آرتروز زانو یک بیماری تخریبی در مفصل است و از شایعترین دلایل ایجاد زانو درد در افراد بالای چهل سال است که میزان ابتلا در خانم‌ها بیشتر از آقایان است. از علائم آرتروز زانو می‌توان خشکی مفصل و ضعف عضلات اطراف ناحیه مفصل را نام برد.
برای درمان آرتروز زانو لازم است تا مواردی مانند تغذیه، کنترل وزن و پرهیز از چاقی، انجام تمرینات ورزشی مناسب، درمان‌های فیزیوتراپی و … را پیگیری نمود تا به کاهش درد و بهبودی کامل مبتلایان به زانو درد کمک شود.
چاقی خطر ابتلا به آرتروز زانو و لگن را در مردان افزایش می دهد. مردان چاق اگر می‌خواهند به آرتروز دچار نشوند باید وزن خود را کم کنند.
پژوهشگران در سوئد با بررسی ۲۶۰۰ فرد سالمند متوجه شدند، چاقی، خطر ابتلا به آرتروز زانو را در مردان و زنان افزایش می دهد، اما آرتروز مفصل لگن را فقط در مردان چاق افزایش می‌دهد.
بر پایه یافته‌های این پژوهش، نیاز به تعویض مفصل زانو در افراد چاق به مراتب بیش از افراد دارای وزن طبیعی است. چاقی یکی از شایعترین علل مرگ و میر و معلولیت در افراد است، و تنها راه مقابله با آن اصلاح سبک زندگی است.
تغذیه مناسب، کلید اصلی جلوگیری از انواع بیماری‌ها از جمله آرتروز است. اولین مرحله اصلی در درمان آرتروز، رساندن وزن به حد ایده آل است. وزن اضافی باعث ایجاد فشار بر روی مفاصل و در نتیجه عوارض آرتروز می‌گردد.
در رعایت رژیم غذایی موارد زیر را در نظر بگیرید:
غذاهای مفید برای آرتروز زانو که می‌توان مصرف نمود، شامل موارد زیر است:
تحقیقات نشان داده که علائم آرتروز، حتی در کسانی که آرتریت روماتوئید دارند، کاهش خواهد یافت، به شرط آن که این افراد با یک رژیم گیاهخواری سازش یابند. این رژیم فاقد غذاهای با منشاء حیوانی به خصوص محصولات لبنی است.
غذاهای مضر برای آرتروز زانو که نباید در این بیماری مصرف شوند، شامل گروه‌های زیر است:
محققان و متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند که با خوردن میوه و سبزی، خود را در مقابل آرتروز محافظت کنید. همچنین نوشیدن یک لیوان آب پرتقال در روز می تواند آرتروز را از شما دور کند.
تحقیقات نشان می دهد که نوع خاصی کاروتن ترکیبی، که غالبا در برخی میوه‌ها و سبزی‌ها یافت میشود، می‌تواند عامل این مساله باشد. یافته‌های قبلی دانشمندان نشان داده بود که کاروتن – ماده زرد و نارنجی رنگ میوه‌ها و سبزی‌ها – می‌تواند با اثرات آنتی‌اکسیدان خود التهاب را کاهش دهد.
تحقیقات نشان می‌دهد: افرادی که بیشترین مصرف بتا – کریپتوزانتین و زیگزانتین – را داشتند، حدود نصف دیگران در خطر ابتلا به التهاب مفصلی بودند.
محققان می گویند این اطلاعات ثابت کرد که برخی آنتی اکسیدان‌های غذایی، مانند کاروتن‌های بتا کریپتوزانتین و زیگزانتین، و همچنین ویتامین C می توانند افراد را در مقابل آرتروز محافظت کنند.
برای درمان آرتروز زانو روش‌های محتلفی وجود دارد که در ادامه بررسی می‌نماییم.
معمولا درمان چهار مرحله دارد؛ که در مرحله ی ۱ و ۲ سعی میشود با استفاده از فیزیوتراپی، ورزش و درمان با میدان مغناطیسی یا مگنت تراپی اوضاع را بهتر کرد.
جالب است بدانید که موثر بودن میدان مغناطیسی در درمان آرتروز زمانی کشف شد، که بیماران مبتلا به سرطان مجبور بودند به مدت ۴ هفته تحت درمان با MRI قرار بگیرند تا پزشکان رشد تومور را در آنها بررسی کنند.
تعجب آور این بود که بعد از یک سال، آن دسته از بیماران که آرتروز هم داشتند، خیلی بهتر شدند. البته درمان‌های دیگری، مثل تزریق اسید هیالورونیک یا استفاده از قرص‌های کندرویتین و گلوکزآمین هم وجود دارد.
از درجه ۲ به بعد، باید جراحی انجام شود. تا ۲۰ سال پیش که آرتروسکوپی، یعنی همان جراحی بسته را نداشتیم، اگر مینیسک یک ورزشکار پاره میشد، جراح، زانو را با شکاف بزرگ باز می‌کرد، و تمام مینیسکی را که قسمتی از آن پاره شده بود، بر می‌داشت و چون فنری وسط غضروف استخوان نبود که بتواند فشار را از بالا به پایین بگیرد، آرتروز به وجود می آمد، و منجر به شکستن و راست کردن محور زانو تا تعویض مفصل میشد.
اما امروزه با استفاده از روش‌های جدیدتر مثل آرتروسکوپی، فقط همان قسمت پاره شده مینیسک را بر می‌دارند، یعنی ۲۰ تا ۲۵ درصد آن برداشته می شود و حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد آن هنوز در مفصل است، که می تواند فشار را قبول کند.
آرتروسکوپی (Arthroscopy) روشی با تهاجم اندک و با عوارض بسیار کمتر از جراحی باز زانو است که در میان مفاصل، آرتروسکوپی زانو بیشتر از دیگر مفاصل رایج شده است.
در روش آرتروسکوپی، با استفاده از دو سوراخ کوچک که از یکی از آنها تلسکوپ وارد می شود، تمام جزئیات عمل را می‌توان بر صفحه بزرگی نمایش داد.
گاهی به علت انحراف زانو، اقدامات جراحی که به منظور اصلاح برای زانو صورت میگیرد مفید است، که برای پیشگیری این اعمال مفیدترند، و همچنین آخرین اقدام در موارد پیشرفت آرتروز زانو، تعویض مفصل زانو، که استفاده از مفصل مصنوعی باعث بی‌دردی در زانو شده، اما مشکلات و مسائل خاص خود را دارد، که به عنوان آخرین مرحله درمان نجات بخش است.
آیا داروی آرتروز زانو وجود دارد؟
تزریق ماده ژله به داخل مفصل، چنانچه از سوی پزشک انتخاب و تزریق شوند، به طور جدی باعث بهبودی شکایات بیماران می شوند. داروها در درمان آرتروز زانو نقش بسیار کمی دارند، و معمولا مصرف انواع داروهای مسکن در این بیماری برای کاهش درد زانو مورد استفاده قرار می گیرند.
داروهای مسکن مانند استامینفون، دیکلوفناک، ایندومتاسین، سلکسیب، بهتر است تحت نظر پزشک مصرف شوند، و در صورتی که این داروها زیاد مصرف شوند، ممکن است بیمار به توصیه‌های بهداشتی و دستورات پزشک توجه نکرده، و باعث پیشرفت آرتروز شود.
به علاوه؛ این داروها عوارض گوارشی داشته، و چنانچه برای مدت طولانی مصرف شوند، عوارض کلیوی به وجود می آوردند. همچنین داروهای موضعی مانند کپسایسین، اثرات شناخته شده دارند و عوارض کلی در بدن ندارند.
با توجه به تمامی تبلیغات صورت گرفته در ترمیم غضروف در برخی از داروها، تاکنون اثرات ترمیمی این داروها اثبات نشده، و ممکن است که بیشتر نقش ضد درد داشته باشد.
بله، لیزر درمان موثری است، و از خواصی که دارد و هنوز هم کاملا کشف نشده، این است که بیمارانی که تحت این نوع جراحی قرار گرفته‌اند، بعد از عمل درد بسیار کمتری دارند. دکتر اولو (اولین کسی که در سال ۱۹۸۵ لیزر را در جراحی آرتروسکوپی استفاده کرد) معتقد است که فشار وارده به اعصاب مفصلی، در لیزر کمتر است.
از دیگر مزایای لیزر این است که بعد از عمل جراحی، خونریزی وجود ندارد، و مهم‌تر از همه اینکه با لیزر می‌توان خیلی دقیق‌‌تر غضروف شل شده را سفت کرد، در صورتی که با تیغ اگر بخواهیم ریش ریش‌های غضروفی را برداریم، ممکن است قسمت‌های سالم هم برداشته شود.
سعی این است که با هر تکنیکی که می شود، غضروف سطح مفصلی یا مفصل خود بیمار را نگه داریم، چون اگر ما زود تصمیم به برداشتن سطح مفصل و تعویض آن با پروتز بگیریم، بیمار قادر به استفاده از تکنولوژی سلول‌های بنیادی نخواهد بود.
یکی از روش‌های جدید درمانی، کشت و تکثیر سلول‌های غضروفی در بیرون بدن، و سپس پیوند دوباره به مفصل آسیب دیده است، که برای این کار نیاز به تکنیک‌های بسیار پیشرفته، و فراهم شدن شرایط مناسب جهت رشد و تکثیر سلول‌ها است. این روش بسیار موثر بوده و در سراسر دنیا مورد استفاده قرار میگیرد.
البته، استفاده از این روش‌ها تنها در مواردی که بیمار به موقع به پزشک مراجعه کرده و زخم‌های غضروفی اندازه کوچک تا متوسط داشته باشند، امکان پذیر است، و در صورت مراجعه دیر هنگام بیمار و تخریب تمام غضروف مفصلی، تنها راه درمان، تعویض کل مفصل و استفاده از مفصل مصنوعی است.
توضیه‌های زیر می‌تواند به مبتلایان به آرتروز زانو کمک نماید.
ما باید با انجام حرکت درمانی، ماساژ، آب درمانی، حمام با آب دریا، درمان با آفتاب، مصرف نمک‌های معدنی از گسترش این بیماری جلوگیری کنیم.
هدف از انجام حرکات درمانی شامل موارد زیر است:
اگر ماساژ به درستی انجام شود، موجب رفع گرفتگی عضلات شده، و با سرعت بخشیدن به جریان خون تغذیه مناطق آسیب دیده را آسان ساخته، و به تدریج حرکات مفصلی را طبیعی می‌سازد.
این عمل باید توسط افراد مجرب و ماهر انجام گیرد، زیرا ماساژ با فشار زیاد باعث خون مردگی، آسیب دیدن بافت‌ها، وخیم‌تر کردن انقباضات و بالاخره التهاب بیشتر مریض میشود.
در آرتروز، ماساژ مفصل لگن و زانو ضروری نیست، ولی در تمام ستون فقرات، شانه، گردن و یا نقاطی که اختلال جریان خون سیاهرگی وجود دارد، ماساژ نتایج مفیدی در بر دارد.
اجتناب از فعالیت زمینه تخریب بیشتر مفاصل زانو را فراهم می‌کند. به همین دلیل انجام به موقع و صحیح ورزش می‌تواند در بیماران مبتلا به آرتروز زانو بسیار مفید باشد. در این بین آب درمانی یک انتخاب عالی برای بیماران مبتلا به ارترز زانو به ویژه افراد مسن می‌باشد، چرا که خطر سقوط در آب برای آنها کمتر است.
آب درمانی امکان انجام تمریناتی را برای این بیماران فراهم می‌کند که در حالت عادی انجام این تمرینات برای بیماران با درد شدیدی همراه هستند.
انجام تمرین در آب، محیط درمانی گرمی را فراهم می‌کند که اجازه می‌دهد با تحمل وزن کمتری به انجام تمرینات خود بپردازد. همچنین محیط گرم آب باعث کاهش احساس درد در حین و حتی بعد از ورزش میشود.
درمان فیزیوتراپی و پیش‌گیری‌های روزانه در آرتروز مفصل ران عبارتند از:
سائیدگی مفاصل شایعترین علت درد و ناتوانی در افراد مسن، و شایعترین بیماری مفصلی است. در خانم‌ها سائیدگی مفاصل زانو و دست، و در مردان سائیدگی مفصل لگن شایع‌تر است. همچنین افراد چاق بیشتر از سایرین دچار سائیدگی مفصل زانو می‌شوند.
دیابت، فشار خون بالا و افزایش اسید اوریک خون نیز باعث افزایش احتمال سائیدگی مفصلی می‌گردند. سائیدگی مفصلی معمولا خود را با درد نشان می‌دهد که با افزایش میزان سائیدگی، مقدار درد بیشتر میشود.
سپس درد مفاصل باعث ضعف عضلانی و درد در عضلات مربوط به آن مفصل میشود. در صورت تقویت عضلات، این درد کاهش می‌یابد. برخی از بیماران از خشک بودن بدن و مفاصل بعد از بیدار شدن از خواب شکایت می‌کنند، اما معمولاً خشکی بدن کمتر از نیم ساعت طول می‌کشد.
توصیه‌ها شامل موارد زیر است:
برخی ورزش‌های مفید در سائیدگی مفصل عبارتنتد از:
استفاده از تحریک الکتریکی نیز در کاهش درد و تقویت عضلات موثر است.
معمولا در کلینیک‌های فیزیوتراپی برای کاهش درد از دستگاه خاصی جهت تحریک الکتریکی استفاده میشود. در حال حاضر وسایل تحریک الکتریکی جهت استفاده در منزل ساخته شده که به راحتی قابل استفاده بوده و باعث کمتر شدن درد مفصل و کاهش نیاز به دارو میشود.
در صورتی که درد زیاد است، استفاده از عصا یا واکر توصیه میشود. طول عصا باید مناسب باشد. همچنین استفاده از باند کشی یا زانوبند می‌تواند تا حدودی در کاهش درد مؤثر باشد.
