بذار یه موقعیت آشنا رو برات تصویر کنم و از اینجا مقاله روشروع کنم:
یه شب ساعت ۲ نصفهشب، دلت گرفته. یه اتفاقی افتاده، با کسی بحثت شده یا توی یه رابطه گیر افتادی. سرت سنگینه، دلت پره، ولی هیچکس نیست که بتونی بهش زنگ بزنی.
نه حال حرف زدن با کسی رو داری، نه اونقدر اوضاع خرابه که بخوای بری پیش روانشناس.
گوشی رو برمیداری، یه صفحهی چت باز میکنی و مینویسی:
«احساس میکنم دیگه هیچکس منو نمیفهمه. چیکار کنم؟»
ChatGPT شروع میکنه به جواب دادن. از همدلی میگه، از تکنیکهای ذهنآگاهی، از اینکه باید خودتو ببخشی و برای خودت وقت بذاری.
تو هم همون لحظه حس میکنی یکی داره باهات حرف میزنه. یکی که نه قضاوت میکنه، نه وسط حرفت میپره، نه عجله داره.
این خوبه. واقعاً هم گاهی کمک میکنه. ولی بذار رو راست بگم: همیشه اینطوری نمیمونه.
کی کمک میکنه؟
اگه بخوام از تجربههای مراجعاتم بگم، بعضی از مراجعها قبل از اینکه بیان پیشم، با ChatGPT یا ابزارهای مشابه حرف زدن.
یکی از مراجعهام میگفت:
«من یه بار یه بحث خیلی بدی با همسرم داشتم. نمیتونستم با دوستم حرف بزنم، چون روم نمیشد. رفتم سراغ چتبات. کمکم کرد آروم شم. بعدش تازه فهمیدم که دقیقاً از چی ناراحتم.»
اینجا ChatGPT مثل یه «دفتر یادداشت هوشمند» عمل کرده بود.
نوشتن، بازخورد گرفتن، دیدن چیزهایی که شاید اولش واضح نبودن.
وقتی ازش درست استفاده کنی، میتونه کمکت کنه بفهمی چی توی دلت میگذره.
اما همیشه هم جواب نمیده
یه مراجع دیگه داشتم که از ChatGPT پرسیده بود چطور با پدر سختگیرش کنار بیاد.
جوابی که گرفته بود خیلی کلی بود. یه سری پیشنهاد عمومی: «درک متقابل»، «ایجاد گفتوگوی آرام»، «مرزبندی سالم»...
خودش میگفت:
«خیلی قشنگ بود، ولی وقتی برگشتم خونه و بابام گفت چرا دیر اومدی، همون دعوای همیشگی شروع شد. نمیدونستم با اون حرفای قشنگ چیکار کنم!»
اینجاست که تفاوت یه ابزار هوشمند با یه روانشناس واقعی معلوم میشه.
چتبات نمیدونه پدرت دقیقاً چجور آدمیه. نمیدونه تو چندبار سعی کردی حرف بزنی و نشده. نمیدونه وقتی بغض داری، دقیقاً کجا میلرزی.
پس چی کار کنیم؟
استفاده از ChatGPT یا هر ابزار مشابه، بد نیست؛ فقط باید بدونی کجاها به دردت میخوره و کجاها نه.
برای مثال:
وقتی حس میکنی مغزت شلوغه و فقط میخوای بریزی بیرون، بنویس برایش.
وقتی یه سوال سبک داری، مثلاً «چطور اعتماد به نفسمو بالا ببرم؟» یا «چطور مرز شخصی تعریف کنم؟» میتونه منابع خوبی پیشنهاد بده.
اما...
وقتی توی رابطهای گیر افتادی که داره آسیبت میزنه،
وقتی حس میکنی افسردهای یا بیانگیزهای،
وقتی دلت میخواد یکی واقعاً "بفهمت"،
اون موقع باید با یه آدم حرف بزنی. یه مشاور، یه روانشناس، یا حتی یه دوست خوب. چون اون آدمه میتونه حس کنه، سوال درست بپرسه، و توی چشمات نگاه کنه.
حرف آخر
ChatGPT مثل یه آیینهست. کمکت میکنه خودتو بهتر ببینی.
ولی وقتی زخمی هستی، آیینه نمیتونه زخمتو ببنده. فقط نشونت میده.
اگه دنبال شناخت بیشتر خودت هستی، یا میخوای گاهی با خیال راحت حرف بزنی، حتماً ازش استفاده کن.
ولی برای تصمیمهای مهم و دردهای عمیق، آغوش انسانیه که شفا میده، نه الگوریتم.
نوشته: علی اندی | روانشناس
مشاور زندگی و حل بحران فردی
