بیزینس پلن و بیزینس مدل دو مفهوم مهم در حوزه کسب و کار هستند و در واقع به دو جنبه مختلف از یک کسب و کار اشاره می‌کنند.
بیزینس پلن(Business Plan) یک سند راهبردی و جامع است که جزئیات و جوانب مختلف یک کسب و کار را توضیح می‌دهد. بیزینس پلن به عنوان یک نقشه راه برای کسب و کار عمل می‌کند و در آن به اهداف کسب و کار، استراتژی‌ها، محصولات و خدمات، ساختار سازمانی، بازاریابی، مالیات و مالی و دیگر جنبه‌های مرتبط با کسب و کار پرداخت می‌شود. بیزینس پلن عموماً برای استفاده داخلی در کسب و کار تهیه می‌شود و به صاحبان کسب و کار و تیم مدیریت کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی کسب و کار را انجام دهند و اقدامات خود را بهینه کنند. همچنین، بیزینس پلن می‌تواند برای جذب سرمایه‌گذاران، تهیه وام و جذب همکاران تجاری نیز استفاده شود.
بیزینس مدل(Business Model) به صورت کلی‌تر به طرح کسب و کار یا ساختار درآمدزایی یک کسب و کار اشاره دارد. بیزینس مدل توضیح می‌دهد که یک کسب و کار چگونه ارزش خلق می‌کند، به چه مشتریانی خدمات یا محصولات ارائه می‌دهد و چگونه درآمدزایی می‌کند. بیزینس مدل به عوامل مختلفی مانند نیازها و مشکلات مشتریان، پیشنهاد مقرون به صرفه، کانال‌های توزیع، روش‌های بازاریابی، شریک‌های کسب و کار و ساختار هزینه‌ها و درآمدها توجه می‌کند. بیزینس مدل معمولاً در مرحله برنامه‌ریزی اولیه کسب و کار استفاده می‌شود و کارآفرینان را در فهم بهتر و تحلیل شرایط بازار و ارزیابی ایده‌های خود یاری می‌کند.
مثال راه‌اندازی یک استارتاپ فناوری
- بیزینس پلن: در این مورد، بیزینس پلن شامل تحلیل بازار، استراتژی‌های رقابتی، توضیح محصول یا خدمات، برنامه بازاریابی، ساختار سازمانی، نقدشوندگی و توقعات مالی و سایر جزئیات کسب و کار مرتبط می‌شود. این پلن می‌تواند به عنوان ابزاری برای جذب سرمایه‌گذاران، استفاده از بانک‌ها و مقاطع دیگر تأمین مالی بهره‌برداری شود.
- بیزینس مدل: در این مورد، بیزینس مدل شامل تعیین منبع درآمد (مثلاً فروش محصولات، اشتراک و خدمات اشتراکی، تبلیغات و غیره)، تعیین بازار هدف و مشتریان هدف، توصیف ارزش ارائه شده به مشتریان و راه‌های تأمین این ارزش می‌شود. به عنوان مثال، مدل کسب و کار می‌تواند بر اساس فروش محصول به صورت مستقیم به مشتریان یا از طریق قراردادهای مشتری بزرگتر باشد.
مثال رستوران شغل خانگی
- بیزینس پلن: در این حالت، بیزینس پلن شامل تحلیل بازار محلی، منابع مورد نیاز برای راه‌اندازی رستوران (شامل تجهیزات، مواد اولیه، نیروی کار و غیره)، برنامه بازاریابی، رقابت‌ها و تهدیدهای محتمل، تشریح ساختار هزینه‌ها و تعیین توقعات مالی است.
- بیزینس مدل: در این حالت، بیزینس مدل ممکن است شامل تعیین سبک رستوران
(مانند رستوران فست فود، رستوران خانگی با تحویل، رستوران خانگی با سرویس نشیمن و غیره)، تعیین روش تعیین قیمت (مثلاً قیمت گذاری بر اساس منو، قیمت گذاری به ازای هر غذای سفارشی و غیره) و شناخت مشتریان هدف (مانند خانواده‌ها، دانشجویان، مشتریان محلی و غیره) باشد.
مثال فروشگاه آنلاین
- بیزینس پلن: در این حالت، بیزینس پلن شامل تحلیل بازار آنلاین، انتخاب نیازمندی‌های فنی (مثل سیستم فروشگاهی، پرداخت آنلاین و سیستم مدیریت موجودی)، استراتژی بازاریابی آنلاین، نیازمندی‌های لجستیک و تحویل، تحلیل رقابت و تشریح مالیات و هزینه‌های مرتبط است.
- بیزینس مدل: در این حالت، بیزینس مدل می‌تواند شامل تعیین روش درآمدزایی (مانند فروش محصولات، فروش خدمات، تبلیغات آنلاین و غیره)، تعیین بازار هدف (مانند مشتریان آنلاین، عمده‌فروشان، شرکت‌ها و غیره) و توصیف ارزش ارائه شده به مشتریان (مثلاً راحتی خرید آنلاین، تنوع محصولات، قیمت مناسب و غیره) باشد.
