انواع رنگ چوب و روش‌های رنگ کاری آن

رنگ چوب انواع مختلفی دارد و روش‌های مختلفی برای اجرای رنگ بر روی چوب وجود دارد. شاید شما تجربه‌ای از رنگ کاری چوب نداشته باید و این سؤال برایتان پیش آمده باشد که چه رنگی مناسب چوب است؟

انتخاب رنگ بر اساس، نوع سازه، محل استفاده از سازه، شرایط آب و هوایی، شرایط دمایی، شرایط سایش، سلیقه فردی و … انجام می‌پذیرد. در این نوشته بسیار ساده و بدون پرداختن به خصوصیات شیمایی و فنی رنگ‌های چوب به معرفی انواع رنگ چوب و روش‌های اجرای رنگ بر روی چوب خواهیم پرداخت تا انتخاب درستی برای رنگ سازه چوبی مورد نظرتان داشته باشید.

رنگ‌های فوری رایج در بازار ایران با نام‌های سیلر، کیلر، نیم پلی استر، تمام پلی استر (پلی استر ایستاده)، رنگ‌های فوری خودرویی و … شناخته می‌شوند. البته رنگ‌های فوری محدود به این موارد نیستند و نمونه‌های نام برده شده، از شناخته شده ترین رنگ‌های فوری مورد استفاده برای چوب هستند.

با توجه به گستردگی استفاده از رنگ‌های فوری، حتماً در سازه‌های چوبی اطراف شما از پوشش‌هایی مانند نیم پلی استر یا تمام پلی استر استفاده شده است. اجازه دهید رنگ‌های فوری و دلیل نام‌گذاری این پوشش‌ها به فوری را توضیح دهیم.

در پوشش‌هایی مانند سیلر، کیلر، نیم پلی استر و … در حالت عادی مانند عسل غلیظ هستند و برای اینکه بتوانید این رنگ‌ها را با قلم‌مو یا پیستوله اجرا کنید نیاز به محلولی به نام تینر دارند. به تینر مورد استفاده برای رنگ‌های فوری، تینر فوری گفته می‌شود و مانند آب بی‌رنگ هستند؛ اما بوی بسیار تندی دارند و خاصیت خورندگی و پاک‌کنندگی بسیار بالایی دارند.

این رنگ‌ها هوا خشک نیستند و با فعل و انفعالات شیمیایی خشک می‌شوند. به‌عنوان مثال برای خشک شدن نیم پلی استر یا تمام پلی استر از موادی به نام هاردنر یا خشک کن استفاده می‌شود که این مواد با ترکیب و اندازه مشخص با محلول تینر و نیم پلی استر ترکیب می‌شوند.

رنگ‌های فوری را می‌توان با استفاده از قلم‌مو یا پیستوله بر روی چوب اجرا کرد که بهترین روش برای اجرای رنگ فوری، بهره‌گیری از پیستوله بادی هست.

پیشنهاد ویژه: رنگ بورماواکس

سیلر، کیلر، نیم پلی استر و تمام پلی استر به رنگ عسلی هستند و پس از اجرا تأثیر چندانی بر رنگ چوب ندارند؛ اما رنگ‌های خودرویی فوری، رنگ چوب را تغییر می‌دهند و حتی می‌توان نقش و رگه چوب را با این رنگ‌ها ناپدید کرد. در رنگ کاری مبلمان، میز ناهار خوری و سرویس خواب امروزی، از رنگ‌های فوری استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال سازه اصلی تخت خواب از چوب است؛ اما یک‌لایه رنگ روی سازه تشکیل شده و هیچ اثری از چوب نمی‌بینید.

رنگ چوب فوری مخصوص فضای داخل خانه هست و از این رنگ‌ها نمی‌توان در فضای باز استفاده کرد.

در مثال دیگر می‌توان به پوشش MDF خام با استفاده از رنگ خودرویی فوری اشاره کرد. از رنگ فوری خودرویی، برای رنگ کاری خودرو هم استفاده می‌شود و پوشش و مقاومت بسیار بالایی دارد.

برای اجرای رنگ فوری باید لوازم و تجهیزات مناسب کارگاهی داشته باشید. درواقع به‌سادگی نمی‌توان رنگ‌های فوری را بدون داشتن ابزاری مانند دستگاه سنباده و پیستوله، باکیفیت بالا اجرا کرد. شما باید حداقل یک کارگاه رنگ کاری داشته باشید تا این رنگ‌ها را در سلامت و امنیت اجرا کنید. اگر کارگاه رنگ کاری دسترسی ندارید، پیشنهاد ما استفاده از روغن‌های گیاهی مخصوص چوب است.

استفاده از رنگ روغنی برای رنگ کاری چوب

رنگ روغنی را احتمالاً همه شما می‌شناسید. از رنگ روغنی بیشتر در صنعت فلز استفاده می‌شود. حلال رنگ روغنی تینر روغنی، بنزین یا نفت است. این رنگ مناسب رنگ چوب نیست و برای رنگ کاری چوب استفاده نمی‌شود؛ اما همان‌طور که می‌دانید ما در شکستن مرزهای خلاقیت دستی بر آتش داریم!

قدیمی‌ترین رنگ روغنی مورد استفاده در صنعت چوب روغن جلا هست. اگر خاطرتان باشد قدیمی‌ها شب عید با روغن جلا سازه‌های چوبی خانه‌شان را جلا می‌دادند. رنگ روغنی در طیف‌های رنگی گسترده تولید می‌شود و از ترکیب این رنگ‌ها هم به یک دنیا رنگ دیگر دست پیدا خواهید کرد (مانند رنگ خودرویی).

یکی از دلایل استفاده از رنگ‌های روغنی شاید قیمت ارزان و روش اجرای آسان آن دانست. حلال پیشنهادی شرکت‌های تولیدکننده برای رنگ روغنی، تینر روغنی هست؛ اما به نظر می‌رسد بنزین گزینه‌ای مناسب برای خشک شدن سریع و از بین رفتن سریع بوی رنگ روغنی باشد.

در رنگ چوب می‌توان از رنگ‌های روغنی برای تغییر رنگ شاپان استفاده کرد. به‌عنوان مثال با اضافه نمودن مقداری رنگ روغنی قرمز به شاپان، می‌توان به رنگ فندقی دست‌یافت. همچنین با اضافه نمودن رنگ مشکی به شاپان قهوه‌ای، به رنگ ونگه یا شکلاتی دست‌یافت.

در بدترین حالت، برخی با استفاده از رنگ روغنی، درب و پنجره چوبی را رنگ کاری می‌کنند و هیچ اثری از چوب باقی نخواهند گذاشت. با توجه به اینکه این دست افراد تجربه چندانی از رنگ چوب ندارند، درنهایت به کیفیت مطلوبی دست نخواهند یافت. همان‌طور که در بالا اشاره شد، قیمت ارزان و راحتی در اجرا دلایل استفاده از رنگ روغنی بر روی چوب است.

پیشنهاد خرید: رنگ چوب فضای داخلی

پیشنهاد نمی‌کنیم از رنگ روغنی برای پوشش دادن چوب استفاده کنید. اگر دوست دارید از رنگ روغنی استفاده کنید، حداقل یک دست سیلر روی کار اجرا کنید، سنباده بکشید و در مرحله بعد رنگ روغنی را اجرا کنید تا سیلر چوب را اشباع کند و رنگ جذب چوب نشود. برخی رنگ روغنی را بدون سیلر کاری روی کار اجرا می‌کنند که موجب ایجاد پرز روی کار خواهد شد.

از معایب رنگ روغنی بوی بسیار بد آن و مشکل بسیاری از کاربران برای از بین بردن بوی پس از رنگ کاری است. این رنگ‌ها هوا خشک هستند و باید با گردش هوا و دمای مناسب خشک شوند.

استفاده از روغن گیاهی مخصوص چوب

روغن‌های گیاهی مخصوص چوب نسل جدید رنگ‌های مخصوص چوب هستند. این رنگ‌های جدید، با تکنولوژی روز و استفاده از روغن‌های گیاهی ساخته‌شده‌اند. از مزایای این روغن‌ها، اجرای آسان، سرعت بالا در اجرا، خشک شدن سریع و … است. حدود ۱۰ شرکت در ایران این رنگ‌ها را وارد کرده‌اند و محصولاتشان را به بازار عرضه کرده‌اند.

بیشتر روغن‌های گیاهی / پوششی مخصوص چوب شیمیایی نیستند و برای سلامتی انسان ضرر ندارد. با توجه به اینکه اجرای آن راحت هست، نیاز به تجربه و دانش خاصی برای رنگ نمودن چوب با روغن گیاهی نخواهید داشت. رنگ چوب گیاهی در انواع داخل و بیرون ساختمان تولید می‌شود و طیف گسترده‌ای از رنگ‌های مورد نظرتان را می‌توانید بر روی چوب اجرا کنید.

با توجه به ویژگی‌های روغن‌های گیاهی، از آن‌ها برای پوشش ظروف چوبی، کف‌پوش چوبی، نما چوبی و سازه‌هایی که در معرض آب و آفتاب هستند استفاده می‌شود.

به نظر می‌رسد روغن‌های گیاهی مخصوص چوب به‌زودی سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص خواهند داد و اساتید از این رنگ‌های شیمیایی و سرطان‌زا خلاص خواهند شد. در چندین نوشته به معرفی این روغن‌ها و مزایا و معایب آن پرداخته بودیم.

استفاده از لاک الکل برای رنگ چوب

لاک الکل یکی دیگر از مواد برای رنگ چوب است. همان‌طور که از نام این رنگ مشخص هست، از دو بخش لاک و الکل تشکیل شده است. لاک از حشره‌ای به نام کوکوس به دست می‌آید و به‌صورت پولک و پودر در بازار به فروش می‌رسد. کوکوس شیره درخت انجیر را می‌مکد و مایع قهوه‌ای رنگی از خود ترشح می‌کند. بهترین لاک موجود در بازار به رنگ روشن تا زرد متمایل به نارنجی است و به آن شلاک (Shellac) گفته می‌شود.

حلال شلاک یا لاک، الکل صنعتی است و در لاک‌های بی‌رنگ، از الکل سفید استفاده می‌شود.

درگذشته با توجه به نبود رنگ های صنعتی برای اجرای رنگ چوب، از لاک الکل بیشتر از امروز استفاده می‌شد. روش اجرای لاک الکل ساده است و نیاز به تجهیزات خاصی ندارد. حتی با یک دستمال هم می‌توان لاک الکل را اجرا کرد.

لاک الکل گزینه بسیار خوبی برای رنگ کاری سازهای چوب است. با استفاده از لاک الکل می‌توان در کنار جلا بخشیدن به ساز چوبی، صدای خوب آن را هم حفظ نمود. رنگ چوب لاک الکل پس از خشک شدن در مقابل الکل، اسیدها و حرارت مقاومت خوبی ندارد.

رنگ‌های دکوراتیو مناسب چوب

رنگ‌های دکوراتیو یکی دیگر از روش‌های رنگ چوب هستند. معمولاً خویش سازها (DIY) از این رنگ‌های تزئینی برای پوشش چوب استفاده می‌کنند. رنگ‌های دکوراتیو در بسته‌های کوچک و معمولاً در نوشت‌افزارها یافت می‌شود. برای اجرای رنگ دکوراتیو چوب، نیاز به دانش و تجربه خاصی نیست و فقط کافی است چوب را سنباده کاری کنید و رنگ را روی آن اجرا کنید. نمی‌توان مدل، برند یا روش خاصی را برای این رنگ‌ها معرفی کرد.

با توجه به گستردگی استفاده از رنگ‌های دکوراتیو و سخاوتمندی چوب، تقریباً شما می‌توانید از هر رنگ برای رنگ کاری چوب استفاده کنید و این بستگی به سلیقه شما دارد. درواقع رنگ‌های دکوراتیو مناسب اجرای رنگ در تولیدات صنعتی نیستند و در حد پوشش سازه‌های دست‌ساز کوچک چوبی است.

با توجه به ورود روغن گیاهی مخصوص چوب و مزایایی مانند طیف رنگی گستره، آب گریز بودن، موج نما بودن، ضد و دیگر مزایا، بیشتر علاقه‌مندان به رنگ کاری در این سبک، دیگر از رنگ‌های گیاهی استفاده نمی‌کنند. به‌عنوان مثال رنگ کاری سازه‌های چوبی که کودکان با آن در تماس هستند، نباید شیمیایی باشد.

استفاده از روغن‌های طبیعی

روغن‌های طبیعی دست‌ساز یا سنتی، متفاوت از روغن‌های گیاهی / صنعتی مخصوص چوب هستند. این روغن‌ها فراوری نمی‌شوند و از فرمولاسیون خاصی برای تولید آن استفاده نمی‌شود. تقریباً شما می‌توانید از هر مایع یا واکس طبیعی برای پوشش چوب استفاده کنید. یکی از معروف‌ترین این روغن‌ها، روغن دانه کتان یا روغن بزرک است. از دیگر روغن‌های طبیعی می‌توان به روغن کنجد، روغن سویا، روغن چربی حیوانی، روغن آفتابگردان، روغن نخل و … اشاره کرد.

روغن بزرک یا برزک نفوذ بسیار بالایی در چوب دارد و اگر از این روغن در چندین مرحله استفاده کنید، حتی چوب آب گریز می‌شود و مقاومت خوبی در برابر رطوبت و آفتاب پیدا می‌کند. با توجه به اینکه روغن برزک چرب است، ممکن است پس از خشک شدن چربی آن همچنان روی چوب باقی بماند و خاک را جذب کند.

ماندگاری چربی در روغن‌های طبیعی و زمان طولانی در خشک شده دو مشکل اساسی روغن‌های طبیعی است.

روغن بزرک دو تصفیه خام یکی از نمونه‌های مناسب برای رنگ چوب است. قیمت روغن بزرک در بازار هر لیتر بین ۲۵ تا ۳۰ هزار تومان است.

اگر روغن بزرک در اختیار ندارید، می‌توانید از روغن کنجد استفاده کنید. مقدار نفوذ روغن کنجد، به‌مراتب بیشتر از روغن بزرک است؛ اما قیمت بالاتری دارد. درواقع می‌توان روغن‌های گیاهی مخصوص چوب را نمونه بهینه‌شده، صنعتی و مدرن روغن‌های گیاهی سنتی دانست که ایرادات آن‌ها را ندارد.

واکس چوب طبیعی

واکس‌های طبیعی هم‌نسل جدید رنگ چوب هستند که از روش‌های قدیمی ساخت رنگ الهام گرفته‌شده‌اند. به‌عنوان مثال درگذشته روغن بزرک و موم عسل را به هم با گرمای بسیار پایین ترکیب می‌کردند تا یک واکس طبیعی و مقاوم‌تر به نسبت روغن بزرک تنها ایجاد شود.

شرکت‌های تولیدکننده هم از همین ترکیبات و دیگر مواد طبیعی و شیمیایی، به واکس‌هایی دست‌یافت‌اند که در رنگ‌ها و حتی بوها مختلف به بازار عرضه می‌شود.

معمولاً واکس چوب به‌راحتی قابل‌اجرا است و هیچ تکنولوژی و دستگاه عجیبی برای اجرای آن وجود نداد. درواقع این پوشش‌ها آمده‌اند که اجرای رنگ چوب را برای شما آسان و ساده کنند و هیچ دغدغه‌ای برای اجرای رنگ نداشته باشید. شما می‌توانید حتی با استفاده از یک دستمال تمیز یا تکه ابر هم واکس چوب را اجرا کنید.

رنگ پلی اورتان چوب

رنگ‌های پلی ارتان در انواع مختلفی در بازار وجود دارند و طیف گسترده‌ای از این رنگ‌ها در صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد. پلی ارتان دنیای بزرگی دارد و شما می‌توانید در صنعت فلز و چوب و ساختمان و راه و … از رنگ‌های پلی اورتان استفاده کنید.

در صنعت چوب از رنگ‌های پلی اورتان برای آب گریز نمودن چوب استفاده می‌شود. رنگ‌های پلی ارتان بسیار مقاوم هستند و حتی در صنعت کشتی‌سازی برای پوشش جداره داخلی و بیرونی کشتی هم از این نوع رنگ‌ها استفاده می‌شود. پس می‌توان به این رنگ‌ها به‌عنوان یک پوشش مقاوم اعتماد کرد.

در برخی موارد دیده‌ایم در صندلی‌های چوبی پارک‌ها و مبلمان شهری از رنگ پلی اورتان به‌عنوان پوشش چوب استفاده می‌شود که درواقع این روش برای چوب گزینه مناسبی نیست. در روزها و ماه‌های ابتدایی این رنگ نمایی بسیار زیبا دارد و مانند یک شیشه روی کار نشسته است؛ اما پس گذشت مدت‌زمان کوتاهی مشاهده خواهید کرد که رنگ ترک‌خورده و از بین رفته است.

یکی از پرکاربردترین موارد استفاده از رنگ پلی اورتان، پوشش سطح میز ناهار خوری و سازه‌هایی هست که با آب و رطوبت در تماس هستند. معمولاً این پوشش‌ها مانند نیم پلی استر رنگ عسلی ندارند و پس از اجرای آن بر روی رنگ سفید صدفی، تغییر رنگ نخواهید داشت.

یکی از مشکلات پیش روی رنگ کارهای چوب، تغییر رنگ سفید پوشش است. معمولاً این رنگ‌ها پس از مدتی کمی زرد می‌شوند و تراوت و شادابی اول را ندارند. مشکل آن‌ها استفاده از نیم پلی استر است. پیشنهاد ما به شما، استفاده از رنگ‌های پلی اورتان برای پوشش رنگ‌های فوری هست.

رزین‌های اپوکسی چوب

رزین اپوکسی و به‌خصوص رزین اپوکسی چوب یکی از محبوب‌ترین روش‌های پوشش چوب در ماه‌های اخیر شده است. مجموعه‌های زیادی در ایران مشغول به ساخت سازه‌های چوبی ساخته شده با رزین یا بهتر بگوییم پوشش داده شده با رزین هستند. رزین انواع مختلفی دارد و با توجه به خصوصیاتش، بسیاری از محدودیت‌های پیش رو اساتید در ایده پردازی‌هایشان را برداشته است.

شما می‌توانید بر روی یک صفحه چوبی از یک میلی‌متر تا چند سانتی‌متر رزین اپوکسی اجرا کنید. یکی از محبوب‌ترین روش‌های استفاده از رزین اپوکسی، استفاده از رزین و اسلب چوبی در کنار هم است. شما می‌توانید حتی یک‌تکه نامنظم و شکسته اسلب چوبی را در داخل یک قالب قرار دهید و با اضافه کردن مقداری رزین اپوکسی به آن، به یک صفحه تشکیل شده از رزین و چوب دست پیدا کنید.

رزین اپوکسی بسیار مقاوم است و امکان ایجاد طرح‌ها و رنگ‌های مختلفی از آن را خواهید داشت.

رزین اپوکسی از خانواده رزین‌های دوجزئی است که این دو جزء باید باهم ترکیب شوند تا یک قالب رزینی تشکیل شود. یک جزء از این دو، رزین و جزء دیگر هاردنر یا خشک کن است. مطمئناً در فضای مجازی ایده‌ها و تصاویر و ویدئوهای زیادی درزمینهٔ رزین اپوکسی دیده‌اید که برای شما جذاب بوده است.

اجرای رزین اپوکسی روی چوب به همین سادگی که در ویدئوها مشاهده می‌کنید، نیست. شما باید ابتدا رزین‌ها را بشناسید، بدانید کارگاه رزین اپوکسی چه ویژگی‌هایی دارد، تجربه در نجاری داشته باشد و در مرحله بعد، شروع به کار با رزین کنید.

پتینه چوب

پتینه چوب دنیای عجیب و پیچیده‌ای دارد. نمی‌توان سبک، روش، ابزار، ماده، رنگ مشخصی را برای این سبک از رنگ کاری چوب را به‌طور مشخص نام برد. شما می‌توانید از هر رنگ و طرحی برای پوشش سطح چوب به کار بگیرید و نمای آن را تغییر دهید.

با این توضیحات قرار نیست این سبک را زیر سؤال ببریم و از ارزش آن بکاهیم؛ اما اگر مروری بر آثاری که با نام پتینه تولید می‌شود نگاهی بی اندازید، به گستردگی و تفاوت در سبک کار پی خواهید برد.

گاهی پتینه کاری با رنگ روغنی اجرا می‌شود و گاهی با رنگ فوری، گاهی با رنگ پلاستیک اجرا می‌شود و گاهی با رنگ‌های دکوراتیو… همه‌ی این نمونه کارها زیبایی خود را دارند و ارزشمند هست.

برای اجرای پتینه نیاز به ابزار خاصی نیست. حتی در خانه و با کمترین فضا و تجهیزات می‌توانید از رنگ‌های پتینه استفاده کنید و لوازم چوبی خانه تا را رنگ کنید. از پتینه بیشتر برای رنگ کاری سازه‌های قدیمی چوبی و لوازمی که رنگ آن‌ها از بین رفته و پر از خط و خش هستند، استفاده می‌شود.