تعریف اخلاق کاربردی
تطبیق ارزش های اخلاقی در حوزه های خاصی از زندگی فردی و اجتماعی، از مباحث نوپایی است که در مجامع علمی با عنوان اخلاق کاربردی ظهور کرده است. مانند: اخلاق زندگی، اخلاق سیاست، اخلاق جنسی، اخلاق دانشجویی و... منظور از اخلاق حرفه ای، تامل درباره ابعاد اخلاقی مسائل و موضوعاتی است که به مشاغل خاصی مربوط می شود، مانند: اخلاق تجارت و کسب و کار، اخلاق پزشکی، اخلاق نظامی گری و سپاهی گری، اخلاق روحانیون، اخلاق معلمی، پس اخلاق کاربردی و کاربستی عبارت است از کاربرد و تطبیق، استدلال ها، اصول، ارزش ها و ایدآل های اخلاقی در مورد رفتارهای اخلاقی، اعم از رفتار های فردی و اجتماعی.
1. پیترسینگر، از فیلسوفان اخلاق معاصر، جاعل اصطلاح اخلاق کاربردی است.
2. اخلاق کاربردی، پژوهشی صرفا توصیفی و گزارشی نیست؛ بلکه کار استنباط توصیف هنجارها و ناهنجاری های اخلاقی را بر عهده دارد. روش بحث در اخلاق کاربردی، استدلالی و فلسفی است نه تاریخی و تجربی.
3. در اخلاق کاربردی بر خلاف نوع پژوهش های تحلیلی، فلسفی و فرااخلاقی که صرفا به تحلیل ارزش داوری های صورتی گرفته با روش شناسی عقلی، فسلفی و تحلیلی می پردازد، به افعال و موضوعات اخلاقی به دید ارزش گذاری می پردازد و فضلیت و رذیلت آنها را تعیین می کند. پژوهشگر عرصه اخلاق کاربردی، افزون بر آشنایی کافی با مطالعات فسلفی، فرااخلاقی و علم اخلاق، لازم است با مسائل حوزه خاصی از اخلاقیات که اخلاقیات آن مورد بررسی قرار می گیرد، آشنایی کافی داشته باشد. به عنوان مثال، اگر می خواهید مسئله ای از مسائل پژشکی را مورد تحلیل ارزش داورانه قرار دهید، نمی توانید با این دانش بیگانه باشید.
4. اخلاق کاربردی به تبیین معیار ارزش داوری در حوزه و مسئله خاصی است. به عنوان مثال، ناظر به پزشکی، محیط زیست، معاشرت، معیشت و امثال آن است. همچنین متکفل حل تزاحمات اخلاقی و پاسخ گویی به مسائل نوپدید و در اصطلاح مسئله محور است.
5. اخلاق کاربردی عبارت است از: کاربرد مبانی و معیارهای اخلاقی در حوزه یا مسئله ای خاص با به عبارتی: کاربرد نظریه های کلی اخلاقی یا احکام حاصل از آنها در مسائل خاص اخلاقی. در اخلاق کاربردی تلاش می شود که چگونگی اعمال این توصیه های عام در مسائلی خاص از زندگی فردی یا اجتماعی نشان داده شود. کمک به اتخاذ تصمیمات درست اخلاقی در مقاطع حساس و کمک به فراگیران برای تقویت بعد عقلانی و استدلالی آنان و به کارگیری استدلال اخلاقی در امور روزه زندگی و کاربرد و تطبیق استدلال ها، ارزش ها و ایده آل های اخلاقی و میان رشته ای بودن (برسی مسائل اخلاقی ناظر به حوزه خاص رفتاری) از کارکرد های اخلاق کاربردی است.
6. اخلاق کاربردی بر خلاف اخلاق حرفه ای منحصر در حرفه ها نیست. به عنوان مثال، متخصصان اخلاق کاربردی در حوزه شهروندی، معاشرت یا محیط زیست وارد می شوند در حالی که این مسائل طبق هیچ اصطلاحی حرفه به حساب نمی آید. اخلاق حرفه ای ناظر به اخلاقیات شاغلان در حرفه های گوناگون است. اما اخلاق کاربردی، در مسائلی همچون رابطه انسان با خدا، زندگی شخصی، زندگی خانوادگی و امثال آن مطرح است. از طرفی اخلاق حرفه ای، غالبا موضوع محور است نه مسئله محور.
7. اخلاق کاربردی بسیار متاثر از اصول هستی شناختی و معرفت شناختی جملات اخلاقی است. این نوع از مسائل، به مسائل فرااخلاقی مربوط می شوند که محقق می تواند به وسیله آن حکم اخلاقی مسائل نوپدید را استخراج کند.
تمامی نظریات اخلاقی را می توان به دو دسته تقسیم کرد: (معیارهای وظیفه گرایانه و غایت گرایانه). تاثیر هر یک از دو دیدگاه بر نظریات اخلاق کاربردی بسیار مشهود است
موضوع اخلاق کاربردی:
موضوع اخلاق کاربردی، افعال اختیاری و صفات اکتسابی آدمی یا رفتار ارتباطی پایدار او در حیطه های مسئله خیز اخلاقی در زندگی فردی، اجتماعی، حرفه ای و زیست محیطی است.
اخلاق کاربردی با دو گرایش مورد مطالعه قرار میگیرد: رویکرد فلسفی با هدف بررسی تحلیل های فلسفی و سنجش میزان دقت نظریه های اخلاقی و رویکرد سازمانی یا حرفه ای با هدف حل مسئله و رسیدن به تصمیم هدف اصلی و حل تعارض های اخلاقی.
اهداف اخلاق کاربردی:
هدف توصیه ای: نیل به نتیجه معقول درباره درستی یا نادرستی یک عمل.
هدف توصیفی: توصیف ملاحظات اخلاقی اغلب متعارض درباره موضوعی خاص، بدون اینکه با لحاظ همه ملاحظات، موضعی درباره درستی یا نادرستی اخلاقی آن موضوع اتخاذ کنند.
هدف معیاری: محک زدن نظریه های اخلاق هنجاری و تقویت نظریه مطلوب.
هدف انتقادی: ارزیابی منتقدانه اخلاق عرفی در مسائل کاربردی.
فایده اخلاق کاربردی:
الف. فوائد رویکرد فلسفی
1. ایجاد جذابیت در مباحثات اخلاقی و فلسفه اخلاقی.
2. کارآیی بخشی و خارج کردن مباحث فلسفی اخلاق از حالت انتزاعی و ذهنی.
3. آشناسازی فیلسوفان اخلاق با مسائل و معضلات جاری در روند اخلاق هنجاری.
4. کمک به زدودن موانع و بن بست ها بر سر راه تربیت اخلاقی.
5. گشودن پای فیلسوفان به اندیشه درباره حل معضلات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی.
ب. فواید رویکرد حرفه ای
1. کسب موفقیت حرفه ای
2. نهادینه شدن اندیشه و رفتار اخلاقی در حرفه و سازمان
3. کمک به تصمیم گیری اخلاقی
4. حذف اضطراب و نابسامانی در روابط برون حرفه ای و درون حرفه ای
5. ایجاد توانایی در حل بحران های حرفه ای
عناوین مباحث در اخلاق کاربردی
1. عناوین مربوط به فضای زندگی شخصی (رابطه جنسی، ترحمی)
2. حرفه ها یا انواع فعالیت اجتماعی (کسب و کار، رسانه و ورزش)
3. در سطح دولت یا کلیت جامعه (مجازات بدین، تبعیض مثبت)
4. در سطح بین المللی (جنگ، فقر جهانی)
رتبه و جایگاه علمی اخلاق کاربردی
مطالعات اخلاقی باید به این ترتیب انجام شود: اخلاق تحلیلی، اخلاق هنجاری، اخلاق کاربردی و تربیت اخلاقی، با این همه به لحاظ مصلحت تسهیل در تعلیم، لازم است به ترتیب به این نحو تغییر یابد: اخلاق کاربردی، اخلاق هنجاری و تربیت اخلاقی. شروع تعلیم از اخلاق کاربردی به این دلیل به مصلحت است که متعلم را با همان مسائلی اخلاقی که معمولا روزمره با آنها سر و کار دارد، درگیر می کند و با طرح مسائل چالشی و جستجوی راه حل آنها پرسش از چیستی واقعی هنجارهای اخلاقی را برای متعلم ایجاد نموده، اشتیاق آموختن مباحث بنیادی تر را در او زنده می کند.
تدوین: علیرضا زارعی
همچنین می توانید به آثار نویسنده هم مراجعه کنید:
