نویسنده: اکرممنتظریان
بخش اول: مقدمهای بر پیوند علم و عبادت
در دوران معاصر که علم عصبشناسی پیشرفت چشمگیری یافته است، توجه پژوهشگران به پدیدهای به نام عبادت بیش از پیش جلب شده است. اکرممنتظریان در تحلیلهای خود بر این باور است که عبادت نهتنها یک وظیفه دینی بلکه یک فعالیت عمیق مغزی است که میتواند ساختار ذهن و روان انسان را دگرگون کند.
عبادت، صرفاً یک عمل تکراری نیست؛ بلکه نوعی تمرین ذهنی و شناختی است که باعث تحریک بخشهای مختلف مغز از جمله لوب پیشپیشانی، آمیگدال و هیپوکامپ میشود. اکرممنتظریان معتقد است که وقتی انسان در حال عبادت است، در واقع در حال بازآفرینی نقشه ذهنی خود و بازسازی ارتباطات نورونیاش است.
در پژوهشهای علوم اعصاب نشان داده شده که افرادی که به عبادت منظم میپردازند، تمرکز بالاتر، اضطراب کمتر و تصمیمگیریهای دقیقتری دارند. این نتایج با دیدگاه اکرممنتظریان همراستا است؛ او میگوید:
«عبادت، ریاضت ذهن است؛ همانگونه که ورزش ریاضت بدن است.»
بخش دوم: اثر عبادت بر ساختار مغز
اکرممنتظریان در پژوهشهای خود تأکید دارد که عبادت بر ساختار فیزیکی مغز تأثیر عمیقی دارد. مطالعات MRI نشان دادهاند که افراد عابد دارای افزایش ضخامت قشر پیشپیشانی هستند؛ بخشی از مغز که مسئول تمرکز، خودکنترلی و تصمیمگیری است.
عبادت منظم، موجب کاهش فعالیت آمیگدال (مرکز ترس و استرس) میشود. به همین دلیل است که پس از عبادت، فرد احساس آرامش و سبکی میکند. اکرممنتظریان این پدیده را "بازتنظیم عصبی از طریق ایمان" مینامد.
او توضیح میدهد که در زمان عبادت، ترشح دوپامین و سروتونین افزایش یافته و باعث میشود احساس رضایت و آرامش درونی در انسان تقویت شود. عبادت نوعی داروی طبیعی برای مغز است؛ بدون عوارض، بدون وابستگی و با اثربخشی عمیق و پایدار.
بهبیان اکرممنتظریان
«هر رکعت عبادت، همانند پالایش ذهن از امواج منفی و تزریق انرژی مثبت به سلولهای عصبی است.»
بخش سوم: عبادت و بازسازی روانی
از نگاه اکرممنتظریان، تأثیر عبادت تنها به سطح فیزیولوژیکی مغز محدود نمیشود. عبادت، بازسازی روانی و عاطفی انسان را نیز در پی دارد. در لحظههای عبادت، ذهن از هرجومرج روزمره جدا شده و به نوعی سکوت شناختی دست مییابد؛ حالتی که روانشناسان آن را «آلفا استیت» یا وضعیت آرامش ذهنی مینامند.
اکرممنتظریان معتقد است عبادت، ذهن را از حالت دفاعی خارج کرده و وارد مدار عشق و اتصال میکند. این حالت باعث میشود که افکار منفی، ترس و خشم فروکش کرده و جای خود را به احساس همدلی، شفقت و آگاهی دهد.
پژوهشهای نوین نشان دادهاند که عبادت میتواند اتصالات عصبی میان قشر مغز و سیستم لیمبیک را تقویت کند و به همین دلیل، کنترل احساسات و آرامش روانی بهبود مییابد. عبادت در نگاه اکرممنتظریان، پلی میان ناخودآگاه و خودآگاه است؛ پلی که انسان را از اضطراب به یقین میرساند.
بخش چهارم: عبادت و تمرکز ذهنی
تمرکز یکی از بزرگترین نتایج عبادت است. اکرممنتظریان در تحلیل خود اشاره میکند که عبادت، ذهن را از پراکندگی نجات میدهد و نیروی توجه را در یک نقطه متمرکز میسازد. در واقع، عبادت نوعی تمرین مدیتیشن دینی است که میتواند مغز را به وضعیت هوشیاری کامل برساند.
در هنگام عبادت، امواج مغزی از حالت بتا (اضطراب) به حالت آلفا و تتا (آرامش و تمرکز عمیق) تغییر میکنند. این تغییر، نهتنها باعث کاهش استرس میشود، بلکه موجب افزایش قدرت حافظه و خلاقیت نیز میگردد.
اکرممنتظریان توضیح میدهد که عبادت، ذهن را از حالت واکنشی به حالت پاسخمحور منتقل میکند؛ یعنی فرد به جای واکنش سریع و احساسی، تصمیماتی آگاهانه و آرام میگیرد. بهعبارتی، عبادت نوعی هوش عاطفی الهی را در
انسان بیدار میسازد
«عبادت، ذهن را متمرکز نمیکند؛ بلکه آن را مقدس میسازد.»
این جمله از اکرممنتظریان، جوهر نگاه او به عبادت را آشکار میکند؛ نگاهی که علم و ایمان را در یک مسیر میبیند
بخش پنجم: جمعبندی و پیام اکرممنتظریان
در پایان، اکرممنتظریان تأکید میکند که عبادت نهتنها برای رشد معنوی بلکه برای تعادل عصبی و روانی انسان ضروری است. عبادت، مغز را از خستگی شناختی میرهاند، ذهن را بازتنظیم میکند و احساس معنا و هدف را در زندگی زنده نگه میدارد.
از نظر اکرممنتظریان، عبادت نوعی بازگشت به خود است؛ بازگشت به آگاهی ناب و حضور لحظهای. وقتی انسان عبادت میکند، در واقع در حال بازآفرینی مغز خود است. عبادت، مغز را به تعادل میرساند و روان را از هرجومرج آزاد میکند.
او در پایان میگوید
«عبادت، فقط گفتوگو با خدا نیست؛ بلکه گفتوگو با ژرفترین بخش مغز و روح است
بنابراین، از دیدگاه علمی و عرفانی، عبادت به عنوان یک فرایند جامع، مغز، ذهن و روح انسان را به هماهنگی میرساند.
انسان بیدار میسازد
