گفت‌وگو با عادل فردوسی‌پور در حاشیه رونمایی از کتاب «هنر شفاف اندیشیدن»
در سال‌های اخیر چهره‌های شناخته شده تمایل زیادی به فعالیت در حوزه‌های فرهنگی خصوصا ترجمه یا تالیف کتاب از خود نشان داده‌اند. کسانی نظیر عباس کیارستمی، رضا کیانیان، اصغر فرهادی، مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی، نیکی کریمی، حمیدرضا صدر، عادل فردوسی‌پور، افسانه بایگان، بهاره رهنما، بهنوش بختیاری و فلامک جنیدی از جمله چهره‌هایی هستند که در زمینه ترجمه و تالیف دست به تجربه زده‌اند.
ترجمه یا تألیف برای کسی که در حوزه کتاب فعال نیست فرایند مرارت‌آمیزی به نظر می‌رسد. سوال این است که انگیزه این افراد –که عموما اوقات فراغت اندکی برای پرداختن به فعالیت‌های حاشیه‌ای دارند- از به جان خریدن زحمت این کار چیست؟ اکثر این چهره‌ها به خاطر حضور در رسانه‌های جمعی از محبوبیت مکفی در میان مردم برخوردارند و قطع به یقین به قصد کسب شهرت یا محبوبیت وارد این حیطه نمی‌شوند.
به نظر می‌رسد انگیزه این افراد چیزی فرای کسب محبوبیت در میان عامه مردم یا سودای داشتن کتابی شخصی به نام خودشان باشد و این کوشش در راستای بدل شدن به یک پدیده فرهنگی صورت می‌گیرد. حوزه کتاب در غالب موارد حوزه تخصصی نخبگان فرهنگی است و مناسب‌ترین راه برای پذیرش بازیگر نقش‌های متوسط‌الحال در تلویزیون و یا گوینده و کارشناس ورزشی در میان نخبگان فرهنگی این است که نام آن‌ها زینت بخش کتابی شود.
فردوسی‌پور، از گزارشگری تا ترجمه
دوشنبه شب، ۲۵خرداد ۱۳۹۴، مراسم رونمایی کتاب «هنر شفاف اندیشیدن»، نوشته رولف دویلی، با ترجمه عادل فردوسی‌پور، بهزاد توکلی و علی شهروز با حضور چهره‌های فرهنگی، سینمایی و ورزشی در مجموعه موزه سینمای باغ فردوس برگزار شد.
عادل فردوسی‌پور سال‌ها مترجم اخبار در روزنامه ابرار ورزشی بود و اولین ترجمه او به سال ۱۳۸۸ و کتاب «فوتبال علیه دشمن»، نوشته سایمون کوپر، بازمی‌گردد. فردوسی‌پور همچنین نظارت بر ترجمه دانشنامه چهارصد صفحه‌ای «کتاب جامع فوتبال» را نیز در کارنامه خود دارد.
توجه عیاری و مکری به آقای گزارشگر
علاقه عادل فردوسی‌پور به سینما از کسی پوشیده نیست. مراسم رونمایی از کتاب «هنر شفاف اندیشیدن» به خواست خود او در یکی از سالن‌های نمایش فیلم در موزه سینما برگزار شد و او در حین صحبت‌های خود اشاره کرد که این سالن سینما در اغلب موارد خالی است و تنها دو سه نفر برای تماشای فیلم به اینجا می‌آیند.
در میان مهمانان این مراسم چهره‌های سینمایی همچون کیانوش عیاری و شهرام مکری نیز به چشم می‌خوردند. کیانوش عیاری مدت‌ها بود که در مجامع عمومی دیده نشده بود، این کارگردان و همینطور شهرام مکری ضمن ابراز علاقه به شخصیت فردوسی‌پور گفتند که خود عادل از آن‌ها برای حضور در این مراسم دعوت کرده است. عادل فردوسی‌پور در میان سینماگران نیز توجه ویژه‌ای به سینمای روشنفکری دارد و وزین بودن در نگاه او در تمام ارکان هنر مورد توجه است. او درباره نحوه انتخاب آثار ترجمه‌ای خود نیز اشاره می‌کند که دراین انتخاب بیش از هر چیز به وزین بودن آن اثر دقت دارد.
فردوسی‌پور با اشاره به تاسف‌بار بودن سرانه مطالعه پایین در ایران می‌گوید: «اگر همانطور که برای خوردن پیتزا پول صرف می‌شود برای خواندن کتاب هزینه می‌شد امروز دیگر سرانه مطالعه در ایران زیر ده دقیقه نبود.»
فردوسی‌پور از «هنر شفاف اندیشیدن» می‌گوید
نشر چشمه از آخرین ترجمه عادل فردوسی‌پور در بیست‌وهشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رونمایی کرد.
فردوسی‌پور درباره علت انتخاب کتابی غیرفوتبالی می‌گوید: «انتخاب این کتاب خیلی تصادفی شد. به پیشنهاد یکی از دوستان که کتاب «فوتبال علیه دشمن» را هم به من معرفی کرده بود. سهراب آگاه یکی از دوستان کرمانی من است که کتاب را به من داد و من هم در همان نگاه اول از کتاب خیلی خوشم آمد.»
«هنر شفاف اندیشیدن» دومین ترجمه عادل فردوسی‌پور در عرصه کتاب محسوب می‌شود. بهزاد توکلی و علی شهروز، که یکی ۲۱ سال دارد و آن دیگری ۲۴ سال، در ترجمه «هنر شفاف اندیشیدن» با او همراه بودند. به گفته آن‌ها ترجمه این کتاب ۳۴۰ صفحه‌ای ظرف مدت دو ماه انجام شده و هر کدام از آن‌ها نسبتی مساوی در این کار بر عهده داشتند.
فردوسی‌پور که در دانشگاه شریف مدرس زبان تخصصی رشته‌های فنی است، درباره چگونگی انجام ترجمه گروهی و هماهنگی با دو مترجم دیگر، می‌گوید: «تقریبا هر کدام از ما یک سوم ترجمه کتاب را انجام دادیم و آخرش خود من یک بازنگری نهایی کردم. یکی از این مترجم‌ها شاگرد من و آن یکی هم از دانشجویان دانشگاه شریف است.»
این اولین بار است که فردوسی‌پور سراغ ترجمه اثری غیر ورزشی رفته و این بار کتابی روانشناسی درباره خطاهای فکری افراد در دوران‌های مختلف زندگی ترجمه کرده است. رانس دوبلی دراین کتاب که چاپ آن به سال ۲۰۱۳ برمی‌گردد اشتباهات رایج فکری اعم از تعصبات شناختی مانند حسادت و تحریف های اجتماعی را توصیف می کند.
تکان‌های بازار کم‌فروغ کتاب
حضور چهره‌های محبوبی همچون فردوسی‌پور در عرصه کتاب تاثیر زیادی در میزان توجه مردم به مطالعه دارد. آقای گزارشگر در گفته‌های خود اشاره می‌کند که ترجمه جزو مشاغل پردرآمد و به صرفه نیست و پرداختن به آن ناشی از وسوسه شخصی خود مترجم است. این در حالی است که بسیاری از افراد فعال در حوزه کتاب معتقدند ترجمه امنیت مالی بیشتری نسبت به تالیف دارد. فردوسی‌پور ترجمه را کاری پر دردسر اما جذاب توصیف می‌کند.
سال گذشته زمانی که جشن امضای کتاب «فوتبال علیه دشمن» نوشته سایمون کوپر به مناسبت چاپ پنجم آن در شعبه دوم کتابفروشی نشر چشمه برگزار شد، این کتابفروشی یکی از شلوغ‌ترین شب‌های خود را با حضور چهره‌های مختلف فرهنگی و ورزشی تجربه کرد.
افت سرانه مطالعه در ایران منجر به پدید آمدن بازاری نابه‌سامان در حوزه کتاب شده است. اغلب کتاب‌هایی که این روزها منتشر می‌شوند در خوشبینانه‌ترین حالت منجر به بازگشت سرمایه اولیه ناشر بدون گردش مالی و سود می‌شود. به همین دلیل ناشران از حضور سلبریتی‌ها در این حوزه استقبال می‌کنند.
شنیدن نام بهنوش بختیاری به عنوان داستان‌نویس یا لیلا اوتادی به عنوان شاعری که در تدارک کتاب شعرش است به نوبه خود عجیب است. اما ناشران حوزه کتاب از این امر استقبال می‌کنند و در برخی موارد مانند «هفت فیلمنامه» اصغر فرهادی این ناشر است که هنرمند را مجاب به چاپ کتاب می‌کند و پس از آن طی مراسم رونمایی یا با برگزاری جشن امضا تلاش می‌کند تا بازار کم رونق فروش کتاب را تکانی دهد. نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که مردم کتاب‌های بهترین نویسندگان متخصص در حوزه‌های مختلف شعر، داستان، تاریخ و سیاست را کمتر از کتاب یک بازیگر یا کارگردان می‌خوانند. به نوعی می‌شود گفت زینت نام یک سلبریتی روی جلد کتاب تضمینی فروش این محصول محسوب می‌شود.
منتشر شده در روزنامه‌ی کلید ـ ۱۳۹۴
