تاریخ نگارش ۱۴۰۴/۰۵/۰۹
الزام اعمال جریمه مستقل برای تردد در ساعات پرخطر بهمنظور کاهش تصادفات جادهای در ایران
مقدمه
ایران یکی از کشورهایی است که متأسفانه همواره در ردیف کشورهای دارای بالاترین آمار تصادفات رانندگی و تلفات ناشی از آن قرار دارد. مطابق با گزارشهای رسمی سازمان پزشکی قانونی و پلیس راهور، سالانه بیش از ۱۵ هزار نفر در ایران جان خود را بر اثر تصادفات از دست میدهند. بخش قابل توجهی از این تلفات در دو بازه زمانی خاص به وقوع میپیوندد:
۱. ۱۲ شب تا ۶ صبح
۲. ۱۲ ظهر تا ۵ عصر
بررسیهای آماری نشان میدهد که خستگی، خوابآلودگی، کاهش تمرکز، گرمای شدید، و نبود نظارت کافی از مهمترین عوامل بروز تصادف در این بازهها هستند. در نتیجه، اعمال جریمه مستقل برای تردد غیرضروری در این ساعات میتواند بهعنوان یک سیاست بازدارنده مؤثر مطرح شود.
هدف طرح
هدف از این طرح، کاهش میزان ترددهای غیرضروری در ساعات پرخطر، افزایش آگاهی عمومی نسبت به خطرات این بازهها، و کاهش بار روانی، اقتصادی و فیزیکی ناشی از تصادفات بر جامعه است.
این طرح نه بهمعنای ممنوعیت کامل تردد، بلکه بهمعنای تنظیم عبور و مرور با نگاه ایمنیمحور در جهت حفظ سلامت شهروندان است.
مشخصات طرح پیشنهادی
۱. تعریف ساعات پرخطر رانندگی
بازه شبانه: از ساعت ۰۰:۰۰ تا ۰۶:۰۰ بامداد
بازه میانی روز: از ساعت ۱۲:۰۰ تا ۱۷:۰۰
۲. نوع جریمه
این جریمه بهصورت مستقل از تخلفات رانندگی دیگر در نظر گرفته میشود.
صرفاً تردد در این ساعات بدون داشتن دلیل موجه، مشمول جریمه خواهد بود؛ حتی اگر راننده مرتکب تخلف خاصی نشده باشد.
نرخ جریمه
برای هر بار تردد غیرمجاز در ساعات پرخطر، مبلغی بین ۵,۰۰۰٬۰۰۰ تا ۱۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال (بر اساس نوع وسیله نقلیه و منطقه) بهعنوان جریمه در نظر گرفته میشود.
این مبلغ میتواند در شهرهای پرجمعیت و جادههای پرتردد بهصورت تصاعدی افزایش یابد.
تکرار تردد بدون مجوز در یک بازه ۳۰ روزه، مشمول جریمههای سنگینتر یا حتی توقیف موقت خودرو خواهد شد.
۴. نحوه ثبت و اعمال جریمه
استفاده از دوربینهای پلاکخوان شهری و بینشهری جهت ثبت ساعت عبور خودرو.
استفاده از نرمافزارهای کنترل تردد جهت شناسایی رانندگان متخلف.
ثبت زمان و مکان تردد در سامانه راهور و اتصال به پرونده راننده.
شرایط معافیت از جریمه
برای جلوگیری از تضییع حقوق شهروندان، افراد زیر با دریافت مجوز معافیت به صورت کاملا رایگان میتوانند در این ساعات تردد کنند بدون آنکه مشمول جریمه شوند:
۱. افراد شیفتکار یا دارای شغل شبانه یا عصرگاهی
شامل کارکنان بیمارستانها، نیروهای اورژانس، نگهبانان، نوبتکاران کارخانهها، کارکنان پمپبنزین و خدمات ۲۴ ساعته.
۲. خودروهای امدادی و دولتی دارای مأموریت
از جمله خودروهای پلیس، آمبولانس، آتشنشانی، و خودروهای خدمات شهری.
رانندگان حملونقل عمومی یا باربری دارای مجوز فعالیت در ساعات شبانه
اعم از تاکسیهای شبکار، اتوبوسهای بینشهری، کامیونهای ترانزیت یا پخش کالا.
موارد اورژانسی خانوادگی یا شخصی با اثبات و مستندسازی پس از تردد
مانند انتقال بیمار، وضعیت اورژانسی خانوادگی، سفر اضطراری پزشکی.
فرآیند دریافت معافیت
اشخاص و سازمانها میتوانند با مراجعه به سامانه ملی تردد یا راهور، مدارک شغلی یا وضعیت خود را بارگذاری و ثبت کنند.
پس از تأیید، یک کد QR یا بارکد مجوز تردد به خودرو یا راننده تعلق میگیرد که در سامانه پلیس ثبت میشود.
این کد توسط دوربینها قابل شناسایی بوده و از اعمال جریمه جلوگیری میکند.
پیامدهای مثبت اجرای طرح
کاهش تصادفات فوتی و جرحی بهویژه در جادههای برونشهری و معابر فرعی.
افزایش آگاهی عمومی درخصوص خطرات رانندگی در ساعات خوابآلودگی و گرمای شدید.
نظمبخشی به تردد شبانه در کلانشهرها و کاهش ترافیک غیرضروری.
افزایش بازدهی نیروهای امدادی و پلیس راهور با تمرکز بر ترددهای مجاز.
کاهش بار مالی و انسانی وارد بر بیمارستانها و سازمان پزشکی قانونی.
ملاحظات اجرایی
طرح باید بهصورت تدریجی و با اطلاعرسانی گسترده آغاز شود تا منجر به مقاومت اجتماعی نشود.
زیرساختهای نظارت، ثبت تردد، صدور مجوز و استعلام رانندگان باید بهطور کامل آمادهسازی شود.
رعایت حقوق گروههای خاص و رعایت انصاف در صدور معافیتها باید تضمین گردد.
نتیجهگیری
اجرای جریمه نسبتا سنگین و مستقل برای تردد در ساعات پرخطر رانندگی، با رعایت اصول عدالت، شفافیت و همراهی نهادهای مسئول، میتواند بهعنوان یکی از گامهای مؤثر در کاهش تصادفات مرگبار در کشور شناخته شود. این سیاست نهتنها موجب بازدارندگی و انضباط ترافیکی خواهد شد، بلکه باعث نجات جان هزاران نفر در بلندمدت خواهد گردید. این طرح نیازمند همکاری میان پلیس راهور، وزارت راه، وزارت کشور، وزارت بهداشت، و نهادهای قانونگذار است تا بهصورت جامع و علمی اجرایی گردد.
