هندسه جدید قدرت جهانی از دریچه فناوری های نوین

هندسه جدید قدرت جهانی از دریچه فناوری های نوین

علی محمد رجبی - فروردین 1402

بسمه تعالی

اگر فقط اهل گشت و گذار در شبکه های اجتماعی باشید قطعا با عبارت هایی مانند «انتقال قدرت از غرب یه شرق عالم»، «تغییر هندسه قدرت در جهان»، «افول آمریکا»، «تبدیل جهان تک قطبی به جهان چند قطبی»، «شکسته شدن آقایی دلار»، «دلارزدایی» و از این دست مواجه شده اید.

مفهوم ساده همه این تعابیر این است که آمریکا دیگر تنها ابرقدرت مسلط جهان نیست یا حداقل در حال از دست دادن این موقعیت است. قبول این گزاره برای آمریکا آثار و تبعات جبران ناپذیر سیاسی و امنیتی به دنبال دارد و از همه مهمتر اقتصاد آمریکا و به طبع آن غول های اقتصادی دنیا، بخوانید خانواده ها و سرمایه داران، دارایی های عظیم خود را در خطر می بینند و مجبور خواهند شد سهم کوچکتری از کیک درآمدی عالم بردارند و این برای یک ایدئولوژی لذت محور یعنی فاجعه، یعنی از دست دادن معنای زندگی و حیات، یعنی از دست دادن یا کاهش امکان تسلط بر دیگران.

شناخت شکل هندسی این نظم جدید چندقطبی و جایگاه آمریکا به عنوان قدرت مسلط فعلی در جهان در آن از اهمیت بسیاری برخوردار است. برای این شناخت می توان از دریچه های مختلف به تحولات قدرت جهانی نگاه کرد. یکی از دریچه های مهم می تواند فناوری های نوین باشد. نگاه به تحولات قدرت جهان با توجه کردن به فناوری های نوین می تواند بخشی از تصویر آینده را برای ما مشخص کند. در ادامه به این موضوع پرداخته شده است.

پایه های قدرت آمریکا

اگر برای قدرت هژمونیک آمریکا سه پایه در نظر بگیریم می توان به ابعاد نظامی، اقتصادی و رسانه ای توجه کرد، روند افول قدرت آمریکا نشان می دهد که پایه های نظامی و اقتصادی قدرت آمریکا بیشترین تزلزل را پیدا کرده اند.

در بعد نظامی آمریکا در جنگ های متعدد و طولانی خود در دو دهه اخیر در افغانستان و عراق و جنگ های نیابتی در یمن و سوریه با شکست و یا دست کم عدم حصول اهداف مورد نظر در سطح مطلوب مواجهه شده است. این ناکامی ها موجب شده این کشور دچار خسارت های سنگینی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در سطح داخلی و بین المللی شود و همین موضوع موجب شکسته شدن اقتدار نظامی آمریکا شده است. آمریکای امروز توانایی مراقبت از متحدین خود را ندارد و با خروج ارتش آمریکا از افغانستان و عراق و ناکامی در جنگ اوکراین به شدت این ابهت زیر سوال رفته است. از آثار این تضعیف قدرت تمایل کشورهای حاشیه خلیج فارس به چین، ایران و روسیه، از دادن تسلط سیاسی در آمریکای جنوبی و بروز اختلاف بین آمریکا و اروپا است.

در بعد اقتصادی نیز شکست آمریکا در برابر تلاش جهانی برای پایان دادن به آقایی دلار در جهان به حقیقتی همه پذیر تبدیل شده است و روند این سقوط به سرعت در حال طی شدن است. کامل شدن این روند و حذف ترجیح و برتری دلار بر سایر ارزها در مبادلات جهانی، معامله نفت و ذخیره سازی، آمریکا را با چالش های گسترده ای مواجه خواهد ساخت.

در بُعد رسانه با وجود تولد رقبایی مانند تیک تاک، ولی همچنان بزرگترین سرزمین های مجازی و رسانه ای و فیلم سازی دنیا در اختیار آمریکا است و همین برتری همچنان توانسته ضعف در سایر ابعاد را پوشش دهد.

بروز و ظهور این ضعف ها در ساختار حکمرانی آمریکا موجب شده هر روز بر اندیشمندان و متخصصانی که به روند افول قدرت آمریکا صحه می گذارند افزوده شود و این یعنی افول ابرقدرتی آمریکا به عنوان یک حقیقت در حال پذیرش عمومی است.

درک عمق و سطح تحولات در هندسه قدرت جهانی مبتنی بر فناوری

درک عمق و سطح تحولات آینده در هندسه قدرت جهانی وابسته به بررسی این تحولات در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی است در این بررسی ها لازم است به سوالات مختلفی پاسخ داد. در یک نگاه اجمالی می توان دست­کم به این سوالات رسید:

1- عمق و سطح کاهش قدرت آمریکا در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی تا حد خواهد بود؟

2- آمریکا برای توقف یا کاهش سرعت این تحولات، امکان پیاده سازی چه اقداماتی را دارد؟

3- با توجه به کاهش قدرت سیاسی، اقتصادی و نظامی آمریکا در ساختار نظم آینده جهان، آیا این کشور در برابر رقبای جهانی ابزار قابل اتکایی در اختیار دارد؟

به این سوالات از جنبه های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، نظامی می توان پاسخ داد ولی نگاه به آینده هندسه قدرت جهان از دریچه فناوری می تواند برای پاسخ به این سوالات و تحلیل ابعاد تحولات پیش رو کمک بسیاری کند. دنیای آینده دنیا حاکمیت داده است و محیطی متاثر از فناوری های نوین که هر یک می تواند تاثیرات شگرفی بر ابعاد مختلف قدرت کشورها داشته باشند.

وقتی از فناوری های نوین آینده صحبت می شود متخصصان از فناوری های مختلفی مانند بلاکچین، هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، اینترنت ماهواره ای، فرآیندهای رباتیک، علوم داده، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده نام می برند ولی در یک نگاه سطح بالا میتوان از اینترنت ماهواره ای، بلاکچین و هوش مصنوعی به عنوان فناوری های تحول ساز و برتری آفرین برای دارنده در معادلات قدرت جهانی نام برد.

این سه فناوری از چند جنبه می توانند واجد این توصیف باشند:

· این فناوری ها می توانند بعنوان زیرساخت برای سایر فناوری ها مورد استفاده قرار گیرند.

· پیاده سازی این فناوری ها در مقیاس جهانی نیاز به پشتوانه عظیمی از دانش، فناوری و توان اجرایی با سابقه طولانی دارد.

· عملیاتی کردن این فناوری ها در مقیاس صنعتی و عمومی نیازمند سایر زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری است.

· این فناوری ها کاربردهای چندگانه دارند و هریک به تنهایی می تواند بر روی تمام ابعاد قدرت تاثیر گذار باشد.

· این فناوری ها کاملا انحصاری هستند و کشورهای معدود می توانند وارد این عرصه ها شوند.

البته دلایل گوناگون دیگری نیز برای برتری دادن این سه فناوری به سایر فناوری ها می توان ارائه داد که تمرکز این نوشته نیست.

حال به این موضوع بپردازیم که بین افول قدرت آمریکا با این فناوری ها چه ارتباطی وجود دارد و آیا آمریکا می تواند از فناوری برای تاخیر در فرآیند افول و کاهش عمق و سطح افول قدرت استفاده کند؟

همانطور که گفته شد از دست رفتن بخش قابل توجهی از قدرت نظامی و اقتصادی آمریکا در فرآیند افول انکارناپذیر است و نشانه های آن قابل رویت است. ولی آمریکا همچنان برای اینکه یک قدرت جهانی بماند و در نظم آینده جهان نقش بسزایی داشته باشد ابزارهای گوناگونی از جنس فناوری در اختیار دارد. در ادامه به برخی از سناریوهایی که آمریکا مبتنی بر فناوری نوین می تواند پیاده کند در بعد اقتصادی، نظامی و رسانه ای پرداخته شده است.

اقتصاد

در بعد اقتصادی در صورتیکه دلار انحصار خود را از دست بدهد آمریکا قطعا به راحتی نمی گذارد پول های رقیب مانند یوآن چین جایگیزین شوند و برای این هدف رمزارزها به شدت به آمریکا کمک خواهند کرد. متخصصین زیادی وجود دارند که پیدایش بیت کوین را بخشی از پروژه ای آمریکایی و کاملا سری می دانند و اگر روزی قرار باشد دلار آمریکا پول رایج جهان نباشد قطعا این رمزارزها هستند که می توانند این نقش را به عهده بگیرند.

آمریکا در حوزه رمز ارز برابر رقبا دست کم 5 برتری اساسی دارد:

1- بیشترین پروژه های رمزارز و زیرساخت های مرتبط با تبادل، استخراج و نقد کردن رمزارز در اختیار آمریکا هستند و دست برتر با آمریکا است.

2- اعتبار رمزارز ها به شدت از فضای رسانه تاثیر پذیر است، آمریکا این امکان را دارد که با طرح های رسانه ای برای رمزارزهای کم ارزش اعتبار خلق کند و یا رمزارزهای پرکاربرد را متزلزل کند.

3- برخی رمزارز های رایج از ناحیه فناوری پردازشی کوانتومی آسیب پذیر هستند و آمریکا تنها کشور دارنده یا نزدیکترین کشور به این فناوری است، به همین دلیل این امکان برای آمریکا وجود دارد یا به زودی فراهم خواهد شد تا بتواند با شکستن رمز برخی از این پول های مجازی اعتبار آنها را از بین ببرد و سرمایه های ذخیره شده رقبا بر پایه این رمزارزها را نابود کند.

4- بخش اساسی شبکه ارتباط اینترنت، مدیریت پروتکل ها و زیرساخت های آن هنوز به آمریکا وابسته است. آمریکا در هوش مصنوعی تکه تاز است و اینها به معنی وجود امکان برای تاثیرگذاری بر روند استفاده از این رمزارزها توسط آمریکا است.

5- آمریکا با استفاده از هوش مصنوعی و فناوری های مرتبط قوی ترین کشور در ردیابی تراکنش های مبتنی بر رمزارزها است و این موضوع ابزار قدرت دیگری است که می تواند به این کشور در برابر انحراف استفاده از رمزارزها در جرایم و جریان اقتصاد ناسالم در آینده اقتصاد جهان کمک کند.

نظامی

در بعد نظامی نیز آمریکا می تواند با تکیه بر فناوری های نوین هوش مصنوعی و اینترنت ماهواره ای با تغییر راهبرد نظامی فعلی خود و حرکت به سمت سرعت دادن به تولید تجهیزات هوشمند متصل و استفاده از انواع آنها در قالب ریزپرنده ها، شناورهای هوشمند بدون سرنشین، ربات های جنگی و سامانه های پدافندی مبتنی بر هوش مصنوعی ضمن کاهش هزینه های حضور نظامی خود در جهان همچنان قدرت نظامی خود را حد استانداردهای بالا حفظ کند.

رسانه

در حوزه رسانه نیز که آمریکا با در حال حاظر بیشترین قوت را دارد، باوجود پیشرفت های بسیار خوب چین در شبکه های 5G و تولید سکوهای اجتماعی پرمخاطب در اندازه جهانی ولی آمریکا همچنان با فاصله زیادی دست برتر را در اختیار دارد. برتری در فناوری های هوش مصنوعی، اینترنت ماهواره ای و بلاکچین می تواند در عرصه های مبتنی بر رسانه برای آمریکا مزیت های رقابتی بسیار جدی ایجاد کند که میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1- با توسعه استقرار اینترنت ماهواره ای در جهان که در حال حاضر در انحصار آمریکا است این کشور این امکان را پیدا کرده است تا بتواند یکی از مهمترین ارکان اعمال حاکمیت کشورهای رقیب خود یعنی چین، روسیه، ایران و کره شمالی بر اینترنت را که همان زیرساخت اینترنت قابل کنترل در درگاه های اینترنت است را غیر کارآمد کند. با افزایش کاربران اینترنت ماهواره ای در این کشورها، به مرور امکان اعمال حاکمیت بر اینترنت این کشورها کاهش پیدا خواهد کرد یا بشدت سخت و پرهزینه خواهد شد.

2- آمریکا در صورت موفقیت در افزایش سطح تماس با کاربران کشورهای رقیب در داخل خاک آنها با استفاده از اینترنت ماهواره ای این امکان را خواهد داشت تا بتواند با بهره گیری بیشتر از قدرت رسانه ای و برتری خود در علوم داده و شناختی، بحران های اجتماعی متعددی را به این کشورها تحمیل کند و با تاثیرگذاری در سبک زندگی و تفکر مردمان این کشورها برنامه های خود را به پیش ببرد و از یک برتری در معادلات قدرت برخوردار شود.

3- پیشتازی آمریکا در راه اندازی اینترنت ماهواره ای و تکمیل زنجیره های فناوری آن مانند پرتابگرهای ماهواره ای و ایجاد ایستگاه های متعدد زمینی، برتری رقابتی بالایی در حوزه های اقتصادی و نظامی و فرهنگی برای این کشور ایجاد خواهد کرد.

4- افزایش کاربران اینترنت ماهواره ای در دنیا و تلاش آمریکا برای حفظ انحصار خود در شبکه های اجتماعی قدرت نرم آمریکا را افزایش خواهد داد و این کشور می تواند در نظم آینده جهان جایگاه قدرت خود را حفظ کند.

جمع بندی

تغییر هندسه قدرت در جهان و تبدیل جهان تک قطبی به جهان چند قطبی مورد توافق بیشتر تحلیلگران است ولی شکل این هندسه جدید قدرت و موقعیت قطب های آن موضوعی است که هنوز تا شکل گیری کامل آن فاصله داریم. شناخت مولفه های موثر بر این نظم جدید و وزن این قدرت ها نسبت به یکدیگر نیازمند بررسی های عمیقی است.

نگاه به تحولات آینده قدرت جهانی از دریچه فناوری های نوین بنیادی می تواند به تحلیلگران کمک کند تا بتوانند تصویر واضحتری از آینده ترسیم کنند و از این تصویر برای طراحی راهبردهای کلان حرکت در مسیر پرپیچ و خم حوادث و تحولات بهره ببرند.

در این نوشته به صورت اجمالی نشان دادیم که برتری در سه فناوری هوش مصنوعی، اینترنت ماهواره ای و بلاکچین(رمزارزها) چگونه می توانند به آمریکا کمک کنند تا در هندسه چند قطبی قدرت جهانی همچنان به عنوان بازیگر اصلی باقی بماند و اگر بازیگران جدید قدرت می خواهند در نظم آینده جایگاه رفیع تر و با ثبات تری را پیدا کنند می بایست بتوانند دست کم در این سه حوزه از فناوری به برتری و قوت دست پیداکنند و الا در هندسه جدید قدرت یا حضور نخواهند داشت و یا حضوری متزلزل و موقتی خواهد بود.