تعالی یک زن در آشپزخانه

این تصویر زنی با پوششی کاملا سیاه و معلق در فضای یک آشپزخانه را به نمایش میگذارد . زن با دستها و پاهایی کشیده و رها ، با چهره ای سرد و بدون آرایش در نقطه مرکزی عکس به مخاطب خیره شده است . اینجا یک آشپزخانه است و عموما برای بیننده ، آشپزخانه یادآور مکانی گرم وشلوغ و مملو از رنگ است . ولی اینجا به شدت سرد و شبیه یک سردخانه است . رنگها سرد هستند ، ظروف فلزی آشپزخانه احساس سردی دارند و حتی چهره زن در میانه عکس نیز سرد ست. اوشبیه به یک موجود اثیری یا فرازمینی در مسیر بین پنجره بزرگ و روشنی که پشت سرش قرار دارد وپنجره ای که نزدیک به سقف بلند آشپزخانه است ، در حال صعود به نظر میرسد . تصویر مملو از اشکال دایره وار و مستطیل و خطوط زاویه دار است . تفسیر این عکس آسان نیست ، در پی قرنها از گذشت زندگی اجتماعی انسانها، محل پخت و پز یا آشپزخانه همواره قلمرو زن محسوب میشده است و هنوز هم در قرن بیست و یکم " زن" و "آشپزخانه " رابطه تنگاتنگی با یکدیگر دارند . مکانی که شاید برخی از زنان عاشقانه ساعاتی طولانی خود را در آن با رضایت سپری کنند و زنانی دیگر از تلف کردن استعداد و حس بیگاری در آن احساس نارضایتی داشته باشند . در این تصویر ، زن مغرورانه دستها را گشوده و با سری افراشته به مخاطب خیره شده ودر میان انبوه قابلمه و کفگیر و دیگ ها ، گویی طالب آن است که احترام و توجه را از مخاطب خود دریافت کند.

تفسیر این عکس شاید راحتتر به نظر برسد وقتی که ما بدانیم که این زن " مارینا آبراموویچ" است . بانوی سرشناسی که بعنوان مادر هنر پرفورمنس شناخته میشود .

هنر پرفورمنس در اصطلاح لغوی به معنای هنر اجرا است ولی اجرایی که متکی به حضور انسان است . در این هنر مدرن ، مخاطب و هنرمند ارتباط نزدیک و تنگاتنگی با یکدیگر دارند و اغلب محتوای این هنر مرتبط با مفاهیم فلسفی ، اجتماعی و یا روانکاوانه میباشد . یکی از مشهورترین اجراهای این هنر توسط خانم آبرووماویچ در سال 1974 با نام " ریتم صفر" اتفاق افتاد . مارینا به مدت 9 ساعت خود را به طور کامل بعنوان یک ابژه در اختیار بازدیدکنندگان قرار دارد تا با استفاده از 72 قطعه مختلف مانند پر، دستمالهای ابریشمی، گل، آب و همچنین ابزار شکنجه: چاقو، تیغ، زنجیر، سیم یک اسلحه ی پُر هر آنچه که دوست دارند با بدن وی انجام دهند. آنچه که در کمال حیرت مشاهده شد آن بود که بازدید کنندگان ابتدا با خجالت موهایش را آراستند و بعد آب روی سرش ریختند و با کمال تعجب وقتی خود را اختیار دار و دارای قدرت دیدند به استفاده از وسایل تیز و زخمی کردن و لمس بدون شرم بدن مارینا پرداختند و در نهایت اسلحه را به سمت گردنش گرفتند .این پرفورمنس با تلخی بسیار ، ذات شرور پنهان شده در انسان را به نمایش گذاشت . شاید آنچه که اکنون برای خواننده جذاب باشد این است که این زن هنرمند ، جسور ، خلاق و پیشرو حاصل تربیت مادری بسیار مستبد و سلطه جو بوده است . مادری که همواره حضور قدرتمند خود بر روح و روان دخترش تا سالهای بسیار سایه وار حفظ کرده است . از اجرا های موفق دیگر وی "ریتم ده" در سال 1973 است که شامل ده اجرا است که با استفاده از ده چاقو در ابعاد و اشکال مختلف همراه با استفاده از رسانه دیگری مانند ضبط صوت انجام میپذیرد.وی ناخن‌های دست‌چپ خود را با لاك آبی رنگ آمیزی و سپس ضبط صوت را روشن می‌کند. چاقویی انتخاب شده و سپس دست‌چپ را بر روی زمین گذاشته و با ریتمی سریع و خاص به وسیله چاقو فضای خالی بین انگشتان دست چپ را مورد اصابت و هدف قرار می‌دهد.
هرگاه كه بر اثر اشتباه ضربه چاقو به یكی از انگشتان برخورد می‌كند چاقو تعویض می‌شود. در طول مدت این كنش‌ها ضبط صوت روشن است. در قسمت دوم پرفورمنس، صدای ضبط شده دوباره پخش می‌شود و ضربه زدن با ریتمی متفاوت آغاز می‌گردد. ریتم ثانوی باید خود را به ریتم نخستین بازگرداند در پایان کاغذ زیر دست مارینا خون آلود است در اجرای این پروفورمنس تمرکز همزمان بروی ذهن و بدن به نمایش گذاشته میشود .
این توضیحات در ارتباط با ویژگی خالق این اثر است . تضاد میان شخصیت زنی ساختارشکن ، سرکش وپیشرو با مجموعه عکسی که از "آشپزخانه" ارائه کرده است . مکانی که در فمینیسم از آن بعنوان اولین محل عقب نگه داشته شدن زنان یاد میشود . شاید آبراموویچ تلاشی و کنکاشی را نشان داده است که موجب درک وضعیت هر انسان از موقعیتی باشد که در آن قرار دارد چنانچه در این عکس زنی قدرتمند و رو به صعود را در همین مکان پیش پا افتاده میتوانیم متصور شویم . با این حال آنچه که از زندگی و دیدگاه این هنرمند در میابیم این است که هیچ مرز قطعی بین زندگی و هنر وجود ندارد . مطابق با یکی از سخنان" آبراموویچ "شادمانی از درک کامل وجود خودت می آید " . بنابراین میتوان چنین برداشت کرد مواجه شدن با رنجها ، موقعیت ها و کنکاش های روانی برای دستیابی به قدرت درون انسان اجتناب ناپذیر باشد. از جمله این قدرت ها شاید این باشد مخاطب هر اثر هنری بتواند با نگاهی تیز بین امکان تاویل های گوناگون و گاها متضاد را از یک اثر داشته باشد .

مریم پژمان

منبع عکس :

http://www.artnet.com/artists/marina-abramovic/