علیرغم تصور عمومی، ایران از جهت شاخص ریسک جهانی (World Risk Index) «بلایای طبیعی» (Natural Disaster) سال 2018 شامل سیل، زلزله، آتشفشان، طوفان، خشکسالی و بالا آمدن آب دریا، با رقم 4.28 در دسته کشورهای با ریسک کم قرار دارد.
شاخص ریسک جهانی در قالب گزارش ریسک جهانی (WorldRiskReport) از سال 2011 توسط دانشگاه سازمان ملل (United Nations University) محاسبه و منتشر میشود.
برای درک بهتر جایگاه ایران توجه کنید که شاخص ریسک جهانی از دو بخش کلی «ریسک در معرض بودن» (Exposure) و «ریسک آسیب پذیری» (Vulnerability) تشکیل شده است. «ریسک در معرض بودن» یعنی شرایط جغرافیایی و سرزمینی چقدر مخاطره آمیز است، در حالی که «ریسک آسیب پذیری» یعنی کشور چقدر برای مقابله با بلایای طبیعی و پس از آن آمادگی دارد.
ایران از جهت «ریسک در معرض بودن» جزو کشورهای با ریسک خیلی پایین است، یعنی از جهت ویژگیهای جغرافیایی به طور نسبی، دارای کمترین احتمال وقوع بلایای طبیعی است. اما در «ریسک آسیب پذیری» جزو کشورهای با ریسک متوسط است (گروه سه از پنج).
خود «ریسک آسیب پذیری» از سه زیر شاخص تشکیل شده است:
ایران در این سه زیرشاخص به ترتیب جزو کشورهای با سطح ریسک خیلی پایین (19.64)، متوسط (76.51) و متوسط (34.5) است. در واقع ضعف اصلی کشور در «ظرفیت مقابله» و «تطابق پذیری» بلندمدت است.
خبر خوب این که طی 8 سال گذشته سطح ریسک کشور مستمرا کاهش یافته است. اما خبر بد، سرعت این کاهش بسیار جزئی است.
برای اینکه میزان اثر منفی این دو زیرشاخص را در عدد کلی ریسک ببینیم در نمودار، ایران با بهترین پنج کشور از جهت ریسک «فقدان ظرفیت مقابله» مقایسه شده است. توجه کنید عدد کمتر نشان دهنده وضعیت بهتر کشور است.
برای مطالعه گزارش سال ۲۰۱۸ ریسک جهانی کشورها از این لینک استفاده کنید.
نکته مهم دیگر این است که حتی میانگین دلاری خسارت سالانه بلایای طبیعی در ایران در مقایسه با برخی کشورها بسیار ناچیز است. خسارت بارترین حادثه ثبت شده در ایران مربوط به زلزله سال 2017 ایران-عراق با رقمی در حدود 6.2 میلیارد دلار است که بخشی از این خسارت متعلق به کشور عراق است. این رقم در مقابل خسارات بزرگی که کشورهایی نظیر آمریکا و ژاپن از طوفان های مختلف متحمل می شوند رقم بسیار پایینی است.
بحث در خصوص نحوه پوشش خسارات بلایای طبیعی یادداشت مفصل دیگری می طلبد که در آینده به آن خواهم پرداخت.
