عوامل استرس‌زا و مکانیسم عمل آن‌ها

بقا و وضعیت تعادل ذهنی-بدنی

زنده‌ ماندن ما وابسته به این است که وضعیت تعادل ذهنی-بدنی*را علی‌رغم تمامی تغییرات و گاها خطرات محیطی‌مان، حفظ کنیم. هر چیزی که این تعادل درونی را برهم بزند، «استرس»است.

*Homeostasis

عوامل استرس‌زا (استرسورها)

خطر واقعی بیرونی یا تفسیر ما از یک رویداد عادی به عنوان خطر، «استرسور» یا همان عوامل استرس‌زا هستند. عامل‌های محرک استرس که می‌توانند عوامل استرس‌زای کوچک (مانند ترافیک روزمره، و مشاجره‌ی دو فرد مقابل چشم ما) یا گسترده(مانند ازدواج، فرزنددار شدن، جنگ، طلاق یا مرگ یکی از عزیزان ما) باشند.

واکنش به استرس

پاسخی که در مواجهه با این استرسورها می‌دهیم؛ «واکنش‌های ما به استرس» هستند. استرس جزء طبیعیزندگی ما انسان‌هاست. با داشتن نگاهی گذشته‌نگر می‌توان دریافت که استرس همیشه بخشی از زندگی انسان بوده؛ و در همه‌ی دوره‌ها از جنگ‌های جهانی و سرد، تا کشتارها و همه‌گیری‌ها، یا حتی وقایع زندگی روزمره، برای ما نقش استرسور داشته‌اند.

انواع پاسخ‌ها به شرایط استرس‌زا

انتخاب نوع پاسخ ما به استرسورها، وابسته به شدت و قابل‌پیش‌بینی بودن آن‌هاست. تحقیقات نشان داده‌اند که پاسخ به استرس‌های شدید و مزمن، علاوه بر تاثیری که در سلامت روان و خوب زیستن ما دارند؛ منجر به تخریب بافت‌ها و برخی بیماری‌های جسمانی مزمن نیز می‌شوند.

مکانیسم فیزیولوژیک بدن در مواجهه با استرس

بدن برای پاسخ جسمانی به شرایط استرس‌زا، «سیستم سمپاتیک» را فعال می‌کند و بدن را در وضعیت برانگیخته و آماده برای پاسخ جنگ-گریز-فریز نگاه می‌دارد؛ موجود فرار می کند، می‌ایستد و می‌جنگد، یا بی‌حرکت در جای خود باقی می‌ماند، حالتی که از بیرون، به‌نظر شکارچی می‌آید که فرد مرده است. برعکس آن، حالت «سیستم پاراسمپاتیک»است که در شرایط طبیعی بدن فعال است.

چند مثال از تفاوت پاسخ به استرس

بنابراین اگر در خیابانی خلوت یک سگ دنبال‌مان کند و بترسیم؛ شاید چون توان مقابله با آن را نداریم فرار می کنیم. اما اگر در حین رانندگی و در خطر تصادف با ماشین دیگری باشیم؛ احتمالا ترمز می‌کنیم (فریز) یا شاید حتی به سمت کناره‌ی خیابان می‌رویم (فرار) تا از تصادف جلوگیری کنیم.

تاثیر یادگیری در نوع پاسخ به استرس

هر کس در نوع پاسخی که به شرایط استرس‌زا می‌دهد؛ با دیگری متفاوت است. این امر در وهله‌ی اول، از یادگیری‌های قبلی و تجربیات زیسته‌ی فرد ناشی می‌شود که ممکن است به مرور زمان، او را در مدیریت بحران، توانمند ساخته باشد.

تاثیر وراثت-محیط در پاسخ به استرس

همچنین، تاثیر وراثت-محیط در نحوه‌ی برآورد ما از خطر دخیل است، مثلا، شدت پاسخ کسی که تجربه‌ی حضور در جنگ یا زلزله را داشته، با کسی که هم خودش و هم در تاریخچه‌ی خانوادگی‌اش در زندگی استرسورهای گسترده را کم‌تر تجربه کرده‌اند، متفاوت است. فرد اول، احتمالا خطر را شدیدتر و کم‌تر قابل‌کنترل پیش‌بینی می‌کند و پاسخی شدیدتر، متناسب با این ارزیابی‌اش را می‌دهد.

«در تعادل زیستن» در شرایط استرس‌زا

از بهترین روش‌ها برای روبه‌رو شدن با شرایط استرس‌زا، داشتن یک روتین مدیتیشن است که به مرور زمان به ما کمک می‌کند که خطر را بیشتر از آن‌چه واقعا هست، برآورد نکنیم. بنابراین، نیازی نیست که همیشه در حالت برانگیخته‌ی سمپاتیک، باقی بمانیم و درصدد دفاع شدید و آنی از خود باشیم؛ بلکه، نحوه‌ی مراقبت ما از خود منطقی‌تر و منطبق با خطرمی‌شود و حتی شرایط تنش‌زا، روند زیستن ما را مختل نمی‌کند.

▫️در مواجهه با استرسور‌های مختلف در زندگی چه‌طور واکنش نشان می‌دهید؟
▫️ دریافت اپلیکیشن از وبسایت جآن