کلسترول نوعی مادۀ ضروری است که کبد آن را تولید میکند. کلسترول بالا که بهعنوان هیپرکلسترولمی نیز شناخته میشود، به سطوح بالای کلسترول کل در بدن اشاره دارد. اگر فردی رژیم غذایی پرچرب داشته باشد، این حالت ممکن است در بدن او رخ دهد. سایر علل کلسترول بالا عبارتاند از: اختلالات ژنتیکی، مانند کلسترول خونی خانوادگی، استرس، سبک زندگی بیتحرک، داروها و برخی شرایط سلامت.
پرفیرو در این مقاله دلایل اصلی بروز کلسترول بالا، سطح کلسترول سالم در بزرگسالان و نحوۀ جلوگیری از افزایش کلسترول خون، رژیم غذایی مناسب آن را مورد بحث قرار میدهد. همانند هر مقالۀ دیگری در این پُرفیرو، موارد ذکر شده تنها بهمنظور آگاهیبخشی بوده و هرگونه تشخیص، درمان و تجویز دارو باید توسط متخصصان پزشکی انجام شود، اما داشتن آگاهی دربارۀ هر کدام از این موارد میتواند به پیشگیری از ابتدا به آن منجر شود.
در ابتدا لازم است به توضیح کلسترول بپردازیم تا دقیقاً بدانیم دربارۀ چه صحبت میکنیم. کلسترول در تمام سلولهای بدن وجود دارد. بدن کلسترول تولید میکند، اما مردم آن را از طریق مصرف غذا نیز بهدست میآورند. این ماده بر پایۀ روغن است و با خون که بر پایۀ آب است، مخلوط نمیشود. کلسترول دارای چهار کارکرد اساسی در بدن است:
- کمک به ساختار دیوارههای سلولی
- تشکیل اسیدهای صفراوی گوارشی در روده
- به بدن اجازه میدهد ویتامین Dتولید کند
- بدن را قادر میسازد تا هورمونهای خاصی تولید کند
کلسترول در لیپوپروتئینها در سراسر بدن حرکت میکند. دو نوع لیپوپروتئین حامل بستههای کلسترول هستند:
- لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL): کلسترولی که به این طریق حرکت میکند، کلسترول ناسالم یا «بد» است.
- لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL): کلسترولی که در HDLوجود دارد بهعنوان کلسترول “خوب” شناخته میشود.
همچنین مهم است که تریگلیسیرید و کلسترول کل را در نیز بشناسیم:
- تریگلیسیرید: این نوعی چربی است که بدن برای تولید انرژی از آن استفاده میکند. سطوح بالای تریگلیسیرید همراه با کلسترول LDL (بد) بالا یا کلسترول HDL (خوب) پایین میتواند خطر حملۀ قلبی و سکته را افزایش دهد.
- کلسترول کل: مقدار کامل کلسترول LDL، کلسترول HDL و سطوح تریگلیسیرید در خون.
کلسترول در بدن بیشتر از کبد میآید. با این حال، هر سلول در بدن همچنین میتواند آن را تولید کند. عوامل متعددی میتواند منجر به افزایش سطح LDL شود. برخی از این موارد عبارتاند از:
- ویژگیهای ژنتیکی
برخی از افراد بهدلیل ژنهایشان سطح بالایی از کلسترول دارند. هیپرکلسترولمی خانوادگی بیماری ارثی است و افراد مبتلا به این بیماری سطح کلسترول LDL خون بالایی دارند.
- عوامل غذایی
کلسترول بالا میتواند ناشی از رژیم غذایی سرشار از چربی باشد. کاهش مصرف چربی در رژیم غذایی به مدیریت سطح کلسترول خون کمک میکند. به ویژه، محدود کردن غذاهای حاوی:
· کلسترول: این کلسترول در غذاهای حیوانی، گوشت و پنیر وجود دارد.
· چربی اشباعشده: این در برخی از گوشتها، محصولات لبنی، شکلات، محصولات پختهشده و غذاهای سرخ و فرآوریشده وجود دارد.
· چربیهای ترانس: این ماده در برخی از غذاهای سرخ و فرآوریشده وجود دارد.
- فشار
استرس ممکن است باعث افزایش سطح کلسترول خون شود. در واقع بین سطوح بالای استرس کاری و سطوح بالای LDL و کلسترول کل ارتباط وجود دارد.
- شیوۀ زندگی کمتحرک
داشتن سبک زندگی بیتحرک ممکن است به سطوح بالای کلسترول کمک کند. افراد با وزن متوسط که زمان بیشتری را صرف نشستن و استفاده از صفحۀ نمایش میکنند، ممکن است سطح LDL بد و کلسترول کل بالاتری داشته باشند، در حالی که افرادی که زمان بیشتری را صرف فعالیت بدنی میکنند، سطح کلسترول خوب یا HDL بالاتری دارند.
- داروها
افرادی که داروهای خاصی مصرف میکنند ممکن است سطح کلسترول تام و LDL بالاتر و سطح HDL پایینتر داشته باشند. داروهای رایج شناخته شدهای که تأثیر منفی بر سطح لیپید دارند، عبارتاند از:
- داروهای قلبی عروقی
- داروهای ضد روان پریشی
- داروهای ضد تشنج
- هورمونها
- برخی از داروهای سرکوبکنندۀ ایمنی
- مهارکنندههای SGLT2 برای درمان دیابت
- پروژستینها، استروئیدهای آنابولیک و کورتیکواستروئیدها
برخی از شرایط سلامتی احتمال ابتلا به کلسترول بالا را افزایش میدهند. این موارد عبارتاند از:
- دیابت
- فشارخون بالا
- چاقی
- بیماری کبد یا کلیه
- سندرم تخمدان پلیکیستیک
- بارداری و سایر شرایطی که باعث افزایش سطح هورمونهای زنانه میشود
- غدۀ تیروئید کمکار
- سندرم نفروتیک
داشتن برخی عوامل خطر میتواند شانس ابتلا به کلسترول بالا را افزایش دهد. از قبیل:
- سن – ۴۵ سال و بیشتر برای مردان و ۵۵ سال و بیشتر برای زنان
- سیگار کشیدن
اینفوگرافیک علل کلسترول بالا
کلسترول بالا یک عامل خطر مهم برای بیماری عروق کرونر قلب و عامل حملۀ قلبی است. تجمع کلسترول بخشی از فرآیندی است که شریانها را باریک کرده و تصلب شرایین نامیده میشود. در آترواسکلروز، پلاکها تشکیل شده و باعث محدود شدن جریان خون میشوند. به همین دلیل، پزشکان توصیه میکنند که سطح کلسترول کل و LDLرا در محدودۀ خاصی نگه دارید. جدول زیر سطوح بهینۀ کلسترول خون را طبق منبع معتبر مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) نشان میدهد.
دانستن دلایل کلسترول بالا میتواند به فرد کمک کند سطح کلسترول خون خود را کاهش دهد یا آن را مدیریت کند، از جمله:
- خوردن یک رژیم غذایی سالم برای قلب
- ورزش منظم
- اجتناب از سیگار
- دستیابی و حفظ وزن در محدود متوسط
از سال ۲۰۱۸، دستورالعملهای جدید پزشکان را ترغیب کرد تا با افراد در مورد عوامل زیر که ممکن است خطر را افزایش میدهند، صحبت کنند:
- سابقۀ خانوادگی و قومیت
- برخی از شرایط سلامتی که خطر کلسترول بالا را افزایش میدهد، مانند بیماری مزمن کلیوی یا شرایط التهابی مزمن
در نظر گرفتن این عوامل منجر به رویکرد شخصیتر برای درمان و پیشگیری از سطوح بالای کلسترول خون میشود.یکی از مواردی که بسیار میتواند برای مدیریت سطح کلسترول خون مفید باشد همواره رژیم غذایی مناسب است. پرفیرو در ادامه این موضوع را بهطور کامل مورد بررسی قرار میدهد.
AHA توصیه میکند که بیشتر بزرگسالان سطح کلسترول خود و سایر عوامل خطر بیماری قلبی را تقریباً هر 4 تا 6 سال یکبار بررسی کنند. تا زمانی که ریسک آنها کم باشد، میتوانند با این بازههای زمانی به بررسی ادامه دهند. افراد میتوانند با یک متخصص مراقبتهای بهداشتی در ارتباط باشند تا تعیین کنند که آیا باید سطح کلسترول خود را بیشتر یا کمتر بررسی کنند. پزشک متخصص میتواند سطح کلسترول فرد را با یک آزمایش خون ساده بررسی کند.
اگر فردی کلسترول بالا داشته باشد، پزشک ممکن است تغییرات سبک زندگی را به او پیشنهاد دهند. اگر این روشها بهاندازۀ کافی سطح کلسترول خون را کاهش ندهند، پزشک ممکن است داروهایی مانند استاتینها را نیز تجویز کند. همچنین داشتن یک رژیم غذایی متعادل و حفظ وزن در محدودۀ سالم نیز از جمله فعالیتهای مفید برای کاستن از مقدار کلسترول خون هستند.
«کلسترول بالا و تغذیۀ مناسب آن»، وبلاگ پرفیرو، ۱۸ آذر ۱۴۰۳
