در روش‌های خرید و فروش سهام یا اوراق بهادار، چهار روش خرید و فروش را بیان کردیم. در روش مراجعه حضوری به شرکت کارگزاری هم نحوه تکمیل فرم خرید و فروش را توضیح دادیم. حال سوال این است که سازوکار معاملات آنلاین در سامانه بورس چگونه است.
خرید و فروش سهام و اوراق بهادار در سامانه بورس، براساس روش حراج صورت می‌گیرد. البته این حراج کاملاً به صورت مکانیزه و توسط کامپیوتر انجام می‌شود.
در این حراج اولویت اول قیمت مناسب و اولویت دوم زمان ارائه پیشنهاد است.
در مثال زیر نحوه اولویت‌بندی‌ها به وضوح مشخص می‌گردد.
فرض کنید که یک سرمایه‌گذار در ساعت 9:30 صبح سفارش خود را از طریق نرم‌افزار کارگزاری خود برای 1000 سهم شرکت پارس خودرو با نماد معاملاتی خپارس به قیمت هر سهم 1634 ریال را ثبت می‌کند. سفارش سرمایه‌گذار در کسری از ثانیه به سامانه معاملات در بورس ارسال می‌شود.
در ساعت 9:30 صبح همان روز یک سرمایه‌گذار دیگر سفارش خود را از طریق نرم‌افزار کارگزاری خود برای 1000 سهم شرکت پارس خودرو با نماد معاملاتی خپارس به قیمت هر سهم 1640 ریال را ثبت می‌کند. سفارش این سرمایه‌گذار نیز در کسری از ثانیه به سامانه معاملات در بورس ارسال می‌شود.
در این حالت، سامانه معاملات بورس درخواست سرمایه‌گذار دوم را که قیمت بیشتری پیشنهاد داده است در اولویت اول قرار می‌دهد. چون که سرمایه‌گذار دوم قیمت بیشتری پیشنهاد داده است و کسانی که قصد دارند سهام شرکت پارس خودرو با نماد معاملاتی خپارس را به فروش برسانند، ترجیح می‌دهند تا سهام خودشان را به قیمت بیشتری بفروش برسانند.
این فرآیند در خصوص فروش نیز صادق است. با این تفاوت که در فروش، هر پیشنهاد فروشی که قیمت پایین‌تری داشته باشد در مقایسه با دیگران در اولویت قرار می‌گیرد. چون خریداران ترجیح می‌دهند تا خرید را در قیمت پایین‌تری انجام دهند.
بنابراین اولویت اول خرید و فروش در سامانه معاملات آنلاین بورس، اولویت بر اساس قیمت است. اما منظور از اولویت زمانی چیست؟
فرض کنید که یک سرمایه‌گذار در ساعت 9:30 صبح سفارش خود را از طریق نرم‌افزار کارگزاری خود برای 1000 سهم شرکت فولاد مبارکه اصفهان با نماد معاملاتی فولاد به قیمت هر سهم 4878 ریال را ثبت می‌کند. سفارش سرمایه‌گذار در کسری از ثانیه به سامانه معاملات در بورس ارسال می‌شود.
در ساعت 9:31 صبح همان روز یک سرمایه‌گذار دیگر سفارش خود را از طریق نرم‌افزار کارگزاری خود برای 1000 سهم شرکت فولاد مبارکه اصفهان با نماد معاملاتی فولاد به قیمت هر سهم 4878 ریال را ثبت می‌کند. سفارش این سرمایه‌گذار نیز در کسری از ثانیه به سامانه معاملات در بورس ارسال می‌شود.
در این حالت، سامانه معاملات آنلاین بورس درخواست سرمایه‌گذار دوم را که دیرتر به سامانه ارسال شده است در اولویت دوم قرار می‌دهد. چون که سرمایه‌گذار دوم پیشنهاد خرید خود را دیرتر ثبت کرده است.
بنابراین اگر تنها 1000 سهم شرکت فولاد مبارکه اصفهان با نماد معاملاتی فولاد برای فروش عرضه شود، سامانه بورس اولویت را به سرمایه‌گذاری که پیشنهاد خود را سریعتر ثبت کرده است، می‌دهد.
همانطور که در جدول بالا نیز قابل مشاهده است، درخواست‌های خرید از بالاترین قیمت به پایین‌ترین قیمت اولویت‌بندی شده و درخواست‌های فروش نیز از پایین‌ترین قیمت به بالاترین قیمت اولویت‌بندی می‌شوند.
سوال دیگری که اینجا مطرح می‌شود این است که باتوجه به تنوع و تعدد قیمت‌های وارد شده در سامانه معاملات آنلاین، دقیقاً چه زمانی خرید و فروش در سامانه بورس انجام می‌گردد؟
پاسخ این است که اگر قیمت پیشنهادی خرید و قیمت پیشنهادی فروش در سامانه معاملات آنلاین بورس با هم برابر شوند، سامانه بورس به طور خودکار و در کسری از ثانیه خرید و فروش را انجام می‌دهد. سپس سفارشات انجام شده از بخش خرید و بخش فروش حذف می‌شوند.
