آدم سمی کیست؟

تا به‌حال کسی در زندگی شما بوده که مدام باعث شود دچار احساس سردرگمی و ناامیدی شوید یا احساس گناه کنید؟ اگر چنین است شاید با یک آدم سمی سروکار دارید. چنین فردی باعث می‌شود شما شکننده و آسیب‌پذیر شوید. متأسفانه رفتار چنین آدم‌هایی بر روی اعتمادبه‌نفس شما نیز تأثیر خواهد گذاشت. چطور است با هم این آدم‌های سمی را بهتر بشناسیم و ببینیم در مواجهه با یک آدم سمی چه کاری از دست ما برمی‌آید؟

از کلمۀ «سمی» برای توصیف مسائل بهداشتی، اجتماعی و زیست محیطی استفاده می‌شود. از زباله‌های سمی گرفته تا محل‌کارهای سمی، این کلمۀ رایج به قدری مورد استفاده قرار گرفت که در سال 2018 تبدیل به واژۀ سال دیکشنری آکسفورد شد. در رفتار انسان، سمی برای توصیف کسی به کار می‌رود که از طریق کلمات و اعمال منفی باعث ناراحتی دیگران می‌شود. یک فرد سمی می‌تواند هر کسی از پدر و مادر گرفته تا خواهر و برادر، همکار یا‌ همسر شما باشد یا شاید حتی کسی باشد که ادعا می‌کند عاشق ماست.

با این‌حال شناسایی یک آدم سمی همیشه کار راحتی نیست چون آن‌ها خیلی زیرکانه عمل می‌کنند و شاید گاهی حتی متوجه نشوید با یک آدم سمی طرف هستید. مثلاً ممکن است کسی در زندگی شما باشد و دائماً حس کنید این آدم باعث اضطراب و ترس‌تان می‌شود اما مطمئن نیستید که چرا و گاهی حتی فکر می‌کنید اشکال از خودتان است. بنابراین چطور متوجه بشید که فردی «سمی» است؟ و چطور با این مسئله کنار بیایید؟ در این مقاله نکاتی در مورد شناخت رفتار سمی و نحوۀ کنار آمدن با آن‌ها را ذکر کرده‌ایم.

سمی یعنی چه؟

کلمۀ سمی برای افراد مختلف می‌تواند معانی متفاوتی داشته باشد. از نظر علمی، «سمی» برچسبی است که روی مواد آسیب‌زا چسبانده می‌شود تا به مردم هشدار دهند در صورت تماس با این مواد آسیب خواهند دید. با این‌حال این اصطلاح یا واژه برای توصیف فردی که باعث شود دیگران احساس ناخوشایندی داشته باشند نیز استفاده می‌شود. اغلب از عبارت «آدم سمی» برای توصیف فردی استفاده می‌کنیم که به طرز نامحسوسی حقه‌باز، خود محور، وابسته و کنترل‌کننده است. این رفتارها ممکن است ناشی از عزت نفس پایین و شرایط نامناسب سلامت روان مثل اختلال شخصیت خودشیفته باشد.

البته آسیب‌های دوران کودکی یا سایر مسائل شخصی عمیقاً ریشه‌دار نیز ممکن است باعث رفتار سمی شود. بعلاوه تحقیقات نشان می‌دهد برخی از افرادی که رفتارهای سمی دارند ممکن است ویژگی‌های شخصیتی تاریکی داشته باشند. این ویژگی باعث می‌شود تا آدم‌های سمی منافع شخصی و اهداف‌شان را به دیگران ترجیح دهند و در عین حال رفتارشان را طوری توجیه می‌کنند تا احساس گناه و شرم گریبان‌ گیرشان نشود. با این‌حال بهتر است فراموش نکنید این‌ها هیچ‌کدام توجیه موجهی برای رفتار این افراد نیست و تجربۀ چنین برخوردی می‌تواند گیج‌کننده و آسیب‌زا باشد و حتی ممکن است باعث شود احساس کنید شما مقصر هستید.

چطور آدم‌های سمی را بشناسیم؟

تشخیص یک آدم سمی ممکن است بیشتر به شناسایی احساسی که آن آدم در شما به‌‌وجود می‌آورد وابسته باشد و زیاد ربطی به کارها یا حرف‌های آن شخص ندارد. اگر با فردی در تعامل هستید که رفتارهای سمی دارد ممکن است:

· احساس سردرگمی و عدم اطمینان نسبت به خود کنید.

· در برابر رفتارشان حس می‌کنید دارید از عصبانیت منفجر می‌شوید یا دچار اضطراب شوید.

· به نوعی نسبت به خود احساس بدی داشته باشید.

· به طور مداوم حس می‌کنید باید به آن‌ها کمک کنید.

· حس می‌کنید آن فرد مدام از خط قرمزهایتان رد می‌شود یا سعی دارد مدام شما را فریب دهد.

· هنگام «نه» گفتن به این فرد دچار احساس گناه می‌شوید یا این فرد «نه» را از شما نمی‌پذیرد.

· حس می‌کنید روی لبۀ پرتگاه راه می‌روید و باید اطراف‌شان مراقب هر حرف یا حرکتی باشید.

· اغلب مجبورید رفتار خود را برای سازگاری با آدم سمی تغییر دهید.

کتاب آدم‌های سمی را بخوانید!

لیلیان گلاس نویسندۀ آمریکایی و متخصص زبان بدن است که کتاب آدم‌های سمی را در سال 1995 منتشر کرد. گلاس در این کتاب با مثال‌ها و نمونه‌هایی توضیح می‌دهد که چگونه افراد سمی در زندگی سعی می‌کنند عزت نفس شما را هدف بگیرند و باعث می‌شوند دچار مشکلات جسمی، عاطفی و روحی شوید. همچنین گلاس در مورد نشانه‌های آدم‌های سمی توضیح داده و با آزمونی که در کتاب گنجانده شده به شما کمک می‌کند تا افراد سمی اطرافتان را شناسایی کنید و به علل سمی بودن این افراد پی ببرید.

نکاتی برای مقابله با افراد سمی

اگر تشخیص دادید که با یک آدم سمی سروکار دارید توصیۀ اول ما به شما این است که به کل با چنین افرادی قطع رابطه کنید اما اگر این آدم از نزدیکان یا دوستان خیلی صمیمی شما باشد این کار سخت خواهد بود، بنابراین باید راه‌هایی را به‌کار ببرید تا تأثیر این افراد بر سلامت روانی‌تان را کاهش دهید.

حد و مرز تعیین کنید

حتی با وجود احساس گناه، بهتر است حد و مرزی برای روابط با این آدم سمی تعیین کنید. هنگام برخورد با یک آدم سمی کشیدن حد و مرز و تعیین خط قرمز بسیار مهم است. چالش شما در این مرحله از بین بردن احساس گناه کاذب است. مرزهای مناسب تعیین کنید و به آن پایبند باشید. مثلاً اگر والدین سمی دارید، ممکن است هنگام اعمال مرزبندی با آن‌ها به شدت دچار احساس گناه شوید، حتی اگر انجام این کار به نفع شما باشد و باعث آسایش و راحتی خیال‌تان شود.

ممکن است موقع تعیین مرز یکی از ترس‌هایتان، واکنش فرد باشد مخصوصاً اگر این آدم سمی معمولاً در مواجهه با مسائل کنترل رفتارش را از دست بدهد. با این حال حفظ محدودیت‌های مشخص در مورد این‌که چه کاری می‌خواهید انجام دهید یا نمی‌خواهید گامی مهم است. یادتان نرود در مواجهه با آدم سمی ممکن است تلاش شما بی‌فایده باشد، گاهی هر چقدر هم تلاش کنید برای این آدم‌ها کافی نخواهد بود.

خودتان را درگیر ادا و اطوارهای آدم سمی نکنید

یکی از رفتارهای مشترک آدم‌های سمی الم شنگه به پا کردن است که ظاهراً در تمام جنبه‌های زندگی آن‌ها نفوذ می‌کند. حتی رفتن به یک فروشگاه می‌تواند باعث شود اتفاقی منفی و دور از انتظار برایشان بیفتد و البته از نظر خودشان این اتفاقات هیچ‌وقت تقصیر آن‌ها نیست. با این‌حال ممکن است شما هم به آسانی درگیر ماجراهای زندگی این افراد شوید. تحقیقات نشان داده‌اند که این کنجکاوی ممکن است ناشی از شیفتگی بیمارگونۀ انسان‌ها به اخبار و اطلاعات منفی باشد.

به بیان ساده، ذات انسان ما را وادار می‌کند تا به مشکلات دیگران گوش دهیم و اگر توانستیم به آن‌ها کمکی بکنیم. اما هنگام برخورد با آدم سمی، چنین رفتاری ممکن است منجر به درگیری بیش از حد شما شود به طوری که دیگر نتوانید خود را از مشکلات آن‌ها جدا کنید. پس برای این‌که درگیر هرج‌ومرج زندگی آدم سمی نشوید بهتر است کنجکاوی خودتان را نادیده بگیرید و فقط در صورت لزوم در مورد مشکلات با این افراد صحبت کنید.

با آن‌ها در مورد این مشکل رفتاری صحبت کنید

برخی اوقات فردی ممکن است متوجه نباشد که رفتارهای سمی دارد و تبدیل به آدم سمی شده است و نداند که دارد به شما آسیب می‌رساند. اگر حس می‌کنید این‌طور است بهتر است صمیمانه با این فرد گفت‌وگو کنید. برخی ممکن است مشکلات ریشه‌ای‌تر و یا یک اختلال شخصیتی زمینه‌ای و مشکل سلامت روان داشته باشند، در این صورت بهتر است آن‌ها را تشویق کنید تا با یک متخصص مشورت کنند.

دست از اصلاح بردارید

میل به کمک به دیگران در هنگام بروز مشکلات اغلب در انسان‌ها دیده می‌شود. مخصوصاً وقتی احساس کنید ممکن است تجربیات یا توصیه‌هایتان به درد دیگر افراد بخورد. با این حال، تلاش برای کمک‌کردن به یک آدم سمی ممکن است تبدیل به یک چرخۀ خسته‌کننده شود که شما مدام باید فقط به حرف این آدم گوش دهید درحالی‌که او به هیچ‌کدام از توصیه‌هایتان عمل نخواهد کرد. برای جلوگیری از این امر، با گفتن جملۀ «به من ربطی نداره» به خودتان، سعی کنید تا حد امکان درگیر نشوید.

وقت محدودی به آن‌ها اختصاص دهید

اگر این رابطه استرس و آسیب زیادی به شما وارد می‌کند بهتر است روابط خود را قطع کنید و به زندگی‌تان برسید. با این‌حال اگر شما با این آدم سمی همکار هستید یا آن‌ها والدین شما هستند ممکن است این امر امکان‌پذیر نباشد. در این صورت اشکالی ندارد اگر تمام تلاش خودتان را بکنید تا حد امکان کمتر و فقط در صورت لزوم با این آدم‌ها در تماس باشید و وقت کمی را با آن‌ها بگذرانید.

مهم‌تر از همه، خودتان را سرزنش نکنید!

به یاد داشته باشید: شما مقصر نیستید، این فکر را از سرتان بیرون بیندازید، مهم نیست این آدم چقدر تلاش می‌کند همه چیز را به گردن شما بیندازد، هیچ‌کدام از مشکلات این آدم‌ سمی تقصیر شما نیست. احساسات منفی مثل خشم، گناه یا اضطرابی که ممکن است در کنار این افراد تجربه کنید مال شما نیست. این احساس متعلق به همان آدم سمی است که آن را به شما فرافکنی می‌کند تا به او کمک کنید نیازهای تأمین‌نشده‌اش را برآورده کند.

جمع‌بندی

اگر متوجۀ چنین رفتارهایی در اطرافیانتان شدید پس با یک آدم سمی طرف هستید. با این فکر که این آدم سمی متوجۀ رفتارش نیست خودتان را گول نزنید و یادتان نرود اولویت، قطع ارتباط با چنین افرادی است. با این‌حال اگر مطمئن نیستید که این فرد واقعاً رفتار سمی دارد یا نه بد نیست که با یک متخصص مشورت کنید.

برای خرید اینترنتی کتاب و کتاب‌های معرفی شده در این پست می‌توانید سری به سایت فروشگاه اینترنتی سیبوک بزنید.