شاید در اذهان همه مردم بالاترین درجه جرم قابل تصور برای یک انسان آن باشد که همنوع خود را به قتل برساند . ولی زمانی که این کشتار با عنوان نسل کشی صورت پذیرد چهره کریه خودخواهی و تکبر بشر در بالاترین حد خود به نمایش گذاشته میشود . جنایت نسل کشی تنها کشتار یک یا چند انسان نیست ، در این اقدام شنیع یک گروه از مردم بدلیل گرایشات مذهبی ، نژادی ، قومی یا عقیدتی، عموما بدون دلیل یا گناه مشخصی به قتل میرسند در حالی که هدف پشت پرده واصلی آن ویرانی و محو کردن فرهنگی است که شکل گیری آن شاید قرنها زمان برده باشد . هر چند عمده حوادث هولناک نسل کشی ، متعلق به قرنهای سپری شده میباشد ولی این طرز تفکر مسموم و متعصبانه همچنان در جهان وجود دارد و قربانی میگیرد.
نسل کشی و پاکسازی گسترده و خشن و بیرحمانه صربها در کوزوو و اخراج صد ها هزار نفر از زنان و کودکان مسلمان یکی از وقایع سالهای نه چندان دور است .جمهوری کوزوو کشوری با اکثریت مسلمان در شبه جزیره بالکان در جنوب خاوری اروپاست که بیشتر قومیت آن را آلبانی تبارها تشکیل می دهند . کوزوو تا سال 1389و در طول مدت بیش از پنج قرن تحت سیطره امپراتوری عثمانی قرار داشت ، در سال 1912 صربستان کوزوو را به خود ملحق کرد . پس از جنگ جهانی دوم جمهوری سوسیالیستی یوگسلاوی کوزوو را بعنوان یکی از استان های خود مختار صربستان به رسمیت شناخت . ناسیونالیست های آلبانی همچنان طی شورش های خیابانی خواستار استقلال کوزوو بودند . میلوسویچ رهبر نژادپرست یوگسلاوی در سال 1991 سرکوب گسترده ای را علیه دولت غیررسمی کوزوو براه انداخت ، در سال 1995 ارتش آزادی بخش کوزوو تشکیل شد و مبارزات علیه نسل کشی همچنان ادامه یافت .در سال 1999 ناتو بدون اجازه سازمان ملل به صربستان و مونته نگرو حمله و به مدت 78 روز آنجا را بمباران کرد .علی رغم آنکه این کشور در سال 2008 اعلام استقلال کرد ولی هنوز به عضویت سازمان ملل در نیامده است
این عکس یکی از مشهورترین عکسهای ثبت شده در دوران کشتار و آوارگی آلبانی تبارهای کوزوو است .خانم کارول گازی ،عکاس این عکس یکی از شناخته شده ترین روزنامه نگاران وعکاسان خبری است که تا کنون 4 بار موفق به دریافت جایزه معتبر پولیتزر شده است . عمده ترین عامل موفقیت وی در جسارت بسیار و تبحر وی در شکار لحظه است . عکس هایی که علاوه بر زیبایی به طرز قدرتمندانه ای آگاهی میبخشند. این عکس برنده جایزه پولیتزر در سال 2000 بوده است . کمپ هایی در مرز مورینا برای هزاران آلبانی تبار که کوزوو را به قصد آلبانی ترک کرده اند با حداقل امکانات وجود دارد . کارول و دو عکاس دیگر از طرف واشنگتن پست دو ماه را در این کمپ ها سپری میکنند . شرایط بسیار بد و کمبود امکانات و غم ورنج دلتنگی حکایتی است که وی اذعان میدارد در هیچ عکس و گزارشی قابل بازگو کردن نیست . خانواده ای به نام شالا به مرز میرسند و کودک دو ساله خود را از میان سیم خاردارها عبور داده و به پدربزرگ و مادر بزرگش میرسانند .
نگاه گیرا و معصومانه کودک آنچنان چذاب وشیرین است که مخاطب آرزو میکند کاش آنجا بود و زودتر آستین لباسش را ازآن سیم خاردارهای نفرت انگیز رها میکرد.این عکس روایتگر چشم های نگران و دست های مهربان محافظی است که کودک را از هر سو در برگرفته اند .کادر افقی و رنگ غالب آبی عکس، آرامش به سرانجام رسیدن یک سفرپرمخاطره را القا میکند. نیمه بالای عکس ماهیتی آرام و آسمانی دارد و نیمه پایین آن سیم خاردار است و مردم جنگ زده ، دلتنگی ، رنج ، اشک و هیاهو . این هیاهوی غمباری است که ازابتدای آفرینش و ضربت قابیل شروع شده و تمامی هم ندارد .عکس ها قادر هستند تنها یک لحظه از زمان را در خود منجمد کنند ولی ذهن مخاطب تا دوردستها امتداد می یابد و خیال می بافد.
آکیم شالای کوچک اکنون بزرگ شده ،آیا خوشبخت است ؟ آیااز آن دوران سخت چیزی به خاطر دارد؟صاحبان آن دستهاچه سرنوشتی داشته اند ؟ با این حال سرانجام هرچه که باشد آن همه عشق در این عکس نشان می دهد که علی رغم تمامی رنج ها باز هم این امید است که همچنان در انسان جاری بوده ، هست و خواهدبود.
شاید بهترین تعبیر برای چنین عکسهایی آن چند خطی است که آنا گاولدا رمان نویس فرانسوی در یکی از کتابهای خود بیان کرده است
" زندگی حتی وقتی انکارش میکنی ، حتی وقتی نادیده اش میگیری ، حتی وقتی نمی خواهی اش از تو قویتر است ، از هر چیز دیگری قویتر است . آدمهایی که از بازداشتگاه های اجباری برگشته اند دوباره زاد و ولد کرده اند ، مردان و زنانی که شکنجه دیده بودند ، که مرگ نزدیکانشان و سوخته شدن خانه هایشان را دیده بودند . دوباره به دنبال اتوبوس ها دویدند ، به پیش بینی هواشناسی با دقت گوش کردند و دخترهایشان را شوهر دادند .باورکردنی نیست اما همینگونه است .زندگی از هر چیز دیگری قویتر است "
مریم پژمان
منبع عکس :
https://www.pulitzer.org/winners/carol-guzy-michael-williamson-and-lucian-perkins
