تقویت عزت نفس

عزت نفس چیست؟

در اصطلاح عزت نفس نوعی خودباوری و ارزش نهادن به خود است. احساس ارزش و دوست داشتنی که شما نسبت به خودتان دارید، با عنوان عزت نفس یاد می­شود. برای درک بهتر عزت نفس، می­توانیم از کلماتی همچون احساس قدرت، احساس امنیت و احساس ارزشمندی استفاده نماییم. عدم وجود عزت نفس در افراد باعث می‌شود تا در روابط با دیگران دچار مشکل شوند، توانایی­های خود را دست کم بگیرند و درگیر احساس بی ارزشی شوند.

چگونه بفهمیم عزت نفس داریم؟

عزت نفس، خصوصیتی بسیار ضروری و مهم برای هر شخصی است؛ وجود و عدم وجود آن در همه افراد با توجه به رفتار، گفتار و نوع عملکردشان مشخص می­شود. برای آن­که متوجه شوید خودتان و اطرافیانتان دارای عزت نفس هستید یا نه؛ مهم ترین نشانه­‌های وجود عزت نفس و کمبود عزت نفس را بررسی خواهیم کرد.

مهم­ترین نشانه­‌های عزت نفس بالا

• توانایی نه گفتن را در هر شرایط و موقعیتی دارند: اشخاصی که می­توانند به خواسته­‌های دیگران نه بگویند، بدون آن­که احساس خجالت و شرمندگی داشته باشند، دارای عزت نفس سالم و بالایی هستند. این افراد توانایی دفاع از حقوق خود را دارند و به خاطر دلسوزی و ترحم، کاری که به ضررشان و باب میلشان نباشد را انجام نمی‌دهند.
• از تجربیات گذشته خود درس می­گیرند اما بر آن تمرکز نمی‌­کنند: برای درس گرفتن از اشتباهات گذشته، باید سوالاتی مانند: چرا آن عمل را انجام دادم؟ هدفم چه بوده؟ چه فرصتی با آن اشتباه به دست آوردم؟ و سوالاتی از این قبیل را از خود بپرسید تا کاملا متوجه درسی که به شما داده شوید و سپس آن را رها کنید، فکر کردن بیش از اندازه و ماندن در آن اشتباه باعث می­‌شود نتوانید بر آینده تمرکز کنید و از هدف خود فاصله خواهید گرفت.
• خود را برابر با دیگران می­دانند: افراد دارای عزت نفس بالا، به توانمندی های خود واقف هستند و خودشان را باور دارند. این افراد خود را لایق بهترین­‌ها می­دانند و برای به دست آوردن آن، تلاش می­‌کنند؛ اما هرگز خود را برتر و بالاتر از سایر افراد جامعه نمی­‌دانند.
• با دید مثبتی به زندگی نگاه می‌­کنند: نگاه منفی‌­گرایانه به زندگی، انرژی­‌های درونی و مثبت شما را از بین خواهد برد و اجازه نمی‌­دهد تا شما شکرگزار دارایی‌­های خود باشید. فردی که دارای عزت نفس بالا باشد، همواره قدردان ویژگی­‌های مثبت خود است و با نگرشی مثبت به اتفاقات پیرامون خود می­‌نگرد؛ همین امر سبب می­شود تا در دایره روابطش، افراد مثبت اندیش وجود داشته باشد؛ به نوعی با مثبت اندیشی، مثبت اندیشان را جذب خواهد کرد.
• نیازهای خود را بیان کنید: لازم است هرانسانی برای رفع نیازهای خود، با دیگران صحبت کند و آن نیازها را بیان نماید. عنوان کردن نیاز­ها، باید با استفاده از لحن مثبت و واضح باشد؛ به این صورت که دقیقا آنچه را که می­خواهید درخواست کنید، نه آن چیزی که نمی­‌خواهید. برای مثال: زمانی که شما به پول نیاز دارید، شکل طبیعی و مثبت آن، بیان مستقیم و محترمانه درخواستتان از طرف مقابل است؛ نه آن­که با گفتن مشکلات و بدبختی­هایتان، سعی کنید از حاشیه به سمت اصل درخواست بروید. بیان مثبت و محترمانه بسیار اهمیت دارد و می­تواند اعتماد طرف مقابلتان را به شما بیشتر کند.
• قبول نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت: در ابتدا باید نقاط قوت و ضعف خودتان را شناسایی کنید و به درک کاملی از آن برسید. افراد دارای عزت نفس، ضمن تقویت نقاط قوت خود، به خود ایمان دارند که می­‌توانند روی نقاط ضعفشان تا حد زیادی کار کنند و آن­ها را به نقاط قوت تبدیل کنند.

مهم­ترین نشانه‌­های عزت نفس پایین

• انتقاد بیش از حد از خود
• نادیده گرفتن ویژگی­‌های مثبت و تمرکز بر ویژگی‌­های منفی
• مقایسه مداوم خود با دیگران به خصوص همسالان
• اعتقاد دارند که شانس تاثیر بسیار زیادی در به دست آوردن موفقیت دارد
• همواره از قضاوت منفی دیگران می­ترسند به همین علت ممکن است خیلی از کارها را انجام ندهند.
• دوری کردن و ترسیدن از چالش­‌های زندگی به علت عدم اعتماد به خود
• عدم مراقبت‌­های جسمی و روحی
• از خودشان انتظارات زیادی دارند و در صورتی­که نتوانند آن انتظارات را برآورده کنند، خود را سرزنش خواهند کرد.

تاثیرات عزت نفس پایین در سلامت روحی و روانی

کمبود عزت نفس در افراد باعث می­شود تا رسیدن به آرامش در روابط، دستیابی به اهداف و حفظ ارزش­‌های درونی، دشوارتر شود. همچنین کسانی که دارای عزت نفس پایینی هستند، بیشتر از کسانی که عزت نفس سالم و مناسبی دارند، در معرض تفکرات خودکشی قرار می­گیرند.

چند نمونه از مهم­ترین تاثیرات عبارتند از:

• اختلال در اشتها
• استرس و اضطراب
• مصرف مواد مخدر
• انجام رفتار­های پرخطر
• بی ثباتی احساسی

عوامل موثر بر عزت نفس کدامند؟

ریشه عزت نفس در کودکی هر شخصی نهفته است. عوامل بسیار زیادی بر عزت نفس شخص تاثیرگذار است. مهم­ترین این عوامل :

• برخورد و رفتاری که اطرافیان دارند
• تجربیاتی که فرد در خانه، محل کار، محل تفریح و اجتماع به دست می‌­آورد
• بیماری‌­ها مانند نقص عضو و معلولیت­‌های جسمی
• جایگاه و سمتی که فرد در جامعه و خانواده دارد
• میزان صمیمیت و تاثیرپذیریه شخص از والدین و دوستان

آیا عزت نفس همان اعتماد به نفس است؟

عزت نفس احساس درونی ارزشمندی و دوست داشتن خود است که ستون­‌های اصلی ساختمان شخصیتی هر فردی را می­سازد و اعتماد به نفس، باور داشتن به توانمندی­‌های خود در انجام یک هدف و کاری خاص است و نمای بیرونی و ظاهری ساختمان شخصیتی را دربرمی­گیرد. ممکن است فردی در یک زمینه خاص، اعتماد به نفس داشته باشد، اما به طور کلی، فاقد حس ارزشمندی در درون خود باشد و یا اینکه دارای عزت نفس باشد اما مهارت‌های خود را شناسایی و تقویت نکند تا اعتماد به نفس او شکل گیرد.

راهکارهای افزایش عزت نفس

1. فهرستی از نقاط قوت و ضعف خود تهیه کنید

یکی از ساده­‌ترین روش­ها برای آن­که بتوانید عزت نفس خود را افزایش دهید، تهیه یک لیست از نقاط قوت و نقاط ضعفتان است. با بررسی این نقاط، و تمرکز بر نقاط قوت، می­توانید به شناخت و درک کامل‌­تری از خود برسید؛ همین امر سبب افزایش عزت نفس در شما خواهد شد.

2. تعیین انتظارات واقع بینانه از خود و دیگران

تجربه ثابت کرده است که اگر شما، از خود و دیگران انتظاراتی فراتر از توان و دست نیافتنی داشته باشید، این خودتان هستید که با شکست مواجه خواهید شد. بنابراین، با هدف مشخص، انتظاراتی تعیین نمایید که بتوانید از عهده آن برآیید.

3. از کمال­‌گرایی فاصله بگیرید

این تصور که شما باید در همه زمینه­‌ها به بهترین نحو ممکن عمل کنید، نه تنها براتان مفید نخواهد بود، بلکه باعث می­شود زمان­‌هایی که با شکست مواجه می­‌شوید، دچار نوعی سرخوردگی و ناامیدی شوید. اشتباهات خود را بپذیرید و به خودتان فرصت دهید. پذیرفتن این حقیقت که هرانسانی ممکن است در یک زمینه­‌ای خوب و در یک زمینه دیگر بد عمل نماید، کمک زیادی به افزایش عزت نفستان خواهد کرد.

4. برای شناخت خود زمان بگذارید

یک سفر معنوی به درون خودتان داشته باشید و با حقیقت وجودتان بیشتر آشنا شوید. این ممکن است سفری هیجان انگیز و دشوار برایتان باشد اما دستاوردهای مفیدی از آن خواهید داشت. بررسی تغییرات جدید، یافتن نقاط تاریک و تبدیل آن­ها به نور و روشنایی، صلح با خود و پذیرفتن آنچه که هستید، در افزایش عزت نفس شما موثر خواهد بود.

5. دست از مقایسه کردن خودتان بردارید

هرشخصی دارای یکسری ویژگی­‌ها و توانایی‌­های منحصر به فرد است که باید آن­ها را شناسایی نماید و در جهت رشد و پرورششان قدم بردارد. برای مثال: ممکن است شما نویسنده خوبی باشید اما گوینده و بازیگر خوبی نباشید؛ در مقابل دوست شما، قدرت گویندگی و بازیگری بالایی دارد اما نویسنده خوبی نیست. اگر شما خودتان را با دوستتان مقایسه کنید و همواره حسرت بخورید که چرا نمی­‌توانید به خوبی او، بازی کنید و حرف بزنید، به مرور عزت نفستان کاهش پیدا خواهد کرد.

خودتان را دوست داشته باشید و به خودتان احترام بگذارید و دست از مقایسه کردن خودتان با دیگران بردارید.