خواب حالتی از زندگی انسان است که در آن فرد توانایی کنترل محیط فیزیکی را ندارد و سطح هوشیاری وی بسیار کاهش پیدا می کند. تمامی عضلات بدن و حواس پنج گانه انسان در خواب غیر فعال می شوند، به نحوی که به جای حس بینایی، تَوَهم های بینایی ایجاد می شوند.
خواب در بین تمام موجودات دنیای هستی مثل پستانداران، پرندگان، آبزیان و دیگر جانواران نیز به همین شکل وجود دارد. از مزایا و فواید خواب می توان به سلامتی و بازسازی سیستم اعصاب و روان، سیستم ایمنی و سیستم عضلانی-اسکلتی اشاره کرد. در حالت خواب، روح از بدن انسان جدا شده و به سمت عالم بالا و آسمان حرکت می کند. هر آنچه که روح در این سیر و سیاحت می بیند، به شکل خواب در ذهن وی مجسم خواهد شد.
علامه خلیل ظاهری به نقل از امام محمّدبن‌سیرین می‌نویسد که زمان تحقّق تعبیر خواب به اعتبار زمان دیدن خواب نیز متفاوت است، به‌طور مثال:
خوابی که در زمان ابتدایی شب دیده شود، حداقل بیست سال بعد تعبیر آن ظاهر می‌شود.
خوابی که در آخر شب دیده شود، تقریباً تعبیر آن زود ظاهر می‌شود.
خوابی که بعد از طلوع فجر دیده شود، تعبیر آن طی یک ماه به وقوع می‌پیوندد.
نهایت مدت تحقّق خواب بیست سال است، چرا که تعبیر خواب حضرت یوسف، علیه‌السلام، پس از بیست سال به وقوع پیوست. این را نیز باید به‌خاطر سپرد که این محاسبه‌ها بر مبنای قیاس و تخمین است و قطعی نیست؛ زیرا در این باره احکام و توضیحات واضح و روشنی از قرآن و سنّت در دست ما نیست.
باید دانست که خواب دیدن در اختیارآدمی نیست؛ بر همین اساس اگر شخصی خود را در بهشت در میان خیل فرشتگان دید، امّا رفتار و کردارش خلاف شریعت بود، با دیدن چنین خوابی در شمار نیکان و صالحان قرار نمی‌گیرد.
همچنین اگر شخصی خود را در میان آتش جهنّم دید، این شخص با دیدن این خواب در شمار فاسقان و کافران قرار نمی‌گیرد. البته این‌گونه خوابها می‌تواند یک نشانه و علامت باشد؛ دیدن بهشت نشانه اینکه شخص توفیق می‌یابد عمل شایسته و نیکی انجام دهد، و دیدن جهنّم نشانه اینکه شخص به عمل بدی مبتلاست و باید از آن پرهیز کند.
امام جعفر صادق (ع)
محمّدبن‌سیرین
حضرت یوسف
حضرت دانیال نبی
تعبیر چه خوابهایی را باید جدی گرفت؟
خوابهایی که انتهای شب یا بعد از نماز صبح دیده می‌شوند، به رویای صادقه و خواب تعبیردار نزدیک‌تر هستند.
----------------------
----------------------
خوابها به ۵ دسته تقسیم می‌شوند:
به رغم این باور که همه ما انسان‌ها ممکن است رویا ببینیم. دانشمندان هنوز درحال کشف اطلاعات بیشتری در مورد چگونگی خواب دیدن و رویا، مدت زمان و هدف یا اهداف دقیق آن هستند.
البته دیدن رویا در مرحله حرکت سریع چشم در خواب (REM) اتفاق می‌افتد و معمولا با فعالیت بالای مغز و کمی حرکت فیزیکی (به خصوص در چشم‌ها) همراه است.
گفته می‌شود افرادی که هیچ‌وقت رویاهای خود را به خاطر نمی‌آورند هم گاهی خواب می‌بینند. اما این حقیقت که رویا هنگام خواب رخ می‌دهد باعث می‌شود محققان نتوانند با قطعیت از رویا مطمئن باشند.
فراموش کردن رویا طبیعی است. بسیاری از خوابها نیز بلافاصله بعد از بیداری یا کمی بعدتر فراموش می‌شوند. بعضی از محققان به خوابهایی که سریعا فراموش می‌شوند “خواب سفید” می‌گویند.
شواهد نشان می‌دهد نزدیک به یک سوم زمان خواب مربوط به خواب سفید است. شاید دلیل آن این باشد که مغز هنگام خواب حافظه را مثل حالت بیداری کدگذاری نمی‌کند.
-----------------
----------------
شغل و حرفه افراد نیز یکی دیگر از موارد موثر در تعبیر و تفسیر خواب یک شخص است. برای مثال اگر کسی که شاغل است در خواب دید شیر می نوشد، تعبیرش برای وی دارایی و ثروت است؛ اما اگر کسی که دانشجو و طالب علم است این خواب را ببیند، پس علم و دانایی او افزایش پیدا می کند.
به طور کلی اگر بخواهیم بررسی کنیم، تشخیص رویای صادقانه از رویای کاذب بسیار کار سخت و پیچیده ای است. همچنین تعبیر یک خواب را نمی توان برای همه یکسان و مشابه دانست. بسته به ویژگی های روحی و شخصیتی هر فرد، تعبیر رویاها و خواب هایش نیز متفاوت خواهد بود.
در اغلب موارد با رعایت چند نکته ساده می‌توان خواب را به خاطر نگه داشت. مثلا می‌توانید یک دفتر کنار تخت بگذارید تا بلافاصله بعد از بیدار شدن جزئیات خواب خود را در آن یادداشت کنید.
زمان خواب دیدن مثل سر شب یا وسط شب یا آخر شب یا بعد از نماز صبح فرق دارد. معمولاً خواب‌های صادقه نیمه های شب میباشد و معمولاً خواب‌های بعد از نماز صبح قابل تعبیر نیست، حتی فصلهای سال هم در تعبیرخواب تأثیر دارد؛ مثلاً فردی در پاییز ببیند که درختان او میوه کرده است، این دلالت بر ضرر وی دارد و اگر هنگام بهار ببیند دلالت بر منفعت او دارد. حتی شخصی که خواب می‌بیند فرق دارد مثلاً اگر کاسب خواب ببیند کاسه شیر می‌نوشد دلالت بر کسب مال دارد؛ ولی اگر دانشجو و طالب علم چنین خوابی ببیند، دلالت به تحصیل علم دارد و….
به طور کلی خواب و رؤیا بر سه قسم است، چنان که رسول گرامی اسلام (ص) میفرماید: «الرؤیا ثلاثة: بشری من الله، و تحزین من الشیطان، والذین یحدث به الانسان نفسه فیراه فی منامه؛ خواب و رؤیا سه گونه است. گاهی بشارتی از ناحیه خداوند است، گاه وسیله غم و اندوه از سوی شیطان و گاه مسائلی است که انسان در فکر خود میپروراند و آن را در خواب می‌بیند»، (میزانالحکمه، ج. ۴، ص. ۱۶، انتشارات مکتبه الاسلامی).
به هر ترتیب تشخیص این که چه خوابی صادق است کار دشواری است و اساسا تعبیر نمودن خواب جنبه الهامی دارد و با صفای باطنی به دست میآید.
در هر صورت اگر رؤیا صادقه باشد بیانگر واقعیت است و از گذشته یا آینده به درستی خبر می‌دهد و یافتن برخی پاسخ‌ها و دستیابی به منابع می‌تواند از این نمونه باشد.
موسسه ملی خواب تخمین زده است حداقل ۲ ساعت از ۸ ساعت خواب شبانه، صرف خواب دیدن می‌شود. با اینکه طبق نظریات دیدن رویا هنگام REM که تقریبا ۲۰ درصد از مجموع مدت زمان خواب را در بر می‌گیرد، به اوج خود می‌رسد. برخی شواهد نیز نشان می‌دهد در سایر مراحل خواب هم تا حدودی رویا می‌بینیم. اگر شواهد بیشتری در دفاع از این نظر به دست آید، می‌توان گفت ما همیشه یا اکثر اوقات خواب می‌بینیم.
شغل و پیشه افراد نیز یکی دیگر از موارد موثر در تعبیر خواب است؛ مثلا اگر یک فرد کاسب در خواب ببیند که شیر می‌نوشد، تعبیر خواب آن این است که برای وی کسب مال و دارایی است. اما همین خواب برای افراد طالب علم (مثل دانشجویان یا دانش آموزان) بر کسب علم دلالت می‌کند.
به طور کلی تشخیص رویای صادقه از رویای کذب و بدون تعبیر کار دشواری است. همچنین به طور کلی نمی‌توان یک تعبیر خاص را برای یک خواب مشابه همه افراد (مثل نوشیدن شیر) به کار گرفت. بلکه باید با توجه به ویژگی‌های روحی و شخصیتی افراد در این باره قضاوت کرد.
پنج چرخه خواب در یک چرخه خواب وجود دارد:
مرحله ۱: خواب سبک ، کندی حرکت چشم و کاهش فعالیت عضلات. این مرحله ۴ تا ۵ درصد از کل خواب را تشکیل می دهد.
مرحله ۲: حرکت چشم متوقف می شود و امواج مغزی کندتر می شوند و موقتاً موج های موج های سریع به نام دوک خواب دیده می شوند. این مرحله ۴۵ تا ۵۵ درصد کل خواب را تشکیل می دهد.
مرحله ۳: امواج بسیار مغزی آهسته بنام امواج دلتا شروع می شوند که در امتداد امواج کوچکتر و سریعتر قرار دارند. این ۴ تا ۶ درصد از کل خواب را تشکیل می دهد.
مرحله ۴: مغز تقریباً منحصراً امواج دلتا تولید می کند. بیدار کردن کسی در مراحل ۳ و ۴ دشوار است، که با هم “خواب عمیق” خوانده می شوند. در این مرحله حرکت چشم یا فعالیت عضلانی وجود ندارد. افرادی که در خواب عمیق بیدار شده اند، بلافاصله تنظیم نمی شوند و اغلب بعد از بیدار شدن، چند دقیقه احساس بی نظمی می کنند. این مرحله ۱۲ تا ۱۵ درصد از کل خواب را تشکیل می دهد.
مرحله ۵: این مرحله به عنوان حرکت سریع چشم (REM) شناخته می شود. تنفس سریعتر ، نامنظم و کم عمق تر می شود و چشم ها در جهات مختلف به سرعت تکان میخورند و ماهیچه های اندام به طور موقت فلج می شوند. ضربان قلب افزایش می یابد ، فشار خون بالا می رود و مردان دچار نعوظ آلت تناسلی می شوند. وقتی افراد هنگام خواب REM از خواب بیدار می شوند ، اغلب داستان های عجیب و غیر منطقی را توصیف می کنند. اینها رویاها هستند. این مرحله ۲۰ تا ۲۵ درصد کل زمان خواب را تشکیل می دهد.
