معرفی یک کتاب برای اُنس بیشتر با قرآن و ادبیات و...

در یکی از قرآنی ترین روزهای ماه مهمانی خدا(بیستم رمضان سال 1439قمری)می خواهم کتابی را معرفی کنم که با دیگر کتاب های تفسیر قرآن بسیار متفاوت است:

کتاب"سیصد و شصت و پنج روز در صحبت قرآن" نوشته حسین محی الدین الهی قمشه ای،نشر سخن.استاد قمشه ای در این کتاب،آیاتی از قرآن کریم را با نگاهی زیباشناسانه و با گذری به آیات سایر کتب آسمانی و با نظری عمیق به ادبیات ایران و جهان،با زبانی ساده و روان و دلنشین،بررسی کرده است.خواندن این کتاب می تواند حال تمام کسانی که به قرآن،ادبیات،حکمت و فلسفه علاقه دارند را خوب کند.

بخش هایی از این کتاب،هدیه به شما دوستانِ جان:

• آیه 261 سوره بقره:

ترجمه آیه: "تمثیل کسانی که اموالشان را در راه خداوند انفاق می کنند مانند دانه گندمی است که هفت خوشه به بار آورد و در هر خوشه ای یکصد دانه باشد و خداوند هر که را بخواهد از این بیشتر نیز عطا خواهد کرد و خداوند را ثروت بی پایان و دانش بی انتهاست."

• ...نظامی در یکی از داستان های مخزن الاسرار از قول برزگری پیر به این آیه و این تمثیل اشاره کرده است:

با تر وخشک مرا نیست کار

دانه ز من پرورش از کردگار

آنکه بشارت به خودم می دهد

دانه یکی هفتصدم می دهد

دانه به انبازی شیطان مکار

تا ز یکی هفتصد آید به بار

دانه شایسته بباید نخست

تا گره خوشه گشاید درست

• ...مشابه این تمثیل با اشاره به انواع ضایع کردن دانه در انجیل مُرقُس،شماره 4،آمده است:

«گوش کنید!روزی کشاورزی رفت تا در مزرعه اش تخم بکارد.هنگامی که تخم می پاشید،مقداری از تخم ها در جادّه افتاد و پرنده ها آمده،آنها را از آن زمین خشک برداشتند و خوردند.مقداری نیز روی خاکی افتاد که زیرش سنگ بود؛به همین خاطر زود سبز شدند،ولی طولی نکشید که زیر حرارت آفتاب سوختند و از بین رفتند،چون ریشه محکمی نداشتند.بعضی از تخم ها نیز در میان خارها ریختند؛خارها دور آنها را گرفتند و نگذاشتند ثمری بدهند.اما مقداری از تخم ها در زمین خوب و حاصلخیز افتاد و سی برابر زیادتر و بعضی ها تا شصت و حتی صد برابر ثمر دادند.اگر گوش دارید،گوشش کنید!»

• آیه 185 سوره آل عمران:

ترجمه آیه: "هر نفس از شما طعم مرگ را خواهد چشید،و روز قیامت پاداش های شما به تمام و کمال به شما خواهد رسید پس در آن روز سخت هر آن کس که او را از آتش دور کنند و به بهشت درآورند چنین کس به توفیقی بزرگ دست یافته است و این زندگانی دنیوی چیزی جز دستمایه غرور و فریب نیست."

• ...توجه به مرگ و نزدیکی و قطعیت وقوع ان شاید بزرگ ترین موعظه و نصیحت است برای عامه مردمان که از آن غافلند به همین جهت هم در قرآن و هم در ادب فارسی و ادب جهان این موعظه موثر را به زبانها و تعبیرات گوناگون می یابیم.

تا کی غم آن خورم که دارم یا نه

وین عمر به خوشدلی گذارم یا نه

در ده قدح باده که معلومم نیست

کاین دم که فرو برم برآرم یا نه(خیّام)

• ...عطّار در بیان قطعیت مرگ داستان تکان دهنده ای دارد که با طنزی شیرین به یک دم آدمی را از نزدیکی و قاطعیت مرگ آگاه می کند.حکایت این است که دزدی مالی را می رباید و به سویی می گریزد. صاحب مال او را دنبال می کند اما به سویی مخالف که به گورستان ختم می شده است، می شتابد.می گویند:«ای مرد،دزد تو از آن سوی دیگر رفت.تو چرا به سوی گورستان می روی؟»گفت:«او هر کجا برود بالاخره او را به اینجا می آورند.من اینجا می ایستم تا بیاید.»
• آیات12 و 13 سوره رعد:

ترجمه آیه ها: "اوست که برای بیم دادن از قهر و امید به رحمت خود برق را به شما می نماید و ابرهای سنگین را به هر جانب بر می انگیزد و رعد و برق و جمیع فرشتگان همه از هیبت و جلال خداوند به تسبیح او مشغولند و اوست که صاعقه ها را بر سر هر قوم که بخواهد فرود می آورد در حالی که با یکدیگر در قدرت خدا به بحث و جدال مشغولند و خداوند را قدرت لایزال و نامتناهی بر جمله عالمیان است."

• ...در ادبیات غرب نیز مشابه این معانی با تصویرهای زیبا و الهام بخش آمده است:

خداوند را زبان بند نیامده است که دیگر سخن نگوید

اگر تو در بیابان سیر کردی و طور سینا را ندیدی

از مسکنت روح توست

وگرنه به هر بیابان که روی کوه طور حاضر است

و ندای خداوندی با همان طنین به گوش می رسد

برای آن کس که بخواهد و بجوید

امّا آن کس که به سوی زمین خم شده

و تمامی دل در گرو آب و نان و منّ و سلوی نهاده است

آن آتش را نمی بیند

و آن صدا را که چون رعد در بیابان پیچیده است نمی شنود.(جیمز راسل لوول)

• بانگ رعد و صاعقه های آتشبار از دیرباز در اساطیر جهان رمز قهر خدایان بخصوص ژوپیتر یا زئوس بود هاست و نیز ثور(Thor) خدای روز پنجشنبه Thursday در اساطیر تیوتونیک سلاحش در هنگام قهر همین رعد و برق و صاعقه است.امّا در قرآن این پدیده های آسمانی هم مظهر لطفند و هم قهر،زیرا بانگ رعد خبر از نزول باران می دهد به خصوص هواشناسان گفته اند اگر تعداد رعد و برق از هفت بار بگذرد حتماً باران خواهد آمد.در غیر اینصورت آن برق را برق حُلّب یعنی فریبنده می خوانند.مولانا صدای رعد را مژده ای در گوش درختان خوانده است،مانند بانگ آب برای تشنه.

یا چو بانگ رعد هنگام بهار

باغ می یابد از او چندین نگار

• آیات22 تا 24 سوره حدید:

ترجمه آیه ها: "هیچ واقعه ای در زمین و نه در نفس هایتان بر شما وارد نیاید مگر آنکه ما آن واقعه را پیش از آنکه بیافرینیم در کتابی نوشته ایم و این کار بر خدا بسیار آسان است.(این تقدیر و مشیّت الهی را خاطر نشان کردیم)تا هرگز بر آنچه از شما فوت شود تاسف و اندوه مخورید و آنچه از نعمت هایش شما را در رسد بدان غافل و مغرور و سرمست نگردید که خداوند هیچ متکبر خودستایی رادوست نمی دارد.آن کسانی که بخل می ورزند و مردمان را نیز به بخل و خسّت فرا می خوانند.پس هر که(از طاعت حق و عدل و احسان) روی بگرداند(زیانش بر خود اوست).همانا که خداوند ثروتمند و بی نیاز و ستوده خصال است."

• اینک فرشته ای آمده است در لباسی از پولاد و شمشیری از پرنیان تا شیطان غم را گردن زند.این فرشته خارخارِ هزاران وسوسه و خار و خسِ هزاران غصه را از دلها بیرون می کند و اگر حکمای رواقی کتابها نوشته اند و حکمت ها گفته اند که آدمی از بند غم و شادی بیرون جهد و خود را تسلیم آن حقیقتی کند که برتر از غم ها و شادی ها است،در اینجا جوهر تمامی آن حکمت ها جمع شده است.

غم و شادی بر عارف چه تفاوت دارد

ساقیا باده بده شادی آن کاین غم از اوست(سعدی)

حکمای رواقی چون اپیکتتوس و آئورلیوس فضیلت را در این می دانستند که آدمی در عین تلاش در انجام وظایف خویش،خود را تسلیم مشیت الهی کند و در آنچه خارج از دایره تصرف اوست بی تفاوت (indifferent) ماند و چون و چرا نکند و به تعبیر صوفیان آنچه بر وی رسد،نجهد.

...حال عارف یا مومنِ بیدار چنین است.او فارغ است از آنچه رخ می دهد یا نمی دهد بلکه تمامی دل در انجام وظیفه بندگی و عاشقی که همان خدمت به خلق است نهاده و بدین اشتغال از هر اندیشه دیگر فارغ است.

نکته پایانی:

این کتاب 953 صفحه دارد و قیمت چاپ سال 90 آن 25000 تومان است و چاپ جدید آن در قطع وزیری 50000 تومان و در قطع رقعی 82500 تومان است.چنانچه وسعتان به خرید کتاب نمی رسد می توانید برای تهیه آن به کتابخانه پناه ببرید و یا یکی از چاپ های قدیم آن را تهیه کنید.التماس دعا