خیر و شر؛ دوگانه غریبی که دارای قِرابت اند و با وجود غُربت، قریب! فقدان هر یک دیگری را معنا می کند و عدم هر یک دیگری را بی معنا! دو گانه ای که شاید اولین چالش پیشروی نخستین گام های تفّکر باشد و قِدمَتش برابر با دیرینگی تفّکر، شاید رازی تا ابد سر به مُهر.
کم نیست شروری که در چشم ما هِیبَت خیر دارند و خیراتی که هیأت شر. تفسیر این دوگانه ی محو و رنگارنگ به شدت متأثر از نوع دیدگاهِ همان تفّکر است، تفّکری که سعی در کشف ماهیت این دوگانه اسرارآمیز، این چالش دارد.
شاید فیلسوفی نباشد که اقدامِ ورود به پاسخِ چرایی وجود خیر و شر و هویدا کردن حقیقت و چیستی آن نکرده باشد. پرسشی که دست آویز عده ای است در انکار کمال مطلق بودن پروردگار و توانای مطلق بودنش. در نظر هیوم: "اگر شر در جهان خواست خداست، در این صورت او نیکخواه نیست. اگر شر در جهان برخلاف خواست اوست، در این صورت او قادر مطلق نیست، اما یا مطابق خواست او یا بر خلاف آن است. بنابراین یا خدا نیکخواه نیست یا قادر مطلق نیست." و ...
به یقین تحلیل و تفسیر معمای خیر و شر در بضاعت اندیشه و قلم اَلِف... نیست که آرای مختلف و ضد و نقیض فلاسفه خود گواه است، آرایی که نه در تحلیلِ خیر و شر که حتی در تعریف آن نیز اتفاق نظر وجود ندارد!
حین مطالعه کتاب "بیگ بنگ، فلسفه و خدا" نوشته "جانر تاسلامان" به اظهار نظر جالب او برخوردم: "برای دانستن و فهمیدن تمامی نیّات و حکمت های خدا، ناگزیر باید به انتظار بنشینیم. تنها پس از نگریستن به اثر نقاشی تمام شده ی یک رسّام است که می توان پی به جزئیات آن برد. هنوز اثر مربوط به جهان و انسان به پایان نرسیده است. در هر حال در مراحل رو به جلوی این روند، از شانس بیشتر دانستن و هر چه بیشتر فهمیدن هنرمندی خدا برخوردار خواهیم شد."
بس که در شر، خیر و در خیر جهان شر دیده ام
مانده ام عاجز میان اختیار خیر و شر
"صائب تبریزی"
