تمرکز و تلاش انسان‌ها در دوره‌ی بزرگسالی بیشتر معطوف به ایجاد تعادل بین وجوه و ابعاد مختلف زندگی است. اگر درباره‌ی انجام مسؤولیت‌های خود همیشه دچار تأخیر می‌شوید، بی‌نظم و فراموش‌کارید و همیشه با کلی کار عقب‌مانده روبه‌رو هستید، این احتمال وجود دارد که دچار ADHD یا اختلال بیش‌فعالی و کمبود توجه باشید. تعداد زیادی از بزرگسالان بدون آنکه بدانند از این اختلال و طیف گسترده‌ی علائم آزاردهنده‌ی آن رنج می‌برند؛ علائمی که می‌توانند تمام ابعاد زندگی فرد از روابط شخصی گرفته تا کارش را تحت تأثیر خود قرار دهند و به آن‌ها لطمه وارد کنند.
هرچند منشأ و علت بروز ADHD برای دانشمندان کاملا شناخته شده نیست اما تحقیقات انجام‌شده بر روی این اختلال نشان داده که ترکیبی از عوامل مختلف همانند ساختار ژنتیکی فرد، عوامل محیطی و ساختار مغزی در بروز این بیماری تأثیرگذارند.
اگر فردی در کودکی به این اختلال دچار شود، این احتمال وجود دارد که حداقل برخی از علائم و نشانه‌های این بیماری را با خود تا بزرگسالی حفظ کند. اما حتی اگر این اختلال در کودکی بروز پیدا نکند یا تشخیص داده نشود هم به این معنی نیست که فرد در بزرگسالی نسبت به آن ایمن است و دچار آن نمی‌شود، بلکه این احتمال وجود دارد که انسان در هر سن و سالی به این اختلال مبتلا شود.
اختلال بیش‌فعالی و کمبود توجه اغلب در تمام دوران کودکی قابل تشخیص نیست. این امر به‌خصوص درگذشته که اطلاعات چندانی راجع به این بیماری در دسترس نبود، امری معمول و رایج بود. به جای تشخیص مشکل و شناسایی بیماری، خانواده، معلمان و سایرین، به کودک مبتلا به اختلال ADHD برچسب‌های مختلفی از قبیل خیال‌باف، تنبل، بی‌نظم، مشکل‌ساز یا دانش‌آموز بد می‌زدند.
افراد مبتلا به اختلال بیش‌فعالی معمولا دوران کودکی و نوجوانی خود را با توجه به اینکه مسؤولیت‌های زیادی بر دوش آن‌ها نیست، بدون مشکلات عدیده‌ای پشت سر می‌گذارند، اما با ورود به دوره‌ی بزرگسالی و وارد شدن به دنیای کار و تحصیلات تکمیلی به مشکلات بزرگی می‌خورند. با ورود به این دوره مسؤولیت‌های فرد افزایش پیدا می‌کند، وظایف شغلی، اداره‌ی خانواده و تربیت فرزندان. این مسایل نیاز فرد را به سازماندهی امور، تمرکز و حفظ آرامش بیشتر و بیشتر می‌کند.
برقراری تعادل بین مسوولیت‌های دوران بزرگسالی برای هر کسی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما در صورت ابتلای فرد به اختلال ADHD مسأله می‌تواند کاملا غیرممکن باشد و تبدیل به یک بحران شود.
خبر خوب این است که هرچقدر هم که بر روی فرد مبتلا به ADHD احساس فشار باشد، چالش‌ها و مشکلات ایجادشده به واسطه‌ی این اختلال قابل رفع شدن و مدیریت می‌باشند. با کسب آگاهی در مورد این اختلال، حمایت از سوی دیگران و کمی خلاقیت شما می‌توانید علائم این بیماری را به خوبی مدیریت کنید و حتی برخی از نقاط ضعف خود به واسطه‌ی این بیماری را به نقاط قوت خود تبدیل کنید. هیچ‌گاه برای غلبه بر مشکلات ایجادشده به واسطه‌ی ADHD و قدم گذاشتن در راه موفقیت و سلامت روان دیر نیست.
علائم و نشانه‌های اختلال بیش‌فعالی و کمبود توجه در بزرگسالان نسبت به کودکان کاملا متفاوت است، علاوه بر اینکه علائم آن برای هر فرد منحصر‌به‌فرد است. در دسته‌بندی‌های زیر علائم رایج ADHD در بزرگسالان آورده شده است. هنگامی که شما علائم مشکل‌ساز خود را شناسایی کردید، می‌توانید راه‌حل‌های ارائه شده برای مقابله با آن‌ها را به کار بگیرید.
عبارت «نقص توجه» در عنوان این بیماری، تعبیر درستی برای توصیف آن نیست. بزرگسالان مبتلا به ADHD در تمرکز بر روی فعالیت‌های تحریک‌کننده یا جذاب مشکلی ندارند، بلکه در حفظ تمرکز و انجام کارهای پیش پا افتاده و تکراری مشکل دارند. فرد مبتلا به این اختلال به‌راحتی و به سرعت حواسش توسط صداها و اتفاقات مختلف پرت می‌شود، از یک فعالیت به سرعت به سراغ فعالیت بعدی می‌رود و به سرعت کسل می‌شود.
علائم ارائه شده در این گروه معمولا به چشم نمی‌آیند یا توجهی به آن‌ها نمی‌شود به این خاطر که نسبت به سایر علائم ADHD مثل بیش‌فعالی و تکانش‌گری، اختلال کمتری ایجاد می‌کنند، اما حقیقت این است که این علائم هممی‌توانند به شدت آزار دهنده باشند و تأثیر زیادی بر کاهش عملکرد فرد بگذارند؛
هنگامی‌که بهعنوان یک بزرگسال بیش‌فعالی دارید، زندگیتان اغلب آشفته و کنترل نشده به نظر می‌رسد. این مسأله به این خاطر است که در انجام برخی وظایف مشکل دارید؛ مسائلی از قبیل مرتب‌سازی اطلاعات مربوط به کاری که در حال انجام آن هستید، اولویت‌بندی لیست کارهای خود، پیگیری وظایف، مسؤولیت‌ها و مدیریت زمان. علائم رایج بی‌نظمی و فراموش‌کاری به شرح زیر هستند؛
کسانی که از علائم مربوط به تکانش‌گری رنج می‌برند، معمولاً در مهار رفتارها، نظرات و پاسخ‌های خود مشکل دارند. این افراد ممکن است قبل از تفکر اقدام کنند، یا بدون در نظر گرفتن عواقب تصمیماتشان واکنش نشان دهند. این افراد ممکن است که حرف دیگران را قطع کنند، سریع و بدون تفکر اظهار نظر کنند و بدون مطالعه و رعایت دستورالعمل‌ها به سرعت به سراغ انجام کارها می‌روند.
در صورت داشتن مشکلات تکانشی، صبور بودن برای فرد بسیار دشوار است. خوب یا بد، فرد ممکن است سریع و بدون تفکر خود را در شرایطی قرار دهد که بالقوه خطرناک می‌باشد. تکانش‌گری شامل این علائم است:
بسیاری از بزرگسالان مبتلا به ADHD در مدیریت احساسات خود با مشکل روبه‌رو هستند، به ویژه هنگامی که صحبت از احساساتی مانند عصبانیت یا ناامیدی می‌شود. علائم عاطفی رایج ADHD بزرگسالان شامل نکات زیر است؛
بیش‌فعالی در بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است همانند کودکان باشد. ممکن است بسیار پر انرژی و همیشه «در حال حرکت» باشند، انگار که آرام و قرار ندارند. با این حال، برای بسیاری از افراد مبتلا به ADHD، علائم بیش‌فعالی با افزایش سن آرام‌تر و درونی می‌شوند. علائم رایج بیش‌فعالی در بزرگسالان شامل نکات زیر هستند؛
اگر تازه متوجه شده‌اید که به ADHD بزرگسال مبتلا هستید، به احتمال زیاد در طی سالیان دراز به دلیل مشکلی که نمی‌دانستید چیست، رنج می‌برده‌اید. ممکن است احساس کنید که مدت‌ها در تلاش بوده‌اید که مانع از فروپاشی همه چیز بشوید؛ فشار استرس مداوم ناشی از تعلل و به تعویق انداختن کارها، بی‌نظمی و انجام دادن کارها در لحظه‌ی آخر.
به دلیل فراموش‌کاری یا داشتن دشواری و مشکل در انجام برخی کارها، ممکن است افراد به شما برچسب‌های مختلفی از قبیل «تنبل»، «بی مسؤولیت» یا «احمق» را اطلاق کنند و این امکان هم وجود دارد که شما این برچسب‌ها را پذیرفته باشید و با آن دید به خود نگاه کرده باشید. ADHD که تشخیص داده نشده باشد و درمان نشده باشد می‌تواند تأثیرات گسترده و متنوعی داشته باشد و تقریبا در هر زمینه از زندگی، شما را دچار مشکل کند.
مشکلات جسمی و روحی: ADHD می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در ارتباط با سلامتی فرد بشود؛ پراشتهایی و پرخوری عصبی، سوء مصرف مواد، اضطراب و تنش مزمن و اعتماد به نفس پایین. علاوه بر این ممکن است به دلیل انجام ندادن معاینات پزشکی، فراموش کردن یا نادیده گرفتن قرار ملاقات با پزشک، رعایت نکردن دستورالعمل‌های پزشکی و فراموش کردن مصرف داروها، با مشکلات جدی روبه‌رو شوید.
مشکلات کاری و مالی: بزرگسالان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی و کمبود توجه اغلب با مشکلات شغلی دست و پنجه نرم می‌کنند و همیشه احساس کم‌کاری و اهمال‌کاری می‌کنند. شما ممکن است در حفظ شغل خود، پیروی از قوانین کارفرما، رعایت مهلت‌های قانونی و پایبند بودن به روال اداری مشکل داشته باشید. همچنین در مدیریت امور مالی هم ممکن است با مشکلاتی مواجه شوید؛ مثلا با قبض‌های پرداخت‌نشده، مدارک و رسیدهای گم‌شده، یا بدهی به دلیل خریدهای ناگهانی و تکانشی دست‌وپنجه نرم کنید.
مشکلات مربوط به رابطه: علائم مربوط به بیش‌فعالی می‌تواند بر روی روابط کاری، عاطفی و خانوادگی تأثیرات مخربی بگذارد. ممکن است از نق زدن مداوم عزیزان خود برای مرتب شدن، گوش دادن با دقت بیشتر و یا نظم و ترتیب دادن به امور، به ستوه آمده باشید. از طرف دیگر، نزدیکان شما ممکن است به خاطر «بی‌مسؤولیتی» یا «بی‌تفاوتی» شما، احساس کنند که به آن‌ها صدمه وارد شده و نسبت به شما کینه به دل داشته باشند.
دامنه‌ی گسترده‌ی اثرات ADHD می‌تواند منجر به احساس شرم و خجالت، ناامیدی، ناتوانی و از دست دادن اعتماد به نفس شود. ممکن است احساس کنید که هرگز نخواهید توانست زندگی خود را تحت کنترل درآورید یا توانایی‌های بالقوه خود را شکوفا کنید. به همین دلیل تشخیص ADHD بزرگسالان می‌تواند باعث احساس تسکین و امیدواری بشود. این مسأله به شما کمک می‌کند که برای اولین بار متوجه شوید که ماهیت مشکل شما چیست و همین‌طور این مساله که بخاطر مشکلات پیش آمده تنها شما مقصر نیستید و مشکلاتی که شما به واسطه‌ی اختلال بیش‌فعالی بزرگسالان تجربه کرده‌اید در نتیجه‌ی ضعف شخصی یا مشکل شخصیتی نیستند.
می‌توانید با درک درستی از چالش‌ها و مشکلات ایجاد شده به واسطه‌ی ADHD و به کمک استراتژی‌های درمانی ساختاریافته، تغییرات معنادار و مهمی در زندگی خود ایجاد کنید. بسیاری از بزرگسالان مبتلا به اختلال کمبود توجه روش‌های معناداری را برای مدیریت علائم این بیماری و استفاده از استعدادها و توانایی‌های ذاتی خود و ساختن یک زندگی پربار و رضایت‌بخش، پیداکرده‌اند. برای کنترل این اختلال شما لزوما به مداخله خارجی احتیاجی ندارید، حداقل نه همیشه. اقدامات زیادی وجود دارد که می‌توانید برای کمک به خود و کنترل علائم ADHD انجام دهید.
ورزش و تغذیه‌ی سالم؛ ورزش نسبتا شدید و منظم به شما کمک می‌کند انرژی اضافی و پرخاشگری را به شکل مثبت صرف آرامش روح و جسم خود بکنید. با مصرف طیف گسترده‌ای از غذاهای سالم و محدود کردن مصرف غذاهای شیرین می‌توانید تغییرات خلق را به حداقل ممکن خود برسانید.
خواب کافی؛ هنگامی که خسته هستید، تمرکز، مدیریت استرس و بهره‌وری کاهش پیدا می‌کند، در نتیجه به انجام رساندن مسئولیت‌هایتان با دشواری روبه‌رو می‌شود. با خاموش کردن تلویزیون و کنار گذاشتن موبایلتان حداقل یک ساعت قبل از خواب و خوابیدن به مدت ۷ تا ۹ ساعت، به رفع خستگی و افزایش تمرکز خود کمک کنید.
مدیریت بهتر زمان بهتر؛ برای همه چیز مهلت تعیین کنید، حتی برای کارهای به ظاهر کوچک. از تایمر و زنگ‌های هشدار برای مدیریت بهتر زمان استفاده کنید. در فواصل معین استراحت کنید. با انجام کارها به محض محول شدن آن‌ها به شما از تجمع بیش از حد کارها و اهمال‌کاری جلوگیری کنید. کارهای دارای زمان‌بندی را اولویت‌بندی کنید و هر تکلیف، پیام یا فکر مهم را یادداشت کنید.
روی روابط خود کار کنید؛ فعالیت‌های مشترکی را با دوستان خود برنامه‌ریزی و اجرا کنید و دامنه‌ی تعاملات خود را حفظ کنید. در مکالمه و ارتباطات آنلاین هوشیار باشید: وقتی دیگران صحبت می‌کنند گوش دهید و سعی کنید خیلی سریع جواب ندهید، همین‌طور درباره‌ی پیامک‌ها یا ایمیل‌ها و سایر چیزها. با افرادی که دلسوزند و مبارزه‌ی شما با ADHD را درک می‌کنند رابطه برقرار کنید.
یک محیط کار حمایتی ایجاد کنید؛ به طور مرتب از اقدامات لازم لیست تهیه کنید، از کدگذاری رنگی استفاده کنید، یادآور درست کنید، برای خودتان یادداشت بنویسید و برای انجام امور مختلف روش و رویه‌های مشخص تدوین و اجرا کنید. در صورت امکان کاری را انتخاب کنید که به شما انگیزه می‌دهد و به آن علاقه دارید. دقت کنید تا متوجه شوید در چه زمان‌ها و چه شرایطی بهترین کارایی را دارید، سپس همان شرایط را بر روی محیط کاریتان اعمال کنید تا نتایج بهتری به‌دست آورید. همکاری با افراد دارای خلاقیت کمتر ولی منظم و سازمان‌یافته، مشارکتی سودمند برای هر دو طرف رابطه ایجاد می‌کند.
ذهن‌آگاهی را تمرین کنید؛ اگرچه حتی تأمل کردن و فکر کردن هم برای برخی از افراد مبتلا به ADHD دشوار است، اما انجام مراقبه منظم و روش ذهن‌آگاهی می‌تواند به شما کمک کند ذهن شلوغ خود را آرام کرده و کنترل بیشتری بر احساسات خود کسب کنید. در ابتدا برای مدتی کوتاه مدیتیشن کنید و با کسب تسلط بیشتر بر آن، مدت زمان آن را بیشتر کنید.
بیش‌فعالی را سرزنش کنید؛ نه خودتان را. بزرگسالانی که مبتلا به بیش‌فعالی‌اند اغلب خود را به خاطر مشکلات‌شان سرزنش می‌کنند یا با منفی‌نگری به خود نگاه می‌کنند. این مسأله می‌تواند منجر به کاهش عزت‌نفس، اضطراب یا افسردگی شود. اما این مساله تقصیر شما نیست که بیش‌فعالی دارید و هر چند قادر به تغییر ساختار مغز و اعصاب خود نیستید، اما می‌توانید برای جبران نقاط ضعف خود گام‌هایی بردارید و شکوفایی را در همه‌ی زمینه‌های زندگی خود تجربه کنید.
اگر با وجود تلاش‌های خودیاری برای مدیریت علائم ADHD، آن‌ها هنوز مانع زندگی سالم شما می‌شود، ممکن است وقت آن فرا رسیده باشد که از متخصصان کمک بگیرید. بزرگسالان مبتلا به ADHD می‌توانند از شیوه‌های درمانی مختلف ازجمله مربیگری رفتاری، درمان فردی، گروه‌های خودیاری، مشاوره‌ی حرفه‌ای و دارو درمانی زیر نظر روانپزشک بهره‌مند شوند.
درمان بزرگسالان مبتلا به اختلال کمبود توجه، همانند درمان کودکان، باید شامل همکاری تیم درمانی با اعضای خانواده و همسر فرد باشد.
افراد حرفه‌ای آموزش‌دیده در زمینه‌ی اختلال بیش‌فعالی می‌توانند به شما در کنترل رفتارهای تکانشی، مدیریت وقت و هزینه‌ها، منظم شدن، افزایش بهره‌وری در خانه و محل کار، کنترل استرس و عصبانیت و برقراری ارتباط بهتر کمک کنند.
چنانچه این اقدامات که به طور کامل در این مقاله آمده‌اند، نتوانستند به شما در بهبود علائم و مشکلات ناشی از ADHD در زندگیتان کمک کنند، شما باید مشکل خود را با یک متخصص حوزه‌ی روانشناسی و یا در صورت لزوم متخصص روانپزشکی مطرح کنید تا بتواند ضمن ارائه‌ی راهکارهای درمانی مناسب با شرایط شما به بهبود این علائم کمک کند و کیفیت زندگی شما را بهبود ببخشد.
