یکی از سؤالاتی که ممکن است درخصوص اوراق مشارکت برای خیلی از افراد پیش بیاید، این است که با توجه به اینکه سود این اوراق تضمین شده است، آیا سرمایه‌گذاری در آن‌ها اشکال شرعی ندارد؟
چه تفاوتی میان اوراق مشارکت که در ایران و برخی کشورهای اسلامی منتشر می‌شود با اوراق قرضه که در سایر کشورها منتشر می‌شود وجود دارد در صورتی که در هر دو نوع اوراق، سود تضمین‌شده به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود؟
برای پاسخ به این سؤال باید توجه کنیم که دریافت هر نوع سود تضمین‌شده غیر شرعی نیست. به عبارت دیگر برخی از سودهای تضمین‌شده مشکل شرعی دارند اما برخی دیگر بی‌اشکال هستند. برای روشن‌شدن بحث، باید به تفاوت‌های بین اوراق مشارکت و اوراق قرضه توجه کنیم.
در اوراق مشارکت سرمایه‌گذار با خرید این اوراق در پروژه معینی مثل احداث جاده، نیروگاه و... مشارکت کرده و طبیعتاً در سود آن پروژه سهیم خواهد شد. بنابراین پشتوانـه اوراق مشارکت، یک دارایـی مشخص، مثل نیروگاه، جاده، سـد و یا یک خط تولیـد است. اما در اوراق قرضه این چنیـن نیست. از اسم این اوراق هم مشخص است که منتشرکننده اوراق از سرمایه‌گذار، پول قرض می‌کند؛ اما این که این پول با چه هدفی و برای چه کاری قرض می‌شود، مشخص نیست. بنابراین، خریدار اوراق قرضه در واقع پول خود را بابت کاری که نمی‌داند چیست در اختیار منتشرکننده اوراق قرار داده و ناشر اوراق نیز به خریدار سـود می‌پردازد.
این اولین نکته‌ای است که اوراق قرضه را غیرشرعی می‌کند. چرا که براساس تعالیم اسلامی ربا که یکی از بزرگترین گناهان به شمار می‌آید زمانی اتفاق می‌افتد که فردی چیزی اعم از پول یا غیر از آن را به کسی قرض دهد و شرط کند که موقع پس دادن باید بیشتر از اندازه اصل سرمایه را به فرد برگرداند. مثلا فردی 10 میلیون تومان به کسی قرض بدهد و شرط کند که هنگام پس دادن پول باید 13 میلیون تومان پرداخت کند. آنچه که در اوراق قرضه اتفاق می‌افتد دقیقا همین حالت است.
اما در اوراق مشارکت چنین چیزی رخ نمی‌دهد. چون سرمایه‌گذار با خرید اوراق مشارکت در ایجاد و توسعه یک دارایی معین مانند احداث جاده، نیروگاه، پتروشیمی و ... مشارکت کرده و سودی که دریافت می‌کند بابت مشارکت در این کار است. این کار از نظر شرع اسلام پسندیده است و هیچ مشکلی ندارد.
دومین مساله این است که در اوراق قرضه مشخص نیست که منتشرکننده یا ناشر این اوراق پول را برای چه کاری صرف خواهد کرد. چه بسا پول ناشی از فروش اوراق قرضه، صرف کارهایـی شود که از نظر اسلام، جایز نیست. اما در اوراق مشارکت، پروژه‌ای که قرار است تأمین مالی برای آن انجام شود، کاملاً مشخص و مورد تأئید بوده و به سرمایه‌گذاران از قبل اعلام می‌شـود.
برای انتشار اوراق مشارکت، شرکت یا دستگاهی که قصد انتشار این اوراق را دارد، ابتدا باید طرح توجیه اقتصادی درباره پروژه‌ای که قرار است اوراق مذکور برای تأمین مالی آن منتشر شود، تهیه نماید. تنها درصورت تأئید این طرح توسط نهادهای مربوط مثل بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت اجازه انتشار اوراق مشارکت را خواهد داشت. همچنین نرخ سود علی‌الحساب اوراق مشارکت نیز براساس طرح توجیه اقتصادی و البته در چارچوب سیاست‌های پولی و مالی کشور، تعییـن و به سرمایه‌گذاران اعلام می‌شود. بدین ترتیب مشخص است که نظارت لازم بر این مساله از سوی نهادهای مسؤل صورت می‌گیرد.
