در جلسات روان‌درمانی، موفقیت درمان به اتحاد درمانی بین درمانگر و درمانجو بستگی دارد. اتجاد درمانی، عاملی اصلی است که در تاثیرگذاری انواع شیوه‌های روان‌درمانی نقش موثر دارد. یکی از ویژگی‌های یک رابطه درمانی موثر این است که ماهیت مشارکتی دارد. لذا باید در بدو درمان مشخص شود که درمانجو و درمانگر برای چه هدفی و به چه روشی با هم کار خواهند کرد و یک بخش از این تاثیرگذاری رابطه درمانی با انعقاد قرارداد بین درمانگر و درمانجو حاصل می‌شود.
قرارداد روان‌درمانی بین درمانگر و درمانجو، راهی برای درک متقابل بین درمانگر و درمانجو است. قرارداد روان‌درمانی بین درمانگر و درمانجو، شفافیت و اعتماد را در جلسات روان‌درمانی تضمین کرده و مشخص می‌کند که هریک از طرفین چه نقش و چه وظائفی دارد.
تنظیم این سند ممکن است سخت و پیچیده به نظر برسد، اما ما در این مقاله به اجزاء کلیدی و مهم‌ترین مواردی که در قرارداد روان‌درمانی بین درمانگر و درمانجو باید گنجانده شود، اشاره کرده‌ایم و در پایان یک الگوی آماده در اختیار شما قرارداده‌ایم که شما می‌توانید آن را مطابق شرایط خود تنظیم نمائید.
قرارداد روان‌درمانی بین درمانگر و درمانجو چیست؟
قرارداد روان‌درمانی یا تفاهم‌نامه روان‌درمانی، توافقی است بین درمانگر و درمانجو. طی جلسات روان‌درمانی درمانگر و درمانجو برای حل و فصل و غلبه بر مشکلات با هم همکاری می‌کنند. طی این جلسات هر کدام وظائفی را برعهده دارند. هرچند در این جلسات هر کدام نقش متفاوتی را ایفا می‌کنند اما در تلاشی متقابل برای حل یکسری از مشکلات با یکدیگر همکاری می‌کنند. پس لازم است که وظائف و نقش‌های هر یک از آن‌ها کاملا مشخص باشد. در غیراینطورت درمان نتیجه بخش نخواهد بود.
پیش از آغاز جلسات روان‌درمانی، وجود یک قرارداد شفاف و توافق شده بین درمانگر و درمانجو ضروری است که در آن نقش و وظائف هر یک از طریق به طور کامل مشخص باشد. توصیه می‌شود که این قرارداد به صورت کتبی باشد، زیرا قراردادهای شفاهی ممکن است سوء تفاهم ایجاد کنند یا فراموش شوند.
قرارداد روان‌درمانی، حقوق و مسئولیت‌های روان‌درمانگر و مراجع را در رابطه با همکاری که قرار است داشته باشند مشخص می‌کند.
همانطور که در پاراگراف‌های قبل اشاره کردیم، قرارداد روان‌درمانی لازم است تا در مورد آنچه که از هر دو طرف (درمانگر و درمانجو) انتظار می‌رود، شفافیت کامل وجود داشته باشد. قرارداد کتبی روان‌درمانی مابین درمانگر و درمانجو، مبنایی شفاف برای رضایت آگاهانه است. سطحی از اطمینان را به هر یک از طرفین می‌دهد. انتظارات هر یک از طرفین در آن به وضوح بیان می‌شود. قرارداد روان‌درمانی احتمال اختلاف بین درمانگر و درمانجو را کاهش می‌دهد و در صورت بروز شرایط خاص، قرارداد روان‌درمانی می‌تواند یک رابطه درمانی را نجات دهد.
قرارداد روان‌درمانی یک چارچوب را مشخص می‌کند. در بسیاری از مواقع قرار گرفتن در یک چارچوب مشخص می‌تواند حتی اثر درمانی داشته باشد و می‌تواند احساس امنیت به طرفین بدهد. البته این چارچوب مشخص با محدودیت‌هایی نیز همراه است. اعمال این محدودیت‌ها معمولا باعث بروز احساسات و واکنش‌هایی می‌شود که بررسی آن‌ها می‌ـواند به شناخت فرد از خویش کمک به‌سزائی نماید.
یک قرارداد مشاوره باید شامل بخشی دقیق و جامع درباره محرمانگی باشد که موارد زیر را روشن کند:
در یک قرارداد مشاوره، مدت زمان و تعداد جلسات از بخش‌های کلیدی هستند. قرارداد باید شامل موارد زیر باشد:
برای جلوگیری از سوءتفاهم، هزینه‌ها و شرایط پرداخت باید به طور شفاف تعریف شوند. قرارداد باید شامل موارد زیر باشد:
با تعیین این شرایط، مشاوران و مراجعین می‌توانند با آگاهی از وضعیت مالی، جلسات مشاوره را آغاز کنند.
غیرقابل‌پیش‌بینی بودن زندگی ممکن است منجر به تغییر در جلسات شود، بنابراین باید موارد زیر را مشخص کنید:
سیاستی از این دست از مشاور و مراجعه‌کننده حمایت می‌کند، بر تعهد تأکید دارد، اعتماد را تقویت می‌کند و ارتباطات را تسهیل می‌نماید.
در این مورد به طور ضمنی به شیوه‌های برگزاری جلسات روان‌درمانی نیز می‌توان اشاره کرد.
برای ایجاد محیطی حرفه‌ای و ایمن در جلسات درمانی:
ایجاد مرزهای مشخص، محیطی اخلاقی و مناسب برای رشد فراهم می‌کند و به هر دو طرف کمک می‌کند نقش‌ها و مسئولیت‌های خود را به‌خوبی درک کنند.
دامنه فعالیت، حوزه‌های تخصصی درمانگر را مشخص می‌کند و اطمینان می‌دهد که خدمات ارائه‌شده در چارچوب مهارت‌ها و صلاحیت‌های او است. دستورالعمل‌های اخلاقی نیز استانداردهایی را برای رفتار حرفه‌ای تعیین می‌کنند و موضوعاتی مانند محرمانگی، ممنوعیت روابط دوگانه، و رضایت آگاهانه را پوشش می‌دهند.
این اصول باعث تقویت اعتماد و شفافیت می‌شوند، به‌گونه‌ای که درمانگران بتوانند تصمیم‌گیری‌های اخلاقی مناسبی داشته باشند و مراجعان نیز مراقبت‌های لازم و شایسته‌ای دریافت کنند. به طور کلی، این عناصر کمک می‌کنند تا هر دو طرف مرزهای کاری را درک کرده و یک رابطه درمانی سودمند و اخلاق‌مدار ایجاد شود.
پایان درمان و پیگیری درمانجو
رویه‌های پایان‌دهی درمان مشخص می‌کنند که چگونه جلسات مشاوره به پایان می‌رسند، خواه به دلیل دستیابی به اهداف تعیین‌شده باشد یا دلایل دیگر. ارائه این موارد به‌صورت واضح ضروری است تا از هرگونه سوءتفاهم جلوگیری شود. ممکن است جلسات پیگیری نیز برای بررسی‌های دوره‌ای پس از پایان درمان پیشنهاد شوند.
این رویه‌ها همچنین باید شامل وظایف اداری مانند انتقال پرونده‌های مراجعان و ارائه منابع یا ارجاعاتی برای ادامه پشتیبانی باشند. وجود دستورالعمل‌های روشن برای پایان‌دهی در قرارداد، تعهد به رفاه بلندمدت مراجع را نشان داده و اعتماد و حرفه‌ای‌گری را در طول مسیر درمان تقویت می‌کند.
کد اخلاق حرفه‌ای و رویه‌های شکایات باید در قرارداد ذکر شوند، همراه با آدرسی که این اسناد از آن قابل دسترسی هستند. در صورتی که روان‌درمانگر تحت قوانین دیگری نیز باشد، مانند کار در سازمان‌های دولتی. لازم است مراجعان و روان‌درمانگر به وضوح بدانند که از کدام کد پیروی می‌شود.
صلاحیت‌ها، آموزش‌ها و روش‌های روان‌درمانی می‌تواند برای مراجع توضیح داده شود. همچنین می‌توان به انتظارات در مورد نظارت یا مشاوره در این بخش اشاره کرد.
فرایند درمانی باید برای مراجع توضیح داده شود، از جمله اینکه روان‌درمانی چه مواردی را شامل می‌شود، چه خطرات و مزایایی ممکن است وجود داشته باشد و چه نتایجی ممکن است حاصل شود. این اطلاعات به مراجع کمک می‌کند تا با آگاهی کامل و رضایت کافی به درمان ادامه دهد. همچنین، باید نحوه پایان دادن به روان‌درمانی به‌وضوح توضیح داده شود.
مواردی که ممکن است روان‌درمانی را نامناسب کنند نیز ممکن است نیاز به توضیح داشته باشند. این موارد ممکن است شامل مراجعانی باشد که حیوانات خانگی یا کودکان به جلسه می‌آورند یا تحت تأثیر مواد مخدر یا الکل هستند. اگر سیاست عدم استعمال دخانیات وجود دارد، می‌توان این موضوع را در قرارداد ذکر کرد.
دریافت رضایت کتبی برای مشاوره با سایر متخصصان نیز در صورت لزوم می‌تواند در قرارداد گنجانده شود.
انتظار رفتار محترمانه روان‌درمانگران حق دارند با احترام و ملاحظه مناسب با آن‌ها رفتار شود و این انتظار می‌تواند در قرارداد مشخص شود.
یک قالب قرارداد مشاوره، پایه‌ای محکم برای پوشش دادن مفاهیم اساسی مانند مدت جلسات، هزینه‌ها، حفظ محرمانگی، و مرزهای اخلاقی فراهم می‌کند. این قالب‌ها قابل ویرایش هستند و امکان سفارشی‌سازی آن‌ها برای شرایط خاص فراهم است. استفاده از قالب‌ها باعث صرفه‌جویی در زمان، ارتقای حرفه‌ای‌گری و کاهش اشتباهات می‌شود. علاوه بر این، با استفاده از امضاهای الکترونیکی، فرآیند تنظیم قرارداد ساده‌تر خواهد بود.
جهت دانلود نمونه قرارداد روان درمانی بین درمانگر و درمانجو به سایت دکترلینک مراجعه نمائید.
