در روزگار مدرسه، در کنار اشعار فارسی، گاه شعرهای زیبایی را نیز در ادبیات عرب میدیدم و لذت میبردم. خیلی دوست داشتم که گزیدهی مناسبی از اشعار عربی پیدا کنم (چیزی مانند چشمههای روشن اثر دکتر غلامحسین یوسفی یا سخن و سخنوران دکتر فروزانفر برای زبان فارسی) که هم مرور مختصری بر زندگی شعرا داشته باشد و هم گزیدهای از شعرها اما به نتیجهای نرسیدم. معلم گرانقدری داشتیم به نام آقای اعمیزاده - که هر کجا هست خدایا به سلامت دارش-. موضوع را که به ایشان گفتم، جلسه بعد برایم دو کتاب آوردند، یکی معلقات سبعه بود، با ترجمه و توضیح استاد جلیل تجلیل و دیگری یک گزیده از اشعار عربی معاصر. یک بار هم از دکتر میلاد عظیمی راهنمایی خواستم، ایشان گزیدهی دو جلدی «الاغانی» را معرفی کردند ولی نتوانستم با آن ارتباط برقرار کنم، چون بیشتر بر آوازخوانها و خوانندگان عرب، متمرکز بود. در نهایت برای شعر کهن عرب که چیزی نیافتم اما دو کتاب عالی پیرامون شعر معاصر عرب پیدا کردم. یکی کتاب «شعر معاصر عرب» دکتر شفیعی کدکنی و دیگری «گزیدهای از شعر عربی معاصر» به کوشش دکتر مصطفی بدوی که دکتر غلامحسین یوسفی و دکتر یوسف بکار آن را ترجمه کردهاند. در کتاب دکتر شفیعی، اشعار دو زبانه نوشته شدهاند اما در کتابی که دکتر یوسفی و دکتر بکار ترجمه کردهاند، علیرغم تمایل آنها، برای کوچکتر شدن کتاب، اشعار عربی در کتاب ذکر نشده است.
«گزیدهای از شعر عربی معاصر» ۱۰۷ سروده از ۴۴ شاعر معاصر عرب را در بر دارد. آغاز کتاب پیشگفتاری است از گردآورنده اشعار، دکتر مصطفی بَدَوی در رابطه با تحول شعر عربی و پس از آن، به ترتیب سرودههای کلاسیکها، رمانتیکها و شاعران مهاجر میآید و در بخش واپسین کتاب، آثار نوگرایان. بدوی، برای هر کدام از شعرا یک معرفی یک صفحهای نوشته و کوشیده است تا کمتر از سرودههای بلند انتخاب کند، زیرا خواسته هر شعری که آورده، کامل باشد.
از آنجا که شعرها را بسیار دوست داشتم، زمان زیادی گذاشتم تا یکی یکی شعرها را به عربی پیدا کنم. چند روزی مشغول این کار بودم اما ارزشش را داشت. البته یازده تا را نتوانستم پیدا کنم. مطلع این اشعار را در سه نوشته در ویرگول قرار میدهم که اگر یک در میلیون، یک نفر دیگر هم پیدا شود که این گزیده شعر عرب را بخواند و مایل باشد اشعار را به زبان اصلی نیز بیابد، به جای سه روز، سه دقیقه وقت بگذارد. با داشتن مطلع شعر، کافی است آن را به همراه نام شاعر جستجو کنید. اگر با جستجوی معمولی پیدا نشد، میتوانید از پایگاههای
poetsgate,
ketabpedia,
hindawi,
aldiwan,
یا archive.alshaekh دیوان شاعر موردنظر را پیدا کنید و با جستجویی ساده به شعر موردنظر برسید.
۱- روزگار خوشی و جوانی من کجاست؟ : «اَینَ اَیّام لذتی و شبابی»
۲- زندانی: «شَفَّنی وَجدی و اَبلانی السَهَر»
۳- همسایه پرسروصدا: «الی الله اشکوا طول لیلی و جارهً»
۴- گفتگو با دل: «اَقصِر فُؤادی فَما الذِّکر بنافعه»
۵- ساعت: «کَم ساعه آلمنی مَسُّها و اَزعَجَتنی یَدُها القاسیه»
۶- بیشه بولونی: «یا غابَ بولونَ وَلی ذِمَمً علیک لی و عهود»
۷- گردش ایام: «ألا حبَّذا صحبه المکتب»
۸- زحله: «شَیَّعتُ أحلامی بِقلبٍ باکِ»
۹- شبی رقصان: «حفَّ کاسها الحبب فهی فضهً ذهب»
۱۰- بهار در دامن نیل: «آذار أقبَلَ قُم بِنا یا صاح حیِّ الرَّبیع حدیقه الارواح»
۱۱- وداع با لرد کرامر: «أیامکم ام عهد إسماعیلا أم أنتَ فرعونً یسوس النیلا»
۱۲- حادثه دنشوای: «أیُّها القائمونَ بالأمر فینا»
۱۳- شکایت مصر از اشغالگری: «لَقَد کانَ فینا الظُّلم فوضی فَهُذّبَت»
۱۴- تظاهرات زنان مصری در سال 1919: «خرج الغوانی یحتجج»
۱۵- باب بسفر: «فی لیله لیس بها کوکب کأنما مشرقها مغرب»
۱۶- ما در اینجا دو غریبیم: «لقد کنت فی درب ببغداد ماشیاً»
این شعر (ما اینجا دو غریبیم) را به طور ویژه دوست داشتم. عالی بود.
۱۷- شعر و شاعر: «بعد غمض نظرا فرأی ما نکرا»
۱۸- زیبایی: نیافتم
۱۹- آزادی در قاموس استعمارگران: «یا قوم لاتتکلموا إن الکلام محرم»
هیچکدام از دو شعر ۲۰- «جامههای روح» و ۲۱- «آزادای جاودان» را نیافتم.
۲۲- ای تاریکی گسترده شو: «أطبِق دُجی أطبِق ضباب»
۲۳- به گنجشکی غریب: «یا مَن شَکَت ألمی معی طیَّبته فی مسمعی»
۲۴- اهرام: «شادَ فأعلی، و بَنی فَوَطَّدا لا للعُلی و لا لَه، بل للعدی»
۲۵- آیا به یاد داری؟: «هَل تَذکُرینَ و نحنُ طفلانِ عهداً بزحله ذکره غنم»
۲۶- غروب: «داءً ألمَّ فَخِلتُ فیه شفائی»
۲۷- فنجان قهوه: «البحر ساجٍ و السکینه سائده و اللیل داجٍ و المدینه راقده»
۲۸- شاعر و نقش کمال: «قد حدثوا عن شاعر نابغ مجود الشعر شریف المقال»
۲۹- گنجشک بهشت: «ألا یا طائر الفِردَو- سِ قلبی لک بُستان»
۳۰- رؤیای رستاخیز: «رأیتُ فی النوم إنّی رهن مظلمه»
انشاالله فرصت کنم بقیه شعرها را هم بگذارم.
سپاس خدای را
مهرماه ۱۴۰۴
