کرد.

در بند چهارم این سند آمده است که – با هدف رفع نیاز و ایجاد تنوع در سبد مصرف کاربران با سازوکارهای حکمرانی پذیر، تنظیم گران بخشی موظف هستند در حوزه تنظیم گری خود ظرف مدت یک ماه خدمات و سکوهای پرکاربرد بالفعل یا بالقوه) خارجی را شناسایی و امکان فنی برای دسترسی کاربران به خدمات مفید خارجی را در قالب های حکمرانی پذیر همچون پنجره دسترسی روی سکوهای داخلی مذاکره برای تأسیس نمایندگی داخل کشور درگاه های متنوع حکمرانی پذیر با سرمایه گذاری بخش خصوصی و تنظیم گری حاکمیتی، و …) بررسی نموده و ضوابط ارائه خدمات یاد شده را به مرکز ملی فضای مجازی کشور ارائه کنند مرکز ملی نیز ضوابط واصله را بر اساس شاخص های حکمرانی پذیری و فنی ارزیابی و مجوز لازم را به تنظیم گران بخشی برای فعالیت بخش خصوصی تحت نظارت آنها بدهد؛

چند دلیل برای اینکه بند چهارم سند پوسته ها را بر خلاف منافع ملی می دانم را در ادامه خواهم نوشت:

۱- نگاه حداقلی به حاکمیت بر سکوها

متاسفانه بسیاری اعمال سیاست محتوایی را نقطه مطلوب حکمرانی می دانند و با این نگاه حداقلی اگر شرکتی متعهد شود که مثلاً پورنوگرافی، محتوای مبتذل و محتوای سیاسی نامطلوب را فیلتر کند اجازه خواهد داشت یوتیوب را داخل ایران بیاورد، در صورتیکه فراهم کردن این امکان قدرت حکمرانی در سایر حوزه ها مانند اقتصاد، فرهنگ، امور اجتماعی، سبک زندگی، آموزش و ... را از کشور خواهد گرفت.

بیشتر توضیح می دهم، اگر یوتیوب را مروری ساده کرده باشید بلاگرهای زیادی را می بینید که حاکمیت عملا هیچ ابزار مدیریتی بر آنها ندارد، نه از این جهت که آنها را نمی شناسد بلکه سبک زندگی، الگوی رفتاری و موضوعاتی را پررنگ میکنند که عملا امکان مواجه قانونی ندارد و باید با اعمال سیاست محتوایی در سکو کنترل شود. مانند کاری که اینستاگرام،یوتیوب و آپارات برای داغ کردن یا محدود کردن محتوا می کنند.

جنبه دیگر این نگاه حداقلی خودش را در خروج کلان داده های ملی نشان می دهد، موضوعی که هیچ شرکتی نمی تواند مانع آن شود. امر مهمی که چالشی جدی پیش روی کشورهاست و ما با اعمال این سیاست دست های خود را به نشانه تسلیم بالا خواهیم برد.

۲- تضعیف زیرساخت های بومی

باید قبول کنیم که سکوهای داخلی تا رسیدن به نقطه مطلوب مسیری طولانی در پیش دارند و در صورت اجرایی شدن این سند تا حد زیادی عرصه رقابت را از دست خواهند داد. این ادعا دلایل فنی و اقتصادی زیادی دارد ولی به نظر از آنها مهمتر دلایل شناختی و روانی است.

انسان ها به سختی عادت را تغییر می هند به خصوص زمانی که این عادت وابسته به ذائقه هم باشد. در نظر بگیرید در یک سکوی خارجی شبکه ارتباطی ایجاد کرده اید و مسیر دریافت محتوا را اختصاصی کرده اید، حال تغییر این محیط و عادت، کار سختی خواهد بود و نیاز به محرک های بسیار قوی دارد. شاید تغییر سکو از تغییر رژیم غذایی هم سخت تر باشد.

تا امروز سیاست این بود که با محرک هایی مانند فیلتر ، قیمت، سرعت و.. کاربران به تغییر رفتار تحریک شوند، مسیری که به نظر می رسد تا حدود زیادی موفق بوده است. اما سند پوسته ها این محرک تصمیم کاربر را مختل خواهد کرد.

اختلال دیگری که این تصمیم بوجود خواهد آورد این است که سکوهای داخلی به جای تلاش برای پاسخ گویی به نیاز بومی مجبور خواهند شد دنباله‌رو سکوهای مشابه خارجی خود باشند،چرا که ذائقه کاربر جای دیگری ساخته می شود و شما مجبور هستید برای عقب نماندن از رقیب در رقابتی بی پایان و مغلوبه شرکت کنید.

3- بی توجهی به آثار فرهنگی و اجتماعی محتوا

همین الان برخی پیام رسانها که نمی خواهم اسم ببرم در نظارت محتوای داخل خود عامدانه کوتاهی می کنند کار به جایی رسیده که مسئولین مجبور شده اند به فکر توسعه خدمات شخص سوم برای نظارت محتوا باشند. حال شما به یک سکو اجازه می دهید تا با هدف افزایش ترافیک داخل، محتوای خارجی بیاورد. چه کسی میتواند نظارت کند؟

قبلا هم گفتم مجدد تاکید میکنم سطح نظارت ماشینی بر محتوا حذف مستهجن است و حتی مبتذل را نمی توانند پایش کنند و این یعنی توسعه اباحه گری، مگر مشکل محتوا فقط لخت بودن یا نبودن است ، نگاهی به سریال های ترکی و کره ای موجود در vodها و حتی رسانه ملی بیندازید، تا رابطه بین مفاسد اجتماعی در خانواده و مدارس را متوجه بشوید، به نظر شما کیپاپ چرا در ایران اینقدر طرفدار دارد، چرا برنامه آقای مجری خاص حاضر شده میلیاردها هزینه کند و خواننده و بازیگر ترک برای گفتگو دعوت کنند، کمی واقع بین باشید.

چقدر ساده انگاری است که فکر می کنید بلاگر یوتیوب که به دلار درآمد دارد حاضر است رقابت سنگین جذب مخاطب در یوتیوب را به خاطر ترافیک فروشی شما رها کند، نه عزیزان چیزی که رخ خواهد داد این است که در سکوی داخلی جذب مخاطب می کند و مخاطب را به بیرون از پوسته شما خواهد برد. همان اتفاقی که برای سریالهای ترکی و کره ای و هالیوودی افتاده است. بله اگر نقطه ی مطلوب شمای مسئول محترم ترافیک فروشی است شما موفق شده اید ولی فرهنگ و سبک زندگی را به مسلخ برده اید.

تمایل به مهاجرت، چالش های فرهنگی و اجتماعی امروز کشور، اخبار جعلی، شایعات و... حاصل همین فضای مجازی ولنگاری است که خروجی ذهن های تک بعدی است و متکی بر نگاه ریاضی می خواهند به مسائل چند لایه و چند وجهی علوم انسانی پاسخ دهند.

4- مشغول سازی دستگاه های نظارتی

دوران فعالیت تلگرام طلایی را به یاد بیاورید،دستگاه های نظارتی گرفتار نظارت بر آن بودند،تلگرام طلایی امکان پایش و مراقبت لازم را نداشت، نمی توانست پاسخ مرجع قضایی و شکایات مردمی را بدهد چون در اصل صاحب سکو نبود.

انواع و اقسام کلاهبرداری ها،جرایم اخلاقی و امنیتی در آن اتفاق می افتاد و سکو عملا در وضعیت شتر مرغ بود.

امکان اعمال سیاستهای محتوایی فقط محدود به مسدودسازی بود و تلگرام طلایی به بستر تبلیغات هدفمند تبدیل شده بود وکاربران ناراحت از عضو شدن ناخواسته در کانال ها و گروه های تبلیغاتی بودند.

اشکال دیگر پوسته ها این است که عملا هزینه مشتری یابی و جذب مخاطب را برای انتقال به بیرون پوسته کاهش می‌دهد و عملا این کار فرآیندهای ناسالم را توسعه خواهد داد.

5- تصمیم گیری در تاریکی

اشکال مهم دیگر سند پوسته ها، فرآیند تصمیم گیری در خصوص آن است. تحلیل واکنش های رسانه ای صاحبان سکو، برخی مقامات و متخصصان دلسوز نشان می‌دهد که با این تصمیم همراه نیستند، ضمن اینکه این تصمیم مهم تا قبل از اعلام رسمی هیچگونه بازخورد و بررسی و تحلیل کارشناسی در بیرون از درهای بسته نداشته است و همین محروم کردن شورای عالی فضای مجازی از نظرات تخصصی بیرون از مرکز موجب شده که به این تصمیم ایرادات مهمی وارد باشد. شیوه ای که دولت قبلی رایج بود و انتظار نداشتیم با روی کار آمدن دولت انقلابی شاهد تکرار آن باشیم.

و من الله التوفیق

اسفند ۱۴۰۲

علی محمد رجبی