۱. به شخصه هروقت خبری درمورد خودکشی میشنوم عمیقاً متأثر میشوم زیرا عقیده دارم ارزشمندترین دارایی هر فرد جان و سلامتی اوست؛ اما به هر حال، نمیتوان تنها از دریچهی احساسات به این رفتار نگاه کرد. خودکشی رفتاری است که ابعاد مختلف جامعهشناختی و روانشناختی دارد و به نظر من، فردی که دست به خودکشی میزند قهرمان نیست بلکه قربانی است، به همین دلیل زیاد موافق دراماتیزه کردن این رفتار و اسطورهسازی از آن نیستم (هرچند احتمال دارد در ساحت هنر و ادبیات تا حدودی آن را دراماتیک ببینم، اما در واقعیت آن را رفتاری میدانم که هم به سطح فردی و هم به سطح اجتماعی آسیب میرساند). به همین دلیل، هروقت با چنین رفتاری مواجه میشوم سوالات مختلفی در ذهنم مرور میشوند، مثلا: آیا خودکشی کردن نوعی مبارزهی اجتماعی است؟ آیا با خودکشی کردن تغییری در جامعه ایجاد میشود؟ آیا چیزی درست میشود؟ خودکشی کردن موجب دلگرمی و دلسردی چه کسانی میشود؟ چقدر امکان دارد فرد خودکشیکننده در یادها بماند؟ فرد خودکشیکننده تا چه زمانی فراموش نمیشود؟ این فرد اگر در یادها بماند با چه ویژگیهایی به یاد آورده میشود؟ بعد از این چند سال، آیا میتوان گفت که خودکشی محمد مرادی تأثیر مثبتی در پیشبرد اهداف اعتراضی «خیزش مهسا» داشته است؟ آیا میتوان نتیجهای که از خودکشی محمد مرادی میگیریم را به خودکشی کیانوش سنجری هم تعمیم دهیم؟
۲. هرچند آمار دقیقی از میزان خودکشی در سطح کشور وجود ندارد، اما حدوداً میدانیم که این پدیده در ایران در حال افرایش است. همچنین اگر بخواهیم انواع مختلف خودکشی را بررسی کنیم، احتمالا این نوع خودکشی (سیاسی و اعتراضی) که در رفتار محمد مرادی و کیانوش سنجری مشاهده کردیم کمترین فراوانی را خواهند داشت و به احتمال زیاد انواع دیگر خودکشی بیشتر مشاهده میشوند. به هر حال، از دیدی جامعهشناختی و با توجه به نظریاتی مثل خودکشی دورکیم، آنومی نهادی مرتون، آنومی نهادی مسنر و روزنفلد، فشار عمومی اگنو، خنثیسازی ماتزا و... میتوان گفت که چنین خودکشیهایی به ما هشدار میدهند که کنترلها، فشارها و نظارتهای اجتماعی روزبهروز در حال شدیدتر شدن هستند و خودکشی پشت چهرهی آرام خیلیها کمین کرده است. همچنین افراد گاهی برای توجیه این رفتارشان، به دلایل مختلفی مثل تقدس بخشیدن به رفتار خودکشی خود پناه میبرند، درحالیکه در استیصال و عدم توانایی در تحلیل یا مواجهه با مسئلهای به سر میبرند و حتی طبق بعضی پژوهشها، اکثر کسانی که دست به انواع خودکشی میزنند، در لحظات آخر، از کردهی خود پشیمان میشوند اما شاید دیگر فرصتی برای برگشتن به زندگی وجود نداشته باشد.