اسپوندیلولیستزیس یکی از علتهای ایجاد کمردرد است که از طریق روشهای فیزیوتراپی و جراحی قابل درمان است. برای این که بهترین روش را برای درمان کمر درد انتخاب کنید باید ابتدا علت آن را پیدا کنید.
اسپوندیلولیستزیس نام یکی از بیماریهای ستون فقرات و یکی از دلایل کمر درد است. هنگامی که یکی از مهرههای ستون فقرات روی مهره زیر خودش، دچار لغزندگی شود این اتفاق میافتد. البته خوشبختانه در اغلب موارد درمان غیر جراحی علایم بیمار را کاهش میدهد و تنها در موارد شدید نیاز به جراحی است.
در این بیماری ستون فقرات بیثبات میشود. یعنی مهرهها بیش از حد نرمال حرکت کرده و دچار لغزیدگی روی مهره زیر خود میشوند. در این حالت امکان دارد مهره به عصب مجاور خود فشار اورده و بیمار آن را به صورت کمردرد یا پا درد تجربه میکند.
انواع رایج اسپوندیلولیستزیس کمر عبارتند از:
حالت مادرزادی آن وقتی است که ستون فقرات در دوران جنینی به طور کامل شکل نگرفته و در نتیجه مهرهها در خطر لغزش قرار دارند.
اسپوندیلولیستزی دژنراتیو رایجترین حالت است و با افزایش سن رخ میدهد. با روند پیری، دیسک بین مهرهای تحلیل رفته و نازک میشود. بنابراین حالت حفاظتی آنها کاهش یافته و احتمال لیزخوردگی مهره بیشتر میشود.
از انواع کمتر شایع اسپوندیلولیستزیس کمر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
این حالت زمانی رخ میدهد که لغزش مهرهها به دنبال یک آسیب اتفاق بیفتد.
یک بیماری مانند پوکی استخوان یا تومور سبب لغزش مهره روی مهره زیرین خود میشود.
در مواردی نیز جراحی سبب لغزش یک مهره میگردد.
اسپوندیلولیز و اسپوندیلولیستزیس هر دو باعث کمردرد می شوند. این دو اگرچه بهم ربط دارند اما یکی نیستند.
در این حالت در ستون فقرات یک شکستگی استرسی یا ترک در استخوانهای ستون فقرات وجود دراد. این مسئله اغلب در ورزشکاران جوان دیده میشود.
در این حالت مهره از جای خود جابهجا شده و روی مهره زیرین خود میلغزد. اسپوندیلولیز میتواند زمینهساز ایجاد اسپوندیلولیستزیس کمر باشد.
حدود ۴ تا ۶ درصد افراد بزرگسال ممکن است دچار اسپوندیلولیستزیس شوند. هرچند عدهای ممکن است هرگز متوجه آن نشوند، چراکه هیچ علامتی ندارند. این عارضه به خصوص از سن ۵۰ سالگی به بعد و در زنان شایعتر است.
برخی از دلایل ایجاد اسپوندیلولیستزیس کمر عبارتند از:
ورزش میتواند یکی از عوامل زمینهساز آن باشد. ورزشکاران جوان که ورزشهایی انجام میدهند که در آن ستون فقرات در حالت کشش قرار میگیرد، بیشتر در خطر ابتلا قرار دارند.
عامل دیگر ژنتیک است که قسمتی از مهره افراد نازک است. در این صورت احتمال شکستگی و لغزندگی را افزایش میدهد. همچنین با بالا رفتن سن و افزایش ساییدگی ستون فقرات احتمال این عارضه بیشتر میشود به خصوص از سن ۵۰ سالگی به بعد.
شدت اسپوندیلولیستزیس میتواند متفاوت باشد:
ممکن است اسپوندیلولیستزیس کمر داشته باشید، اما هیچ علامتی از خود نشان ندهد. اما به طور کلی کمر درد علامت اصلی در بیماری اسپوندیلولیستزیس است. دردی که میتواند به باسن و پایین ران هم کشیده شود.
سایر علائم و نشانههای آن عبارت است از:
اولین گام برای تشخیص بیماری، معاینه فیزیکی توسط پزشک است. سپس پزشک متخصص برای اینکه ببیند مهرههای کمر در جای خود قرار دارند یا خیر، دستور عکسبرداری با اشعه ایکس را میدهد.
در این عکس همچنین پزشک میتواند ببیند که آیا شکستگی استخوان وجود دارد یا خیر. اگر استخوان جابه جا شده به اعصاب فشار بیاورند ممکن است لازم باشد سیتیاسکن هم نیاز باشد که انجام شود.
مداخله درمانی برای تسکین علائم اسپوندیلولیستزیس بسیار مهم است. چرا که این بیماری در صورت عدم درمان میتواند حتی باعث درد مزمن و آسیب دائمی شود. اگر اعصاب آسیب دیده باشد، بیمار در نهایت ممکن است دچار ضعف و فلج پا شود. عفونت ستون فقرات نیز ممکن است در موارد نادری ایجاد شود.
خیر، پزشک اغلب درمان را با گزینههای غیر جراحی مانند استراحت و ارجاع بیمار به مرکز فیزیوتراپی شروع میکند. این روشهای درمانی معمولا علائم بیمار را آرام میکند.
اما اگر شرایط زیر را داشته باشید ممکن است جراحی پیشنهاد بهتری باشد:
درمان بیماری اسپوندیلولیستزیس عبارت هستند از:
پس معاینه و ارزیابی دقیق، فیزیوتراپیست یک برنامه تمرینی برای بیمار ارایه میدهد. این تمرینات معمولا شامل تمرینات فلکشن کمر، تمرینات ثبات مرکزی و تمرینات یا کشش برای عضلات پشت، همسترینگ و باسن است.
در کنار اینها، ورزشهای کم شدتی مانند دوچرخهسواری یا شنا نیز در برنامه درمانی بیمار گنجانده میشود.
همیشه در هنگام انجام تمرینات مواظب باشید! این تمرینات که توسط فیزیوتراپیست بیمار تجویز میشوند نباید سبب درد گردد. تمرینات هرگر نباید تا حدی تکرار شوند که درد را ایجاد کنند. با احساس درد به دنبال تمرین، فورا آن تمرین باید متوقف شده و آن را به فیزیوتراپیست بیمار اعلام شود.
اگر به دنبال تمرینات علائمی مانند گزگز یا بیحسی، درد در پاها، یا ضعف عضلانی ایجاد شد همگی به مراقبت نیاز دارند و ممکن است نیاز به ارزیابی بیشتری داشته باشند.
از اهداف جراحی برای درمان اسپوندیلولیستزیس عبارتند از:
هدف جراحی کمردردی که ناشی از اسپوندیلولیستزیس است رفع فشار ستون فقرات است. در این حالت جراح استخوان و دیسک را از ستون فقرات برداشته که در نتیجه باعث افزایش فضای داخل کانال نخاعی شده و درد کاهش مییابد.
اغلب این جراحی همراه با فیوژن صورت میگیرد که در آن جراح دو مهره آسیب دیده را بهم وصل میکند. در نتیجه این دو مهره به یک استخوان تبدیل شده و حرکت بین آن از بین میرود.
بنابراین بعد از این جراحی انعطافپذیری ستون فقرات تا حدودی کم میشود. جراح ممکن است با استفاده از پیوند استخوان و میلههای فلزی به تثبیت ستون فقرات بپردازد. به طوریکه از یک بریس داخلی برای کمک به حمایت از مهره در حین بهبودی استفاده شود.
پس از تکمیل فیوژن ستون فقرات، چهار تا هشت ماه طول میکشد تا استخوان ها به طور کامل به هم جوش بخورند. میزان موفقیت جراحی بسیار بالاست.
در اکثر موارد، پس از جراحی اسپوندیلولیستزیس، درد بیمار کاهش یافته یا کاملا از بین میرود. به طوریکه بیمار میتواند به تدریج به فعالیتهای خود برگردد تا هنگامی که عملکرد و حرکت بیمار کامل شود.
به طور کلی هرچه شدت اسپوندیلولیستزیس کمر بیشتر باشد احتمال برگشت یا عود آن بیشتر است. برای بیمارانی که دچار لغزش جزئی هستند، این عارضه ممکن است هرگز عود نکند.
به هرحال برای جلوگیری از عود مجدد، باید چکاپهای منظم انجام شود تا بروز هرگونه مشکلی را در همان مراحل اولیه تشخیص داد. همچنین تمریناتی که فیزیوتراپیست ارایه میدهد که شامل تمرینات تقویت عضلات پشت و کمر هستند را انجام دهند.
با انجام اقدامات زیر تا حد زیادی میتوان جلو این عارضه را گرفت:
