آسیب های اجتماعی چیست و چگونه از آن پیشگیری کنیم؟ یک مرور ساده

یک مددکار : آسیب های اجتماعی و رفتارهای پرخطر ، یکی از مهم ترین کلیدواژه ها در علوم اجتماعی و رفتاری و نیز در سیاستگذاری ، مدیریت و برنامه ریزی امور اجتماعی و فرهنگی است که آشنایی درست با چارچوب و تعریف آن ، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

آسیب های اجتماعی ، چیست؟

- آن دسته از پدیده های اجتماعی که بر اساس شواهد نظری و عینی ، مغایر با مهم ترین ارزش های اجتماعی یک جامعه بوده و به کیفیت زندگی آن جامعه لطمه می زند و جامعه برای کنترل ، کاهش و یا رفع آن به وحدت نظر می رسد.

آسیب های اجتماعی ، دسته بندی گسترده ای دارد که از بین آن ها ، رفتارهای پرخطر از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند.

- هرگونه رفتاری که موجب تهدید سلامت جسمی ، روانی و اجتماعی فرد شود ، رفتار پرخطر و یا مخاطره آمیز می نامند. رفتارهای پرخطر ، معمولا بسیار گسترده تعریف می شوند و از رانندگی مخاطره آمیز تا رفتارهایی چون گرایش به مصرف مواد ، الکل ، خشونت ، خودکشی و انحرافات اخلاقی را در بر می گیرد.

پیشگیری از آسیب های اجتماعی ، چیست؟

به زبان ساده ، پیشگیری از آسیب های اجتماعی ، جلوگیری از بروز یک آسیب اجتماعی ( و بطور مشخص ، رفتارهای پرخطر ) کوشش برای تاخیر در بروز و یا شیوع و گسترش آن ، همچنین کنترل و کاهش پیامدهای و زیان های آن است.

دیدگاه عمومی در مورد پیشگیری این است که ، فرایندی مبتنی بر اطلاع رسانی به مخاطبان در مورد تاثیرات و پیامدهای خطرناک آسیب های اجتماعی و رفتارهای پرخطر ، بویژه مصرف مواد است. به همین دلیل نیز اغلب با فعالیت های رسانه ای شناخته می شود. اما باید به خاطر داشته باشیم که شواهد چندانی در مورد این که صرفا اطلاع رسانی در مورد خطرات و تاثیرات رفتارهای پرخطر می تواند بر رفتار مخاطبان و نوع گرایش آن ها تاثیر بگذارد و یا این که فعالیت هایی چون پیکار رسانه ای می تواند بر همه سودمند باشد ، وجود ندارد.

در مجموع ، پیشگیری ، رسالت بزرگی را به عهده دارد. چون باید کوشش کند تا به کودکان و نوجوانان کمک کند تا رفتارشان را با هنجارها تطبیق بدهند. علاوه بر این ، باید کوشش کند تا میزان خطرپذیری در زمینه مصرف مواد ، رفتارهای پرخطر و آسیب های اجتماعی را کاهش دهد.

استراتژی های پیشگیری ، چگونه دسته بندی می شوند؟

استراتژی های پیشگیری ، بطور کلی به سه دسته تقسیم می شوند. این استراتژی ها ، اگر چه به نسبت وضعیت خطرپذیری و آسیب پذیری ، متفاوت هستند و هر یک ، کارکردهای خاص خود را دنبال می کنند ، در عین حال مکمل یکدیگر هستند.

این استراتژی ها عبارتند از :

- پیشگیری اولیه و عام : عموم جمعیت مورد نظر این استراتژی است و هدف آن ، رشد و توسعه مهارت ها و ارزش ها ، انطباق با هنجارها و تعامل با همسالان و زندگی اجتماعی است. این نوع پیشگیری ، بر مداخلات زودرس توانمندسازی در سن بروز و قبل از آن ، تمرکز دارد.

- پیشگیری انتخابی : گروه های درمعرض خطر و آسیب پذیر ، مورد نظر این نوع استراتژی هستند و تمرکز آن بر بهبود ظرفیت های شان در مواجهه با دشواری زندگی و شرایط اجتماعی است.

- پیشگیری موردی : افراد آسیب پذیر مورد نظر این استراتژی هستند و کوشش می کند تا به این دسته از افراد کمک کند تا خصوصیات و ویژگی هایی را که موجب تشدید آسیب پذیری آنان می شود را کنترل نمایند.

- پیشگیری وضعی : جدای از سه سطح شناخته شده پیشگیری ، نوع دیگری از پیشگیری نیز توصیه می شود که پیشگیری وضعی خوانده می شود.منظور از این نوع پیشگیری ، توجه به عوامل محیطی و نیز هنجارهای موثر بر بروز رفتارهای مخاطره آمیز است.

مداخلات رایج و توصیه شده در پیشگیری ، کدام هستند؟

مهم ترین مداخلات رایج و توصیه شده در زمینه پیشگیری از آسیب های اجتماعی ، عبارتند از :

- مداخلات مدرسه محور : مانند تمرکز بر مهارت های اجتماعی ( همدلی ، ارتباط ) ، مهارت های شخصی ( تصمیم گیری ، سازگاری ) و آگاهی درباره رفتارهای پرخطر

- آموزش مهارت های فرزندپروری

- مداخلات مربوط به همسالان

- فعالیت های ترویجی

- فعالیت های جایگزین

- کارزارهای رسانه ای

- خدمات مشاوره ای و مددکاری اجتماعی

- مصاحبه های انگیزشی

- وضع سیاست های بازدارنده در برابر رفتارهای پرخطر

- فراهم ساختن محیط یادگیری ایمن و حمایتگرانه