برخلاف آنچه تصور می شود، نوشتن از جان فورد آسان است! کافیست تصمیم بگیری درباره او بنویسی. کلمات صف آرایی می کنند و آرایش می گیرند. البته بحثی نیست که برخی از این نوشته ها کم مایه اند و برخی دیگر پر مغز و خواندنی. این نوشته اما، احیانا از نوع اول است ...
همه ی کسانی که سینما دوست هستند، بی تردید با نام فورد آشنا هستند. اگر هم نباشند، لااقل فیلم هایش را دیدند. اگر پاسخ کما کان منفی است، در فرضیه ی نخست شک کنید! چطور میتوان با سینما دوست بود ولی فورد را نشناخت؟ اسطوره ای که نه فقط یک فیلمساز، بلکه از بنیانگذاران صنعت سینما است و از این حیث، سایه اش بر تمام فیلمسازان جهان سنگینی می کند.
تماشای تصاویر خیره کننده فیلم هایش در سالن تاریک سینما و میان انبوه تماشاگران عام و بی ادعا، می تواند ثابت کند فیلم های فورد شکوهمند است. آلفرد هیچکاک، کارگردان صاحب نام و چیره دست سینما، می گوید:
هر فیلمی از جان فورد مایه ی مسرتی دیداری است. شیوه ی فیلمبرداری او و بلاغت او در شفافیت و سادگی ظاهریش، هیچ نمایی از پشت شعله های آتش در بخاری دیواری رو به اتاق دیده نمی شد. هیچ زوم بی هدفی، بدون دلیل واضح، دیده نمی شد. فیلمنامه هایش شروع، میانه و پایان دارند. از همه مهم تر اینکه در سراسر جهان فیلم های او را می فهمند.
حق با هیچکاک است. فورد فیلمساز عجیبی است. آنقدر حرفه ای است که می تواند با فیلمنامه های بد (ولی بازیگران خوب) فیلم های دیدنی بسازد. دوربینش را با خِسَّت تمام تکان دهد، ولی فیلم های جذاب بسازد. هنرمند است ولی به رخ نمی کشد. نه تدوین عجیب، نه موسیقی غریب، نه دوربین متحرک رقصنده و نه هیچ چیز پیچیده ی دیگر. کافیست دوربین در اختیارش بگذارید و نور بتابانید. این مرد قادر است با نور و سایه شخصیت بسازد و قصه بگوید. همه چیز مهیاست برای نمایش آیین و زندگی. برای نمایش زندگی و شکوه زندگی. شکوه خانواده را در "خوشه های خشم" و "دره من چه سرسبز بود"، شکوه عشق را در "مرد آرام"، شکوه دوئل را در "محبوبم کلمنتاین" و شکوه مردان خشن اما مهربان و درستکار را در تمام وسترن هایش می توان دید. و همه ی اینها از پس سادگی فروتنانه ی فیلم هایش قابل مشاهده است.
لانگ شات های چشم نواز و ترکیب بندی های خیره کننده اش، در خدمت آشکار کردن انسان است. "خوشه های خشم" را ببینید؛ انسان است که از تلخی و سیاهی بی انتها، پیروزمندانه سر بر می آورد. "دلیجان" را ببینید؛ انسان ها هستند که در سفری طاقت فرسا، پالایش می شوند."جویندگان" را ببینید؛ انسان است که پس از سال ها جست و جوی بیرونی، در آخرین پلان به خود باز می گردد. و هر فیلم دیگرش،کم و بیش، در همین مسیر گام بر می دارد.
این جان فورد است؛ انسانی محکم اما عمیقا لطیف. شاعری نکته سنج و هنرمندی دقیق پشت نقاب پیرمردی خشن و پر ابهت. جان فورد شکوهمند است. شکوهمندتر از هر فیلم سینمایی اش، شکوهمندتر از قهرمان هایش و شکوهمندتر از سینما ...
