بیوفیدبک یک درمان جایگزین است که به شما کمک می‌کند برخی از عملکردهای غیر ارادی بدن مانند ضربان قلب و تنفس خود را کنترل کنید. انواع مختلفی از درمان بیوفیدبک وجود دارد که می‌توانند به مدیریت شرایطی مانند درد مزمن، اضطراب، بی‌اختیاری ادرار و … کمک کند. در این مقاله به بررسی انواع بیوفیدبک می‌پردازیم و کاربرهای بیوفیدبک را بیان می‌کنیم.
بیوفیدبک یک تکنیک آرام‌سازی ذهن است که با استفاده از بازخوردهای دیداری یا شنیداری به افراد کمک می‌کند تا علائم فیزیکی و روانی استرس، مانند افزایش ضربان قلب، دمای بدن و تنش عضلانی را شناسایی کند. هدف تکنیک بیوفیدبک این است که افراد بتوانند تغییرات جزئی در بدن خود ایجاد کنند که منجر به نتایج مطلوب شود. از جمله این تغییرات می‌توان به کاهش تنش عضلانی، کاهش ضربان قلب و کاهش احساس درد اشاره کرد.
این روش همچنین به افراد کمک می‌کند جریان خون، فشار خون و شدت درد خود را بهتر کنترل کنند. در جلسات بیوفیدبک، با استفاده از تجهیزات دقیق اندازه‌گیری، اطلاعاتی از عملکردهای بدن به افراد ارائه می‌شود که به آنها کمک می‌کند تا با تغییرات ذهنی و رفتاری، بهبود فیزیولوژیکی حاصل کنند. با تکمیل جلسات درمانی و انجام تمرینات منظم، این تغییرات می‌توانند بدون نیاز به تجهیزات نیز پایدار بمانند.
انواع مختلفی از بیوفیدبک وجود دارد. اما رویکردی که برای درمان بیماری شما انتخاب می‌شود، به اهداف درمانی و توصیه‌های درمانگر یا پزشکتان بستگی داشته باشد. در جدول زیر می‌توانید انواع تکنیک‌های بیوفیدبک و کاربرد هرکدام از آنها را مطالعه کنید:
این نوع بیوفیدبک شامل بستن نوارهای حسگر در اطراف قفسه سینه و شکم برای نظارت بر نرخ و الگوهای تنفس است. - برای کمک به کنترل نرخ تنفس و همچنین برای مدیریت اضطراب استفاده می‌شود.
در این نوع بیوفیدبک از حسگرهایی روی گوش‌ها، انگشت‌ها، مچ، سینه یا بالاتنه، برای نظارت بر تغییرپذیری ضربان قلب استفاده می‌شود. -برای درمان شرایطی مانند آسم و افسردگی مفید است.
با استفاده از این نوع بیوفیدبک می‌توان میزان تعریق روی پوست را اندازه‌گیری کرد که نشان‌دهنده سطح برانگیختگی احساسی است. -برای تشخیص برانگیختگی احساسی و استرس مفید است.
این نوع بیوفیدبک شامل استفاده از دستگاهی برای نظارت بر فشار خون و راهنمایی در تمرین‌های آرام‌سازی مانند تمرینات تنفسی یا موسیقی است. -برای مدیریت فشار خون استفاده می‌شود. البته شواهد محدودی در مورد اثرات طولانی‌مدت آن بر روی فشار خون بالا وجود دارد.
در این نوع بیوفیدبک از حسگرهایی برای تشخیص جریان خون و دمای بدن استفاده می‌شود که در زمان استرس کاهش می‌یابد. -به تشخیص استرس کمک کرده و تکنیک‌های مدیریت استرس را تحریک می‌کند.
در روش نوروفیدبک از نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرافی (EEG) برای اندازه‌گیری فعالیت امواج مغزی از طریق حسگرهای قرارگرفته بر روی پوست سر استفاده می‌شود. -برای درمان غیرتهاجمی اختلالات ADHD، درد، اعتیاد، اضطراب، افسردگی و سایر اختلالات استفاده می‌شود.
در روش الکترومیوگرافی حسگرهایی در نقاط مختلف بدن قرار می‌گیرند تا فعالیت الکتریکی و تغییرات تنش عضلانی را از طریق انقباضات عضلانی نظارت کنند. -برای نظارت بر تنش عضلانی و مدیریت اختلالات مرتبط استفاده می‌شود.
بیوفیدبک به ویژه برای مدیریت استرس و همچنین شرایطی که ممکن است توسط استرس تشدید شود، مفید است. برخی از مهمترین کاربردهای بیوفیدبک شامل مورد زیر است:
برای درمان میگرن، اغلب از دستگاه بیوفیدبک الکترومیوگرافی (EMG) جهت مشاهده و نظارت بر تنش‌های عضلانی و اسکلتی استفاده می‌شود. در این روش، الکترودها معمولا بر روی سه عضله خاص در قسمت بالای بدن قرار می‌گیرند که پیش از وقوع حمله میگرنی دچار انقباض می‌شوند. نوع دیگری از بیوفیدبک که برای مدیریت علائم میگرن به‌کار می‌رود، بیوفیدبک حرارتی است. بسیاری از افرادی که از حملات میگرنی رنج می‌برند، دچار سردی دست و پا هستند. این حالت به این دلیل رخ می‌دهد که در شرایط استرس، رگ‌های خونی زیر پوست منقبض شده و موجب کاهش دمای بدن می‌شود.
بیوفیدبک یک روش درمانی است که برای بهبود مشکلات گوارشی مانند یبوست و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، بیمار با کمک ابزارهای خاص، اطلاعاتی در مورد عملکرد داخلی بدن خود، به ویژه عضلات روده و مقعد، دریافت می‌کند. این اطلاعات به بیمار کمک می‌کند تا کنترل بهتری بر روی این عضلات داشته باشد و رفتارهای نادرست عضلانی که ممکن است منجر به یبوست یا تحریک‌پذیری روده شود را تصحیح کند.
مطالعات تحقیقاتی متعدد ثابت کرده‌اند که بیوفیدبک یک روش موثر برای درمان بی‌اختیاری ادرار است. بیوفیدبک بی‌اختیاری ادرار می‌تواند برای کمک به زنان در یادگیری کنترل و تقویت عضلات کف لگن استفاده شود. عضلات کف لگن (PFM) گروهی از عضلات هستند که نقش مهمی در کنترل مثانه دارند. به طور کلی، فیزیوتراپی عضلات کف لگن می‌تواند با تمرینات منظم و استفاده از تکنیک‌های مختلف از جمله بیوفیدبک، به بهبود قدرت و عملکرد این عضلات و در نتیجه کنترل بهتر ادرار و مدفوع کمک کند.
بیوفیدبک یک روش موثر در درمان اختلال خواب است که با آموزش خودآگاهی به فرد، او را قادر می‌سازد تا عملکردهای فیزیولوژیک بدن خود را تنظیم کند. در این روش، فرد با استفاده از دستگاه‌های بیوفیدبک، اطلاعاتی درباره تغییرات ضربان قلب، دمای پوست و تنفس خود دریافت می‌کند و یاد می‌گیرد چگونه این پارامترها را برای رسیدن به آرامش و بهبود خواب مدیریت کند.
یکی از انواع بیوفیدبک که به طور خاص برای مشکلات خواب مورد استفاده قرار می‌گیرد، نوروفیدبک است. درمان اختلال خواب با نوروفیدبک شامل اندازه‌گیری و بازخورد امواج مغزی به فرد است تا الگوهای مغزی مرتبط با آرامش و خواب عمیق را بهبود بخشد و از این طریق کیفیت خواب خود را بهبود دهد.
بیوفیدبک یک درمان جایگزین است که برخی افراد برای کمک به درمان علائم ADHD استفاده می‌کنند. برای درمان ADHD از روش نوروفیدبک استفاده می‌شود. هدف از این روش این است که بیماران بیاموزند چگونه به طور آگاهانه فعالیت‌های غیر ارادی را کنترل کرده و تحت تاثیر قرار دهند. در افراد مبتلا به اختلال عدم تمرکز/بیش‌فعالی، سیستم عصبی مرکزی واکنش متفاوتی به محرک‌های داخلی و خارجی نشان می‌دهد. این روش به تقویت مهارت‌های خودتنظیمی و بهبود عملکرد شناختی کمک می‌کند.
بیوفیدبک می‌تواند به شما کمک کند تشخیص دهید چه زمانی دچار اضطراب می‌شوید و به این ترتیب درک بهتری از عوامل ایجادکننده اضطراب خود پیدا کنید. همچنین، این روش می‌تواند به شما در یادگیری نحوه مدیریت واکنش به محرک‌های استرس‌زا کمک کند، که به نوبه خود ممکن است باعث شود در موقعیت‌های طاقت‌فرسا و اضطراب‌آور احساس کنترل بیشتری داشته باشید.
انواع مختلفی از بیوفیدبک برای درمان اضطراب استفاده می‌شود. یک متخصص سلامت روان تعیین می‌کند که کدامیک ارز روش‌های بیوفیدبک برای درمان اضطراب شما مناسب است. درمان استرس با بیوفیدبک معمولا با یکی از روش‌های الکترومیوگرافی (EMG)، بیوفیدبک تنفسی و نوروفیدبک انجام می‌شود.
مانند سایر رویکردهای درمانی، بیوفیدبک هم مجموعه‌ای از جنبه‌های مثبت و منفی خود را دارد. با این حال، بیوفیدبک می‌تواند برای بسیاری از افراد مزایای را به همراه داشته باشد که سایر روش‌های درمانی مانند دارو درمانی از آن برخوردار نیست. در ادامه به بررسی تعدادی از مهمترین فواید درمان بیوفیدبک می‌پردازیم.
بیوفیدبک ممکن است در شرایطی که سایر درمان‌ها موثر نبوده‌اند یا افراد قادر به مصرف داروهای خاص نیستند، جذاب باشد. از آنجایی که بیوفیدبک غیر تهاجمی است، بیماران ممکن است آن را در شرایطی ترجیح دهند که سایر درمان‌ها ممکن است تهاجمی تر یا مختل‌کننده باشند و عوارض جانبی زیاده برای بیمار داشته باشند.
آموزش بیوفیدبک می‌تواند به عنوان بخشی از رویکرد درمانی مورد استفاده قرار گیرد. مردم اغلب استفاده از بیوفیدبک را برای تقویت درمان‌های دیگر، از جمله داروها انتخاب می‌کنند.
بیوفیدبک همچنین به افراد می‌آموزد که چگونه واکنش‌های خود را در موقعیت‌های استرس‌زا کنترل کنند، که می‌تواند به افراد کمک کند تا کنترل بیشتری بر روی خود داشته باشند و بهتر بتوانند استرسی را که ممکن است در زندگی روزمره خود با آن مواجه می‌شوند و همچنین استرس ناشی از شرایط سلامتی دیگر را مدیریت کنند.
در طول بیوفیدبک، یک درمانگر پدها یا حسگرهای الکتریکی را به قسمت‌های مختلف بدن شما متصل می‌کند. از این پدها می‌توان برای موارد زیر استفاده کرد:
سنسورها اطلاعات را به سیستم می‌فرستد و درمانگر می‌تواند آنها را روی صفحه نمایش مشاهده کند و پیشنهاداتی را برای کمک به کنترل پاسخ‌های بیمار ارائه کند. برای مثال، اگر بالشتک‌ها ماهیچه‌های سفت را که ممکن است باعث سردرد شوند احساس کنند، می‌آموزید که چگونه آن عضلات را شل کنید.
یک جلسه بیوفیدبک اغلب بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. یک دوره معمول درمان اغلب شامل ۴ تا ۶ جلسه است، اگرچه ۸ تا ۱۰ جلسه نیز غیر معمول نیست. مدت زمان درمان و تعداد جلسات مورد نیاز به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله:
شما می‌توانید درمان با دستگاه بیوفیدبک را در کلینیک‌های فیزیوتراپی و مراکز روانشناسی دریافت کنید. بیوفیدبک در مراکز فیزیوتراپی معمولا برای درمان مشکلاتی مانند دردهای مزمن، اسپاسم‌های عضلانی و بهبود وضعیت بدنی پس از آسیب‌های ورزشی به کار می‌رود. این روش با افزایش آگاهی بیمار از بدن خود، به او این امکان را می‌دهد که بهتر و سریع‌تر بهبود یابد.
