جورج اورول کتابی دارد با نام کتاب یا سیگار که شامل هفت مقالهی سیاسی و ادبی برگرفته از تجربههای زیستهاش است. نام یکی از مقالهها، کتاب یا سیگار است. در این مقاله او قیمت کتابهایی که دارد را با قیمت سیگار و آبجو مقایسه میکند تا ببیند هزینهی کتاب در مقایسه با دیگر هزینهها چقدر است. و در نهایت به این نتیجه میرسد که سیگار بعد از گوشدادن به رادیو، ارزانترین تفریح در بریتانیای آن دهه است. ولی در کشور ما تفریحات به مراتب ارزانتری نیز پیدا میشود و شاید علّت عقب ماندن در خیلی از مباحث را باید در همینجور جاها جستجو کرد.
قیمت کتاب؛ قیمت یکساعت مطالعه چقدر است؟
به دلیل ادامهی دربهدری، بیخانمانی و مستاجری، کتابهایم بیش از نه ماه است که داخل کارتن جاخوش کردهاند و کارتنها هم در خانهی یکی از بستگان است. فقط خدا میداند زبانبستهها الان چه حالی دارند. پس به اجبار عطش کتابخوانی را فقط با گوش دادن به کتابهای صوتی و یا خواندن نسخههای الکترونیکی خنثی کردهام. تا اینکه بالاخره طاقت از کف برفت و دوباره چند کتاب از سایت بنوبوک سفارش دادم. چرا بنوبوک؟ چون ۲۵ درصد تخفیف داشت که در این اوضاع همان هم غنیمت است. یک گزینهی خوب هم که بنوبوک داشت این بود که میتوانستی با کمی هزینه کتابها را جلد کنی و با یک کارت هدیه که یادداشت آن را خودت پیشنهاد میدادی، به کسی هدیه کنی. من کتابها را بدون کاغذ کادو به خودم هدیه کردم تا به این طریق بابت خستگیهای این چند وقت به خودم جایزهای داده باشم و برای اولینبار در تاریخ زندگیام، قربانصدقهی خودم رفته باشم! ای خودخواه!
فاکتور خرید کتابها را ببینید تا به عنوان مُشت نمونهی خروار برویم ببینیم مطالعهی کتابهای فیزیکی این روزها چقدر برایمان آب میخورد؟
موضوع: جُستارهایی خواندنی و ناب دربارهی نوشتن
قطع رُقعی: ۱۴.۵×۲۰.۵
قیمت با تخفیف: ۱۸۷۵۰۰ تومان
تعداد صفحات: ۲۸۵
قیمت مطالعهی هر صفحه: ۶۵۷ تومان
قیمت مطالعهی هر ورق: ۱۳۱۴ تومان
تعداد خطوط در هر صفحه: ۲۴
قیمت مطالعهی هر خط کتاب: ۲۷ تومان
میانگین سرعت مطالعه برای یک فرد آشنا به کتابخوانی، همراه با تفکر: ۲۵ صفحه در ساعت
هزینهی یک ساعت مطالعهی کتاب: ۱۶۴۲۵ تومان
تصویر پُشت جلد کتاب:
موضوع: روایت واقعی از یک قاتل زنجیرهای
قطع جیبی: ۱۱.۵×۱۸.۵
قیمت با تخفیف: ۷۴۲۵۰ تومان
تعداد صفحات: ۷۱
قیمت مطالعهی هر صفحه: ۱۰۴۵ تومان
قیمت مطالعهی هر ورق: ۲۰۹۰ تومان
میانگین تعداد خطوط در هر صفحه: ۱۵
قیمت مطالعهی هر خط کتاب: ۷۰ تومان
میانگین سرعت مطالعه برای یک فرد آشنا به کتابخوانی، همراه با تفکر: تمام کتاب در یک ساعت
هزینهی یک ساعت مطالعهی کتاب: ۷۴۲۵۰ تومان
تصویر پُشت جلد کتاب:
موضوع: ترجمه و تالیف جُستارهایی با رنگ و عطر و بوی کتاب
قطع پالتویی: ۱۲×۱۹.۵
قیمت با تخفیف: ۲۵۲۰۰۰ تومان
تعداد صفحات: ۳۴۵
قیمت مطالعهی هر صفحه: ۷۳۰ تومان
قیمت مطالعهی هر ورق: ۱۴۶۰ تومان
میانگین تعداد خطوط در هر صفحه: ۲۵
قیمت مطالعهی هر خط کتاب: ۲۹ تومان
میانگین سرعت مطالعه برای یک آشنا به کتابخوانی، همراه با تفکر: ۲۵ صفحه در ساعت
هزینهی یک ساعت مطالعهی کتاب: ۱۸۲۵۰ تومان
تصویر پُشت جلد کتاب:
موضوع: سیزده جُستار از کسانی مانند نلسون ماندلا که روزگار بسیار سختی را در حصر و خفقان سیاسی سپری کردهاند.
قطع رُقعی: ۱۴×۲۱
قیمت با تخفیف: ۱۲۵۰۰۰ تومان
تعداد صفحات: ۱۱۰
قیمت مطالعهی هر صفحه: ۱۱۳۶ تومان
قیمت مطالعهی هر ورق: ۲۲۷۲ تومان
تعداد خطوط در هر صفحه: ۲۶
قیمت مطالعهی هر خط کتاب: ۴۳ تومان
میانگین سرعت مطالعه برای یک آشنا به کتابخوانی، همراه با تفکر: ۲۵ صفحه در ساعت
هزینهی یک ساعت مطالعهی کتاب: ۲۸۴۰۰ تومان
قیمت سیگار؟
قیمت یک پاکت سیگار بهمن که پرطرفدارترین و محبوبترین سیگار ایرانی است:
قیمت دو تا از سیگارهای پرفروش خارجی در ایران که میتوانی به صورت آنلاین بخری!:
پس خیلی راحت میتوان نتیجه گرفت که سیگار کشیدن در کشور ما از کتابخواندن و مطالعه خیلی ارزانتر تمام میشود. مسئولان مملکت اینقدر که هوای سیگاریها را دارند، هوای اهالی فرهنگ و کتابخوانها را ندارند!
قیمت مشروبات الکلی؟
قیمت این یکی را به دلیل نداشتن فیلترشکن نتوانستم دقیق در بیاورم و آنهایی هم که دستیافتنی بود، قدیمی بود. موقع تحقیق دربارهی قیمت مشروبات الکلی، رسیدم به گزارشی تحت عنوان "۱۱۰ هزار میلیارد؛ اقتصاد زیرزمینی مشروبات الکلی" که بیش از دو سال از زمان انتشار آن میگذشت. ولی نکات جالب توجهی داشت. مثلاً متوجه شدم که یکچهارم ایرانیها خودشان مشروب خودشان را تولید میکنند و الحمدلله در این زمینه به خودکفایی رسیدهاند. البته این از مزیتهای مشروب نسبت به کتاب و سیگار است. چون در تولید کتاب و سیگار هنوز کسی نتوانسته است به خودکفایی برسد. هیچ نویسندهای نمیتواند فقط به خواندن مطالب و کتابهای خودش بسنده کند. میشود به میدان ترهبار رفت و انگور شرابی خرید و شراب یکسال را بار گذاشت ولی نمیشود دو تا بسته کاغد آپنج و آچهار خرید و کتاب یکسال را بار گذاشت!
گویا قیمت دو سال پیش عرق کشمش دستساز لیتری ۲۶۰ هزار تومان، عرق خرما لیتری ۱۵۰ هزار تومان و شراب انگور لیتری ۲۸۰ هزار تومان بوده است!
این آمار را در همان گزارش روزنامهی فرهیختگان ششم شهریور سال ۱۴۰۱ دیدم:
خداوکیلی ایران اگر ۵ میلیون مصرفکنندهی واقعی کتاب یا کتابخوان حرفهای داشت، بدون تردید الان وضعیتاش این چیزی نبود که در حال مشاهده و احساس آن هستیم. بود؟!
قیمت نوشیدنیهای مجاز؟
قیمت در شهرهای مختلف، متفاوت است. ولی قیمت در تهران به طور میانگین به این شرح است:
قیمت بلیت سینما؟
هر روز که نمیشود سینما رفت و هر روز هم که فیلمجدیدی در سینماها نمایش داده نمیشود. ولی یکی از تفریحات اگر بتوان گفت سالم، همچنان سینما است. در حال حاضر قیمت بلیت برای تماشای یک فیلم دو ساعته، هشتاد هزار تومان است.
قیمت هلههوله؟
قیمت اسنک، چیپس و پفک را همین الان از دیجیکالا درآوردم. همانطور که میبینید قیمت هلههوله که همچنان در بین کودک و بزرگسال پرطرفدار هستند نیز از قیمت کتاب خیلی ارزانتر تمام میشود. با قیمت یک ساعت مطالعه، میتوانید یک چیپس و یک پفک بخورید و حالش را ببرید، به جای اینکه فکر خودتان را درگیر کنید.
قیمت مُخزنی؟
در کشوری که جوان گُشاد عمل آمده و بیکار است و پول خرید کتاب، رفتنِ سینما و خوردن اسپرسو را هم ندارد. چه کار کند که هم تفریح کند و هم به قول امروزیها خیلی عشق و حال کند؟ برود مُخزنی! بچهی مردم را حامله و رها کند! هیچ چیزی امروز در کشور ما به این ارزانی تمام نمیشود. ارزانی که در بلندمدت برای مملکت خیلی گران تمام خواهد شد. این خط، این هم نشان!
قیمت روسپی؟! برویم با یک روسپی بخوابیم چند آب میخورد؟! از کتابخواندن ارزانتر تمام میشود!
مشاهدات و شنیدهها حاکی از آن است که پسران و دخترانی هستند که به ثمن بخس تنفروشی میکنند. حتی به ازای پولِ یک نخ سیگاری! این یکی هم نسبت به مطالعه ارزانتر تمام میشود. شاید اگر مطالعه ارزان تمام میشد و مردم ما اهل مطالعه میشدند، الان این چیزها به این راحتی و ارزانی یافت نمیشد.
بخش تکاندهندهای از یک خبر که برای سال ۱۳۹۵ بود:
نتیجه؟
ما میتوانیم بگوییم که مطالعهی یک کتاب خوب، بسیار مفید است. اما به این راحتیها نمیتوانیم صفت خوب را در کنار سیگار، مشروبات الکلی و هلههوله و اینجور چیزها به کار ببریم. اگر بخواهیم دربارهی فواید کتاب، سیگار، مشروبات الکلی و غیرالکلی و سینما و هلههوله صحبت کنیم. بدون تردید فایدهی کتاب خوب را حتی یک سیگاری، مشروبخور، سینمادوست و هلههولهخور قهار نیز تایید میکنند. ولی کمتر کتابخوان قهاری از فایدهی سیگار، مشروبات الکلی و هلههوله سخن خواهد گفت. البته افرادی هستند که تا روزی که زندهاند، به بهانهی حال دادن یا حال کردن به هر چیزی که به قول خودشان فاز بدهد نوکی میزنند و خیلی درگیر بحث ضرر و فایده و حلال و حرام و اینجور حرفها نیستند.
شاید کتابخوان قهاری باشد که در روز چند پاکت سیگار میکشد، چند بطری مشروب مینوشد و چند شات اسپرسو میل میکند، کلی هم هلههوله میخورد و از سبک زندگیاش خیلی هم راضی است. شاید کسی باشد که خودش رو با کشیدن سیگار، نوشیدن مشروبات الکلی و خوردن هلههوله خفه کند ولی حاضر نباشد یک هزار تومانی برای کتاب صرف کند. یک دیوانهای هم مثل بنده اگر تمام شرابهای عالم را هم بنوشد، به اندازهی خواندن دو صفحه از یک کتاب خوب مست نخواهد کرد!
این یادداشت نصف و نیمه و ناقص به درد هر کسی نخورد به درد آن تصمیمساز و تصمیمگیر مملکتی که در تعیین قیمت این کالاها نقش و هنوز در کمال تعجب، اندک گوش شنوایی دارد، میخورد. بلکه ناپرهیزی کند و بنشیند فکر کند چرا در یک کشور به اصطلاح اسلامی، با این پیشینهی عظیم فرهنگی، دو ساعت مطالعهی یک کتاب فیزیکی از کشیدن یک پاکت سیگار، خوردن هلههوله و نوشیدن یک شات اسپرسو و شاید مشروب بیشتر آب میخورد؟! حال آنکه ارزانکردن قیمت کتاب و مطالعه، سرمایهگذاری روی فرهنگ و آیندهی متعالی یک جامعه و کشور است و به هیچ عنوان قابل قیاس با هیچ کالای تفریحی و غیرتفریحی دیگر نیست و نخواهد بود.
وقتی گرانی و تورم کمرشکن شود، طرف مجبور است چیزهایی را از سبد زندگیاش حذف کند و در اینجور مواقع، کتاب هم بینصیب نمیماند. پس اوضاع اقتصادی خراب مملکت، در کنار افزایش چند برابری قیمت کتاب در چند سال اخیر، به طور مسقیم روی خرید و مطالعهی کتاب نیز تاثیر گذاشته است. و تجربهی این چهلوخردهای سال زندگی به بنده ثابت کرده است که ناله کردن در این زمینه دیگر هیچ فایدهای ندارد و فقط پول دوا و دکتر ما را بیشتر میکند. با این دستفرمان مسئولان کشور، فقط باید دلخوش باشم که اوضاع بدتر نشود وگرنه دیگر امیدی به بهتر شدن شرایط ندارم.
شاید کسی بیاید بگوید بروید از کتابخانه کتاب بگیرید و پول کتاب ندهید ولی اگر به چند کتابخانه رفته باشد، متوجه میشود که در این کتابخانهها، بیشتر کتابهای قدیمی در حال خاک خوردن هستند و آنها هم یک در میان مفقود شدهاند و یا بُرده و برگردانده نشدهاند! و از تازههای بازار نشر، چندان خبری نیست. شاید نفر دیگری بگوید مثل جورج اورول کتابهای دستدوم بخرید. اما کتابهای دستهدوم هم در کشور ما دیگر به قیمت ارزان فروخته نمیشوند. فروشنده قیمت چاپ جدید را نگاه میکند و انگار که بخواهد صدقه بدهد، کتاب کر و کثیفاش را ده بیستهزار تومان ارزانتر میفروشد. اگر کتاب قدیمیای، چاپ جدیدش در دسترس نباشد که دیگر نگو و نپرس. هر قیمتی که روی کتاب بگذارد شما باید کرنش کرده و پرداخت کنید.
یادداشت پیشین:
حُسن ختام: شعر "بیرون انداختن ساعت شماطهدار" از کتاب "آویزان از نخ" اثرِ چارلز بوکوفسکی
پدرم همیشه میگفت:
«زود خوابیدن و زود بیدار شدن
آدم را سالم، پولدار و عاقل میکند»
در خانه، ساعت هشت چراغها خاموش بود
و سپیدهدم با بوی قهوه و بیکن و نیمرو
از خواب بلند میشدیم.
پدرم یک عمر این دستور را دنبال کرد
جوانمُرد و مفلس
و فکر میکنم چندان هم عاقل نبود.
من نصیحت او را گوش نکردم
دیر خوابیدم، دیر بیدار شدم.
حالا نمیگویم دنیا را فتح کردهام
اما ترافیک صبحها را دیگر ندارم
از خیلی از دردسرهای معمولی دورم
و با آدمهای جدید و بینظیر آشنا شدهام
یکی از آنها
خودم
کسی که پدرم
هرگز
او را نشناخت.
