آیا شخصیت قابل تغییر است؟ این پرسش نه تنها ذهن مردم بلکه روان‌شناسان را هم درگیر کرده است. برخی بر این باورند که شخصیت قابل تغییر است. گروهی دیگر بر این باورند که شخصیت انسان ثابت و پایدار است و نمی‌توانیم آن را تغییر دهیم. تمایل به تغییر شخصیت، خواسته‌ای طبیعی است. ممکن است افراد خجالتی آرزو کنند که بتوانند راحت با دیگران گفت‌و‌گو کنند. یا شخصی که زود خشمگین می‌شود آرزو داشته باشد که بتواند خونسردی خود را در شرایط خاص حفظ کند. ممکن است متوجه شوید که در برخی از زمینه‌های زندگی، جنبه‌های خاصی از شخصیتتان را دوست ندارید، و می‌خواهید تغییرش دهید. گاهی برای تغییر این موارد ناخوشایند تلاش‌هایی هم انجام می‌شود. برای نمونه تلاش‌هایی که یک فرد خجالتی برای بهبود روابط میان‌فردی می‌کند نمونه‌ای از تلاش برای تغییر شخصیت است. به طور کلی، بیشتر مردم بر این باورند که ایجاد تغییرات واقعی و پایدار در صفات گسترده می‌تواند بسیار دشوار باشد. اما به راستی می‌توانیم شخصیت را تغییر دهیم یا نه؟
محققان همواره در تلاشند تا به یک سوال مهم در خصوص شخصیت پاسخ دهند: آیا پیگیری فرآیند درمان می‌تواند شخصیت را ظرف مدت کوتاهی تغییر دهد؟
برای پاسخ به این سوال نیز بیشتر بر روی ۵ خصوصیت اصلی شخصیتی تمرکز کرده‌اند.
برای پاسخ به سوال فوق، رابرتز و همکارانش بیش از ۲۰۰ مورد مطالعه را از لحاظ منش و شخصیت، قبل و بعد از نوعی مداخله مورد ارزیابی و کنترل قرار دادند. این مداخلات بیشتر شامل داروها و بهره‌گیری از روان‌درمانی برای از بین بردن مشکلات روانی بوده است. به طور میانگین نیز ۲۴ هفته طول می‌کشد تا فرد به مداخلات پاسخ دهد. بررسی‌های این دانشمندان به برخی نتایج جالب رسیده است. در ادامه به بررسی این نتایج می‌پردازیم.
درمان می‌تواند شخصیت را تغییر دهد. هر چند این تغییرات ممکن است به طور میانگین در محدوده‌ی کم تا متوسط باشد. اما شواهد نشان می‌دهد این تغییرات از نظر فرد و اطرافیان او در زندگی‌اش قابل توجه جلوه کرده است.
برای مثال، کسی که خیلی زود ناراحت می‌شود، ممکن است با درمان بتواند راحت‌تر عوامل اضطراب‌زا را به راحتی کنترل کند. البته لازم به ذکر است که طبق اطلاعات به دست آمده تاثیرات درمان بر روی شخصیت صرف نظر از سن یا جنسیت یکسان بوده است.
طبق تحقیقات تغییرات شخصیت در طول زمان پایدار است. در بسیاری از مطالعات، بعد از اتمام درمان نیز یک دوره‌ی پیگیری را که به طور میانگین ۶ ماه طول می‌کشد، برای بیماران در نظر گرفته‌اند. تغییر شخصیت فرد که وابسته به درمان بود، در دوره‌ی پیگیری و به مدت یک سال یا حتی بیشتر، ثابت بوده یا افزایش داشته‌اند.
برخی خصوصیات شخصیتی نسبت به درمان حساس‌تر بوده‌اند. در تغییر شخصیت فرد معمولا بیشترین تاثیر بر روی پایداری عاطفی و کمترین تاثیر بر روی قدرت پذیرش تجربیات بوده است.
برونگرایی دومین خصوصیتی است که بیشترین تغییر را می‌پذیرد. این تغییرات می‌تواند نشان دهد که کدام خصوصیت بیشتر احتمال دارد تغییر کند. اما می‌توانند این موضوع را نیز نشان دهند که درمان بیشتر کدام خصوصیات را هدف قرار می‌دهند. برای مثال، درمان اضطراب یا افسردگی بر روی افزایش پایداری عاطفی، تمرکز دارد.
معمولا طیف وسیعی از مداخلات است که منجر به تغییر شخصیت می‌شوند. گرچه رفتاردرمانی شناختی و حمایتی اندکی بیشتر از سایر درمان‌ها تاثیر دارد. اما سایر روش‌های درمانی نیز بر این امر موثر هستند. البته نتایج حاکی از آن است که دارو درمانی کمترین میزان تاثیر بر روی شخصیت را دارد.
طبق نتایج به دست آمده از تحقیقات میزان تغییر به علت درمان نیز بستگی دارد. از این رو کسانی که برای اضطراب و اختلالات شخصیتی مورد درمان قرار گرفته‌اند، بیشترین تغییر را داشته‌اند. در حالی‌که افرادی که برای تغییر عاداتی مثل اختلالات خوردن و یا مصرف مواد درمان دریافت کرده‌اند، کمترین تغییر شخصیتی را نشان داده‌اند.
تغییر شخصیت فرد می‌تواند نسبتا سریع رخ دهد. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که درمان باید حداقل ۴ هفته طول بکشد تا شخصیت را به طور قابل‌توجهی تحت تاثیر قرار دهد. با این وجود، بعد از ۸ هفته، درمان‌های اضافی منجر به تغییر بیشتری نشده است.
ممکن است که شخصیت فرد، در نتیجه‌ی بیماری که برای درمان آن به پزشک مراجعه کرده‌است، تغییر کرده باشد. برای مثال، یک اپیزود افسردگی ممکن است سطح پایداری عاطفی فرد را به طور قابل توجهی کاهش داده باشد. بنابراین نمی‌توان این تغییر را تغییر شخصیت فرد قلمداد کرد.
بر اساس تجربیات روان‌درمانگران، بسیاری از تغییرات شخصیتی در درمان، در واقع بازگشت فرد به سطح عملکردی خود پیش از اضطراب، افسردگی یا دیگر مشکلات روانی است.
افراد اغلب به این دلیل برای درمان مراجعه می‌کنند که احساس می‌کنند در بهترین وضع خود قرار ندارند. به عنوان مثال حس می‌کنند دیگر مانند قبل صبور، خوش‌برخورد، سازگار یا آرام نیستند. با شروع تاثیرگذاری درمان، اغلب بیماران احساس می‌کنند که بیشتر شبیه خودشان شده‌اند. اعضای خانواده ممکن است بگویند که احساس می‌کنیم عزیزمان دوباره برگشته است.
اگر شما به سبب این‌که احساس می‌کنید از شخصی که بوده‌اید، دور افتاده‌اید، به شروع درمان فکر می‌کنید. این مزیت درمان را نیز در نظر بگیرید: شما نه تنها احساس بهتری خواهید داشت، بلکه بیشتر به بهترین حالت خود نیز شبیه خواهید شد.
