نظام‌نامه‌های اخلاقی و حرفه‌ای در روانشناسی مجموعه‌ای از قوانین و ضوابطی است که روانشناسان و مشاوران موظف به رعایت آن‌ها در حین ارائه خدمات درمانی هستند. این اصول با هدف حفظ حقوق مراجعان، حفظ حریم خصوصی، جلوگیری از سوءاستفاده‌های حرفه‌ای و ارتقای کیفیت درمان تدوین شده‌اند.
در ادامه، مهم‌ترین اصول اخلاق حرفه‌ای در درمانگری را بررسی می‌کنیم:
• روانشناسان موظف‌اند از اطلاعات محرمانه مراجعان خود حفاظت کنند.
• انتشار اطلاعات مراجعان (حتی بدون ذکر نام) در فضای مجازی ممنوع است.
• ضبط جلسات درمانی بدون اجازه و اطلاع مراجع، غیرمجاز است.
• استفاده از واژه‌هایی مانند “بیمار”، “مریض” و “مرض” توصیه نمی‌شود و به جای آن‌ها باید از واژه‌های “مراجع” و “اختلال” استفاده شود.
• روانشناس نباید عقاید شخصی، علایق یا اعتقادات خود را به جلسات درمانی وارد کند.
• اشاره به تجربیات و خاطرات شخصی درمانگر در جلسات درمانی، خلاف اصول حرفه‌ای است.
• روانشناس حق ایجاد رابطه دوستانه یا کاری با مراجع خود را ندارد.
• ایجاد هرگونه رابطه عاطفی بین درمانگر و مراجع، کاملاً غیراخلاقی و ممنوع است.
• روانشناس اجازه ندارد مراجع خود را لمس کند (چه هم‌جنس و چه غیرهم‌جنس).
• هرگونه رابطه جنسی بین روانشناس و مراجع کاملاً ممنوع است.
• ازدواج روانشناس با مراجع تنها در صورتی مجاز است که حداقل ۲ سال از پایان درمان گذشته باشد.
• یک روانشناس نمی‌تواند اعضای خانواده یا دوستان یک مراجع را ویزیت کند، مگر در جلسات زوج‌درمانی یا خانواده‌درمانی.
• درمانگران مجاز به ارائه مشاوره به خانواده، دوستان یا همکاران خود نیستند.
• صحبت درباره مراجعان دیگر در جلسات درمانی، خلاف اصول اخلاقی است.
• روانشناس مجاز به جست‌وجوی نام و مشخصات مراجعان در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی نیست.
• پذیرش و دریافت هرگونه هدیه از مراجعان، غیرمجاز است.
• روانشناس نمی‌تواند برای مراجع دارو تجویز کند و در صورت نیاز، باید او را به روانپزشک ارجاع دهد.
• در صورتی که روش درمانی مورد استفاده کارآمد نباشد، درمانگر موظف است مراجع را به همکاران خود با رویکردهای متفاوت معرفی کند.
• رازداری از مهم‌ترین اصول اخلاق حرفه‌ای در روانشناسی است.
• اطلاعات مراجع باید نزد روانشناس محفوظ بماند، مگر در مواردی که جان مراجع در خطر باشد.
• روانشناسان موظف‌اند به سؤالات مراجع در مورد رشته تحصیلی، پروانه فعالیت، سوابق و رویکرد درمانی خود پاسخ دهند.
• روانشناسانی که در حوزه زوج‌درمانی فعالیت می‌کنند، نمی‌توانند در دادگاه علیه یکی از زوجین شهادت دهند.
• حق ویزیت درمانگران باید مطابق تعرفه‌های سازمان نظام روانشناسی تعیین شود و درمانگر نباید مبلغ اضافی دریافت کند.
• مبلغ حق‌الزحمه باید در جلسه اول به‌طور شفاف به مراجع اعلام شود.
رعایت اصول اخلاقی در روانشناسی، تضمین‌کننده سلامت روان مراجعان و حفظ اعتبار حرفه‌ای درمانگران است. پایبندی به این قوانین باعث می‌شود فضای درمانی امن، مؤثر و قابل اعتماد شکل بگیرد و مراجعان بتوانند با اطمینان از خدمات روانشناسی بهره ببرند.
نویسنده: فاطمه ستاری نژاد - روانشناس
