عوارض جانبی استروئیدها : نوجوانی و جوانی بخشی از زندگی است که همه‌ی افراد آن را تجربه میکنند.
اما این دوران بسیار حساس است و به سلامت سپری نمودن آن در جامعه‌ی کنونی کاری دشوار است. در این سنین نوجوانان و جوانان به ظاهر خود بسیار اهمیت میدهند، و دوست دارند ظاهری جذاب و اندامی ورزشکاری داشته باشند.
برای داشتن ظاهری جذاب راهکارهای گوناگونی را امتحان میکنند، که برخی از آنها میتواند سرنوشت فرد را تغییر دهد. یکی از این راهکارها روی آوردن به باشگاه‌های بدنسازی است. بدنسازی اگر به شیوه‌ی درست و طبیعی آن انجام شود. مشکلی ایجاد نمی‌کند.
اما متأسفانه در سال‌های اخیر جوانانی که دوست دارند ره صد ساله را یک شبه سپری نمایند، با مصرف داروهای هورمونی آینده‌ی مبهمی را برای خود رقم می‌زنند. گاهی از سوی دوستان در محیط‌های ورزشی به جوانان توصیه میشود که از قرص یا آمپول‌های ویژه‌ای استفاده نمایند تا ماهیچه های آنها سریع تر رشد نماید و قدرت بدنی شان زیادتر شود، غافل از آن که، مواد توصیه شده اعتیادآور بوده و عوارض خطرناک و غیرقابل بازگشتی دارد. به این دسته ازمواد مخدر، استروییدهای آنابولیک آندروژیک می‌گویند، که در زیر به معرفی شماری از آنها میپردازیم.
آنابولیک به معنی استفاده از چیزی است که سبب رشد در بافتها میشود.واژه آنابولیسم به طور کلی به بافتهای خالص عضلانی اشاره دارد.استروئیدهای آنابولیکی یا به طور دقیقتر استروئیدهای اندروژنیک آنابولیک جزو دسته داروهای مصنوعی به حساب می‌آیند که برای تقلید رفتار هورمون تستوسترون ساخته شده‌اند..
تستوسترون در بدن از کلسترول مشتق شده است و مانند سایر هورمون‌های استروئیدی تاثیر مخصوص به خود را بر بافتها میگذارد.تستوسترون وارد سلول شده و به گیرنده ای که درون هسته سلول قرار دارد متصل میشود که باعث فعال سازی سنتز پروتئین میشود.سنتز پروتئین باعث بازسازی و رشد بافتها میشود.اگر ما بتوانیم سنتز پروتئین را افزایش دهیم باعث ریکاوری سریعتر در بدن از آسیب دیدگیها و بیماریها می‌شویم.
یک استروئید در درمان بیماری که معمولا شامل استفاده از آن یک نوع استروئید می‌باشد استفاده میشود و بیماران از نزدیک تحت مراقبت قرار گرفته و مقدار مورد استفاده استروئید همان مقداری است که آن استروئید به طور طبیعی در بدن ساخته میشود.
در بعضی موارد استفاده استروئید در ورزش،افراد تمایل به استفاده دوز بالا از استروئید ۱۰ تا ۱۰۰ برابر بیشتر از حالتی که در درمان بیماری استفاده میشود دارند و اغلب بیش از یک نوع استروئید همزمان استفاده میکنند،خصوصا افرادی که تازه مصرف استروئید را شروع کرده‌اند طبق دستور عمل فروشنده یا دوستان خود دوز مصرفی خود را تعیین میکنند،بدون پرسیدن عوارض جانبی آن و مقدار صحیح مصرف!
خیلی از استروئیدهای موجود در بازار سیاه در کیفیتشان تردید وجود دارد و اغلب دارای مقدار کمی از دارو میباشند.بعضی از این داروها حتی اعلام شده است که فقط دارای آب و رنگ بوده‌اند یا فقط شامل مقدار کمی روغن بادام زمینی بوده‌اند.
خوراکی، تزریقی یا به صورت هم زمان است که اصطلاحاً با آن STACKING می‌گویند بعضی از استروییدها به صورت ژل و کرم نیز عرضه میشود. بدن سازان برای به دست آوردن اثرات دلخواه، گاهی تا ۲۰ برابر دوز توصیه شده مصرف میکنند.
بین مصرف استروییدها و سکته قلبی در ورزشکاران زیر ۳۰ سال رابطه‌ی معنی داری وجود دارد . عوارض یاد شده بین مردان و زنان شایع است ولی علاوه براین ، هر جنس عوارض ویژه‌ی خود را داراست:
تاثیرات عوارض جانبی استفاده از استروییدها بسیار است و میتواند باعث تاثیرات مخرّبی نظیر سرطان شود،اما اکثر ورزشکاران این اطلاعات در مورد اثرات جانبی استروییدها را نادیده میگیرند و خود را پشت این جمله که”فقط سؤ مصرف از دارو میتواند باعث تاثیرات جانبی شود” خود را پنهان میکنند اما دارویی که حالت هموستازی درون بدن را تغییر میدهد قطعاً اثرات جانبی دارد.نگاهی دقیق همراه با جزئیات به ما کمک میکند تا تاثیرات جانبی استروییدها را در هر بخش از بدنمان بفهمیم:
تحقیقات نشان دهنده الگویی در رابطه با سطح بالای تستوسترون و رفتارهای خشونت آمیز است که اکثر مصرف کنندگان درگیر رفتارهای خشونت آمیز هستند.افراد با دوز مصرفی بالا همچنین دارای درگیری با سندروم‌های روانی و سطح بالایی از اضطراب هستند.
اثرات جانبی دیگر شامل اختلال در خواب،احساس شادی و سر خوشی،بدبینی و بد گمانی و سطوح مختلفی از افسردگی را شامل میشود.بعضی از این افراد از نوسانات جدی و شدید خلقی رنگ میبرند و باعث تغییر در شخصیتشان میشود.بسیاری از مصرف کنندگان به استفاده از استروئید وابستگی پیدا میکنند که خود باعث ایجاد اعتیاد در آنها میشود.
یکی از دلایلی که حتی پزشکان در تجویز مصرف داروهای استروئیدی به ورزشکاران خودداری می ورزند آن است که نیک میدانند مصرف غیرپزشکی داروهای آنابولیکی یا هورمونی چه عوارضی به اندام های بدن انسان و به ویژه با مصرف داروهای غیرمجاز به مغز و توابع آن یعنی اعصاب به شدت تاثیر مخرب میگذارند .
استفاده از استروئید باعث احتباس آب میشود که باعث گردی صورت مصرف کنندگان با گونه‌های باد کرده میشود.گزارشات نشان دهنده این است که در خانمها رشد موهای زائد در صورت،مشکلات تنفسی و کلفتی صدا از عوارض جانبی استفاده از این داروها است.
استروییدها همچنین باعث ایجاد جوش و آکنه در بدن و صورت میشوند.
استفاده طولانی از استروییدها میتواند به چشمها آسیب وارد کند.میتوانند باعث عفونت چشم،ایجاد آب مروارید و آب سیاه در چشم شوند.
ریزش مو چه در مردان و چه در زنانی که از استروئید استفاده میکنند شایع است.به خاطر تغییر سطح بالایی از تستوسترون به دی هیدرو تستوسترون که باعث کوچک شدن فولیکول‌های مو میشود.سرانجام پس از استفاده مداوم از استروئیدها این فولیکولها از بین میروند و باعث ایجاد کچلی دائمی میشوند.
این قسمتی است که مصرف کنندگان استروئید باید نگران آن باشند،اما آن را نادیده میگیرند تا مشکلات قلبی و عروقی پدیدار شوند.
استفاده از استروئید باعث بیماریهای قلبی میشوند چون باعث افزایش میزان کلسترول و ایجاد دیوارهٔ سخت در رگهای خونی و سرانجام سکته میشوند.
همچنین باعث کاهش میزان کلسترول خوب(HDL) و افزایش کلسترول بد (LDL) میشود،فشار خون افزایش می‌یابد و لخته شدن خون در رگها باعث اختلال در جریان خون میشود که باعث آسیب در ماهیچه‌های قلبی و سرانجام حمله‌های قلبی میشود.
نشانه‌‌های مشکل در معده بر اثر استفاده از استروئید شامل احساس نفخ،حالت تعوع همراه با خون که گاهی اوقات در استفراغ دیده میشود که دلیلش سوزش در دیواره معده و افزایش اسید معده همراه با کاهش مقدار موکوز در معده است.
کلیه‌ها در پاکسازی مواد زائد در خون نقش مهمی دارند و همچنین در تنظیم میزان سطح آب و تنظیم نمک.کارکرد مهم دیگر کلیه‌ها تنظیم فشار خون است.فشار خون بالا باعث آسیب به دیواره رگها و کاهش عملکرد سیستم کلیه میشود.
مشکلات ایجاد شده در کلیه اکثرا به وسیله استفاده از استروییدها به صورت خوراکی ایجاد میشود که با سرکوب عوامل لخته کننده خون باعث افزایش زمان بهبود زخم و انعقاد خون در زمان آسیب دیدگی و جراحت میشود.
با مصرف استروئیدهای خوراکی کلیه‌ها مجبورند سختتر کار کنند تا شرایط لازم جهت تصفیه خون را مهیا کنند.مصرف کنندگان استروئید معمولا میزان دریافت پروتئین خود را به طور زیادی افزایش میدهند که گاهی اوقات از حد معمول نیز بیشتر میشود که این امر باعث ایجاد سنگ کلیه میشود.سنگ کلیه میتواند باعث مسدود شدن مجاری ادراری شود که باعث مشکلات در دفع ادرار میشود.همانطور که اشاره شد یکی از عوارض شایع مصرف استروئیدها آسیب های کلیوی می باشد . کلیه نقش تصفیه مواد زائد بدن و دفع آنها را به عهده دارد به همین دلیل در زماناستفاده از استروئیدها بخصوص اگر استروئیدها بصورت قرص مصرف شوند فشار بیش از اندازه ای به کلیه وارد می شود . در این حالت اگر شخص مصرف کننده به بیماریهایی همچون فشار خون بالا مبتلا باشد در صد آسیب های کلیوی در وی افزایش می یابد .
براساس تحقیقات انجام شده بین مصرف استروئیدها و ابتلا به تومور استفاده از آنها نیز بیاندیشید و اگر در طول دوره استروئیدی خود متوجه تیره شدن رنگ ادرار شدید و یا با دفع همراه با درد و سوزش ادرار مواجه شدید حتما آسیب های کلیوی را جدی بگیرید و در صدد درمان آنها باشید .
از جمله علائم هشدار دهنده در آسیب های کلیوی می توان به تیره شدن بیش از حد رنگ ادرار ، وجود درد در ناحیه کمر و تب کردن های بی مورد اشاره نمود بنابراین به محض مشاهده چنین علائمی همراه با سوزش و درد در هنگام دفع ادرار و یا بدون آن حتما استروئید خود را قطع کرده و به پزشک مراجعه نمائید تا شاید بتوانید از عوارض و مضرات سوء مصرف استروئیدها بکاهید . لازم به ذکر است که بعضی از عوارض مصرفاستروئیدها برگشت پذیر می باشند اما بعضی دیگر هرگز قابل جبران نیستند .
کبد بزرگ‌ترین ارگان درون بدن است که در پاکسازی سموم مضر از خون و همچنین ذخیره مواد غذایی مشخصی نظیر ویتامین‌ها و مواد معدنی کاربرد دارد.کبد همچنین برای کنترل سطح مواد شیمیایی نظیر پروتئین،کلسترول و شکر اهمیت فراوان دارد.همچنین در تولید محصولات صفرا برای کمک به هضم غذا نیز به کار میاید.مصرف استروئید نشان داده است که صدمات جبران ناپذیری به کبد میشود و همچنین باعث ایجاد سرطان در کبد نیز میشوند.تجزیه استروئیدهای خوراکی برای کبد کار دشواری است که این امر باعث کاهش توانایی کبد در پاکسازی مواد زائد میشود.بعضی از استروئیدهای جعلی حامل برخی از باکتریها و ویروس هایی هستند که بر خلاف عملکرد کبد کار میکنند.زردی پوست و چشمها که به آن یرقان میگوند به دلیل کارکرد غیر عادی کبد ایجاد میشود که در آن کبد توانایی پاکسازی موثر خون را ندارد.
ایجاد فاصله میان سینه‌ها یکی از عوامل رایج و اکثرا به صورت عوارض جانبی به واسطه استفاده طولانی مدت استروئید دیده میشود که باعث ایجاد تغییر در شکل سینه به صورت ایجاد یک توده در نوک سینه‌ها میشود که طبیعتاً نیازمند عمل جراحی می‌باشد.همچنین باعث کوچک شدن سینه‌ها در خانمها میشوند.
استفاده از استروئید در سنین نوجوانی و سنین ابتدایی ۲۰ سالگی که هنوز سنّ رشد آنها به اتمام نرسیده است باعث اختلال در رشد استخوانها که باعث کوتاهی استخوانها در سنین بزرگسالی میشود.این عمل به واسطه بسته شدن صفحات رشد استخوانی صورت میگیرد.همچنین دردهای استخوانی میتواند از دیگر عوارض جانبی مصرف استروییدها باشد.
ماهیچه‌ها و تاندون ها:
استفاده از استروییدها میتواند به یک شخص قدرت بیشتر از حد معمول به او بدهد که نتیجه‌اش بلند کردن مقدار بیشتری وزنه نسبت به توان واقعی بدن است که منجر به پارگی در عضلات میشود.در این حالت ماهیچه‌ها نسبت به تاندون‌ها سریعتر قوی میشوند که احتمال پارگی تاندون‌ها در این حالت به شدت افزایش می‌یابد.
مصرف استروئید میتواند دارای اثرات جانبی روی پوست به واسطه ایجاد منفذ در آن باشد که باعث ایجاد حالت خشنی در بافت پوست میشود.همچنین باعث میشود پوست چرب شود و باعث ایجاد جوش در صورت و پشت میشود.به خاطر رشد سریع عضلات پوست کشیده شده و باعث ایجاد نازکی در پوست میشود.
آکنه یکی از شاخص های شایع مصرف استروئید ها می باشد همانطور که می دانید پسرهای نوجوان در دوره ای که میزان فعالیت تستسرون موجود در بدنشان به اوج خود می رسد با اکنه های تحریک کننده و ازار دهنده مواجه می شوند
اما با گذشت زمان این اکنه ها هم فروکش می کنند زمانی که بزرگسالان استروئید های انابولیکی / اندروژنی را مصرف می کنند باز هم با همین مشکل مواجه می شوند علت این است که غده های مولد چربی یعنی همان غده های که چربی را در ناحیه پوست ترشح میکنند به علت وجود اندروژن تحریک می شوند.
بنابراین زمانی که مقدار این هورمون ها در ناحیه پوست افزایش می یابد بازدهی چربی بالا می رود.
در نتیجه اکنه در نواحی پشت شانه و صورت ظاهر می شود بویژه مصرف استروئید های که دارای خواص آندروژنی فوق العاده زیادی هستند بسیار دردسر ساز است.
به طوری که در بعضی موارد موجب ایجاد لکه های بد شکل در سراسر پوست می شود ورزشکار برای اینکه آکنه را درمان کند می تواند روشهای مختلفی را انتخاب کند.
البته بهترین روش این است که محل اکنه را مرتبا شسته و از روشهای درمانی مناسب استفاده شود تا قبل از بسته شدن مجاری و روزنه های پوستی بتوان هرنوع چربی و آلودگی را از انها دور ساخت
اگر این عمل در درمان اکنه موثر واقع نشود داروی مخصوص درمان آکنه یعنی آکوتین (Accutaine) توصیه می شود.
این دارو روی عملکرد غدد مولد چربی اثر می گذارد بطوری که ترشح چربی را کاهش می دهد در ضمن می توان داروی کمکی پروسکار/پروپسیا (Proscar/PROPECIA) را طی دوره استروئید درمانی مصرف کرد زیرا تبدیل تستسترون به DHT را کاهش داده و در نتیجه احتمال بروز عوارض جانبی آندروژنی ناشی از مصرف این هورمون را پایین می اورد نکته مهمی که باید به ان توجه کنید این است که این دارو در درمان ریزش مو موثرتر واقع می شود تا در درمان آکنه زیرا یکی از نقاطی که تبدیل DHT را در آن کاهش می دهد پروستات و فولیکول های مو است.
نکته دیگری که باید متذکر شویم این است که تستسترون تنها استروئیدی است که واقعا به دی هیدرو تستستروی تبدیل می شود در حالی که چند استروئید دیگر تحت تاثیر آنزیم احیا کننده 5 آلفا قرار گرفته و به استروئید های قوی تر دیگری تبدیل می شوند بسیاری از استروئید ها جزو آندروژن های قوی بشمار می روند که به عنوان مثال می توان به آنادرول 50 و دیانابول اشاره کرد
از این جهت می توانند فعالیت شدید آندروژنی خود را در بافت های مورد نظر داشته باشند که این عمل بدون دخالت آنزیم احیا کننده 5 آلفا صورت میگیرد درنتیجه استروئیدی مثل پروپسیا به یک داروی بی اثر تبدیل می شود البته شخص می تواند استروئید هایی مصرف کند که از خواص آندروژنی کمتری برخوردارند (آنابولیک ها) افراد حساس که درصدد تقویت حجم عضلاتشان هستند بهتر است به جای تستسترون از ناندرلون بهره بگیرند.
مصرف استروئید باعث ایجاد پف در ظاهر میشود .دلیل این اتفاق تجمع مایعات که اکثرا در قسمت مچ پا و انگشتان دیده میشود است.
بسیاری از استروئیدهای آنابولیکی / اندروژنی آب و سدیم بیشتری را در بافت ها ذخیره می کنند در بعضی موارد اب ناشی از مصرف استروئید باعث می شود بدن (نواحی دست بازو صورت و سایر مناطق ) پف کرده به نظر برسد
به علاوه مشخصات قابل روئیت عضلات را نیز کاهش می دهد ( بدون اینکه سبب افزایش حجم عضلات شود ) ورزشکاران اغلب به این عارضه جانبی توجه نمی کنند بویژه این مطلب در مورد دوره های حجم دهنده عضلات صد می کند زیرا آب اضافی که در عضلات مفاصل و بافت های همبند ذخیره می شود به افزایش قدرت فردی کمک میکند زمانی که شخص آندروژن های قوی مصرف میکند می تواند قسمت اعظم قدرت اولیه و افزایش وزنش را که طی درمان استروئیدی حاصل می شود به مسئله جذب یا عدم دفع اب نسبت دهد بطوری که گاهی اوقات وزن آب جذب شده به سطح 5/4 کیلوگرم یا حتی بیشتر می رسد
زمانی که دوره حجم دهنده عضلات را طی میکنید (با قدرت و حجم بیشتر عضلات مواجه می شوید ) شاید به مسئله جذب اب به عنوان یک عارضه جانبی ناخوشایند توجه نکنید اما این مسئله می تواند به مشکلات خطرناکی چون فشار خون بالا و اسیب دیدگی کبدی منجرشود
زمانی که اب زیادی در بدن تجمع میکند مسلما بدن تحت فشار بیشتری قرار میگیرد
بنابراین نباید این عارضه جانبی را نادیده بگیرید زمانی که مقدار استروژن موجود در بدن افزایش می یابد مسئله جذب اب پیش می اید بنابراین زمانی که از ترکیبات آروماتیزی (مثل تستسترون و دیانابول ) استاده میکنید بیش از پیش با مسئله جذب اب مواجه می شوید
اگر طی دوره استروئیددرمانی متوجه شوید جذب آب به مشکل شایعی تبدیل شده است از یک انتی استروژن (نولوادکس یا پروویرون ) کمک گرفته و این مشکل را تقلیل دهید
موثرترین گزینه اسن استفاده از انتی اروماتاز اریمیدکس استفاده کنید زیرا از تبدیل تستوسترون به استروژن جلوگیری میکند
گاهی اوقات هم ورزشکاران ترجیح میدهند از داروهای ادرار اور بهره بگیرند
زیرا به این ترتیب ظرف مدت کوتاهی از شر آب اضافی رها شده و از فیزیک بسیار خوبی برخوردار می شوند
این مسئله زمانی شایع است که خود را برای برگزاری مسابقه اماده میکنید زیرا به کمک داروی ادرار اور می توانید ذخایر اب بدن را بیشتر تحت کنترل خود قرار دهید البته ساده ترین روشی که به افراد عادی توصیه میکنیم این است که مصرف داروهای زیاد اور را قطع کنند یا به جای اینکه آنابولیک های قوی بکار ببرند آنابولیک های ضعیف تر را مصرف کنند.
غده پروستات مختص آقایان است و دقیقا زیر مثانه قرار دارد.وظیفه اصلی آن ساختن مایعات پرستاتی است که جزئی از مایع منی است و همچنین برای پایداری فعالیت اسپرم کاربرد دارد.استروئیدها باعث ایجاد بزرگی در غده پروستات میشوند که بزرگی این غده باعث مسدود شدن مجرای خروجی مثانه میشود که باعث ایجاد مشکل در جریان ادرار میشود.مردان باید آگاه باشند که هرگونه تغییر در غده پروستات میتواند در روابط جنسی تاثیر گذار باشد.دیگر تاثیرات جانبی میتواند به صورت اسپرم غیر طبیعی یا کاهش میزان حجم اسپرم باشد.
مصرف استروییدها باعث کاهش عملکرد بیضه‌ها میشود.هنگامی که مصرف تستوسترون متوقف شود،مدت زمانی طول می‌کشد تا غده هیپوفیز دوباره برای ساخت تستوسترون به بیضه‌ها فرمان صادر کند.در موارد استفاده طولانی یا دوز بالا از تستوسترون میتواند باعث ضعف و کوچکی بیضه‌ها شده یا باعث یک تاخیر طولانی در تولید مجدد تستوسترون توسط بیضه‌ها به صورت طبیعی میشود.
به تصور غلط مربیان مبنی بر مصرف کوتاه مدت یا بلند مدت داروهای استروئیدی پس از یک دوره ی عقیمی بهبود می یابد خیال خامی است که مربیان مدعی به جوانان جاهل به علوم ورزشی با وعده و وعید سبب آسیب به گنادهای جن سی و اثرات سوء در روابط زناشویی می شوند. ابتدای مصرف هر دارو با افزایش کاذب میل جن سی همراه است اما پس از قطع دوره و عواقب بعدی پیام آور بی میلی شدید جن سی وکاهش تعداد اسپرم استاندارد مردانه میگردد.
در برخی موارد با استراحت طولانی دوره شاید حجم و اندازه ی بیضه ها منتهی به بازگشت به حالت اولیه شود لاکن علیرغم بهبودی فرد حاوی اسپرم کافی نخواهد بود . بنابراین عقیمی مسجل خواهد بود . در این مواقع مراجعات به پزشکان مقاربتی فزونی یافته و در برخی مواقع عقیمی دائم حادث میشود
ورزشکارانی که از استروئیدها و به خصوص از استروئید های آندروژنیک با دوز های بالا و در دوره های طولانی مدت استفاده میکنند،رفتارو روحیه پرخاشگری و حالت های تهاجمی در آنها به طرز چشمگیری افزایش میابد .
از مضرات این مسئله آن است که بسیاری از این افراد با این تغییر حالت نمیتوانند کنار بیایند ،بنا بر این اجازه میدهند تا کنترل روحیه و تعادل روحی آنها از دستشان برود.
این افراد به سادگی عصبی، بد اخلاق،بی حوصله،کج خلق،برآشفته و خشمگین میشوند.در بسیاری از موارد این مسئله میتواند باعث از بین رفتن ارتباط این افراد با نزدیکترین افراد خانواده و دوستان صمیمی آنها شود.
