شما احتمالا فتق دیسک گردن را با نام آشناتر آن می شناسید: “دیسک لغزیده”. اگرچه دیسک واقعا نمی‌لغزد، اما می‌تواند پاره شود و باعث فشار به اعصاب گردن میشود. گردن درد و علائم ناشی از فتق دیسک یا بیرون زدگی دیسک گردن از مشکلات شایع بسیاری از بزرگسالان است.
بیشتر اوقات، درد گردن یک بیماری جدی نیست و در عرض چند روز تسکین می‌یابد. اما در بعضی موارد، گردن درد می‌تواند آسیب جدی یا بیماری را نشان دهد و نیاز است تا به پزشک مراجعه کنید. اگر گردن درد دارید که بیش از یک هفته ادامه دارد، یا شدید است و یا با علائم دیگری همراه است، بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید.
به بافت بین استخوان‌های گردن شما دیسک بین مهره‌ای گفته میشود. دیسک‌ها از یک بخش مرکزی نرم و ژله‌ای مانند و یک پوشش بیرونی که حلقه محکم اما انعطاف‌پذیر مانند لاستیک است، تشکیل شده است.
دیسک بین مهره‌ای، مفصلی بین هر یک از استخوان‌های ستون فقرات ایجاد می‌کند که به آنها امکان حرکت می‌دهد. وقتی لایه خارجی که دیسک را احاطه کرده است پاره شود، مرکز نرم می‌تواند از طریق شکاف خارج شده و دیسک فتق ایجاد کند.
با افزایش سن، دیسک‌های موجود در ستون فقرات می‌توانند انعطاف‌پذیری و کشش خود را از دست بدهند. رباط‌های اطراف دیسک‌ها شکننده شده و به راحتی پاره می‌شوند. هنگامی که بیرون زدگی یا فتق دیسک ایجاد میشود، می‌تواند به اعصاب اطراف نخاع (رادیکولوپاتی) یا نخاع (میلوپاتی) فشار وارد کند و علائم دردناکی ایجاد کند.
گردن ما از مهره‌هایی تشکیل شده است که از جمجمه تا قسمت بالاتنه ادامه دارد. دیسک‌های گردنی ضربه‌های بین استخوان‌ها را جذب می‌کنند. استخوان‌ها، رباط‌ها و عضلات گردن از سر حمایت می‌کنند و اجازه حرکت می‌دهند.
هر گونه ناهنجاری، التهاب یا آسیب می‌تواند باعث درد گردن یا سفتی شود. روند پیری و ساییدگی ستون فقرات می‌تواند باعث بیرون زدگی یا همان فتق دیسک در گردن شود.
فتق دیسک همچنین می‌تواند در اثر فعالیت‌های تکراری یا آسیب به ستون فقرات ایجاد شود. سایر عواملی که می‌توانند باعث برآمدگی دیسک‌ها شوند یا در آن سهیم باشند عبارتند از:
فتق دیسک در گردن می‌تواند باعث درد گردن، درد بازو، درد شانه و بی حسی یا گزگز در بازو یا دست شود. کیفیت و نوع درد متغیر است.
ممکن است یک درد مبهم که تعیین محل دقیق آن دشوار باشد یا دردی تیز، سوزشی که در محلی دقیق باشد، درد در بازوها و همچنین گردن شما معمولاً اولین علامت تحریک ریشه‌های عصبی در اثر مشکلی در گردن است.
علائمی مانند بی حسی، سوزن سوزن شدن و به خصوص ضعف در عضلات بازوها، علائم هشدار دهنده‌ای برای جدی‌تر بودن مشکل شما هستند.
مهره‌ها و دیسک‌های گردنی به مرور فرسوده می‌شوند و آرتروز گردن ایجاد می‌کنند که از دلایل احتمالی سرگیجه مرتبط با گردن است.
این وضعیت باعث میشود به نخاع یا اعصاب نخاعی فشار وارد شود و جریان خون در مغز و گوش داخلی را مسدود کند و سرگیجه ایجاد شود. فتق دیسک به تنهایی هم، بدون هیچ گونه آرتروزی می‌تواند سرگیجه ایجاد کند.
این علامت معمولا در مورد بیمارانی اتفاق می‌افتد که دیسک‌های بین مهره اول تا سوم (C1-C3) دچار بیرون زدگی میشود. از آنجا که درد از نقطه‌ای ایجاد میشود که بسیار نزدیک به عصب سه قلو (تری ژمینال) واقع شده است، بنابراین این امکان وجود دارد که دردی را به سمت بالا به نواحی پس سری و صورت ارجاع دهد.
اما حتی در بیرون زدگی‌های دیسک‌های پایین‌تر هم درد می‌تواند از طریق خود دیسک، از مفاصل اطراف گردن، خستگی عضلات، فشرده شدن عصب یا سایر بافت‌های نرم ایجاد شود.
اکثر افراد راست دست هستند و از دست راست خود برای انجام کارهای روزانه، ورزش، رانندگی و … استفاده می‌کنند، پس طبیعی است که دست راست در معرض آسیب‌های بیشتری باشد.
علت درد دست راست علاوه بر استفاده زیاد، به دلیل پارگی، کشیدگی، ضرب دیدگی یا التهاب تاندون‌ها، شانه یخ زده، التهاب بورس‌ها، شکستگی، ساییدگی مفاصل شانه و در موارد بسیار کمی در مشکلات قلبی هم دیده میشود.
حتی دردهای احشایی مانند مشکلات کیسه صفرا هم ممکن است درد در شانه راست را ایجاد کنند. در هر یک از این مشکلات درد در ناحیه‌ای خاص و ماهیت خاصی دارد و یک فیزیوتراپیست متبحر با معاینه بالینی و گرفتن تست‌های مختلف علت درد را مشخص می‌کند.
اما این که درد دست راست شما به دلیل بیرون زدگی دیسک گردن شماست، به نوع بیرون زدگی دیسک بستگی دارد و در ام‌آر‌آی شما معلوم میشود که آیا دیسک به صورت یک‌طرفه در سمت راست بیرون زدگی دارد یا دوطرفه یا بیرون زدگی فقط در مرکز است.
برای مثال در شکل زیر دیسک در سمت راست بیرون زدگی دارد، پس ریشه عصب سمت راست را تحت فشار قرار می‌دهد و درد به سمت راست تیر میکشد.
نیمه در رفتگی‌های مهره‌های گردنی ممکن است علائمی مانند تاری دید، سرگیجه، سردرد و دوبینی ایجاد کند. بیرون زدگی دیسک در مراحل اولیه نمی‌تواند تاری دید ایجاد کند اما در بیرون زدگی های مزمن با تخریب دیسک، ستون فقرات گردنی دچار آرتروز می‌شوند که می‌تواند همراه با تاری دید باشد. علاوه بر این، بی‌ثباتی‌های ستون فقرات گردنی هم با مشکلات چشمی همراه هستند.
تنش عضلانی در گردن و شانه‌ها می‌تواند منجر به سردرد یا چشم درد شود، زیرا جریان خون به چشم شما محدود میشود. دیسک گردن در صورتی که با سردرد گردنی یا میگرن همراه باشد، بیمار چشم درد را تجربه خواهد کرد که می‌تواند یک‌طرفه یا دوطرفه باشد.
در صورت نبود مشکل در بافت‌های نرم و استخوان‌های شانه، بازو و ساعد می‌توان گفت درد بازو، ساعد و شانه دردی ارجاعی از گردن است. همانطور که در شکل زیر می‌بینیم بیرون‌زدگی‌های دیسک c3 ،c4 باعث درد شانه، c5 باعث درد بازو و c6 ،c7 ،T1 باعث دردهای ساعد می‌شوند.
مراحل بیرون زدگی دیسک گردن شامل موارد زیر است:
فیبرهای اطراف و ماده ژله مرکز سالم است و فقط اندکی برجستگی در فیبرهای محیطی ایجاد شده است. در این شرایط بیمار یک درد مبهم را گزارش می‌کند.
تورم دیسک از مرحله قبل بیشتر است و کمی به نخاع فشار وارد می‌کند. اما هنوز ریشه‌های عصبی را تحت فشار قرار نداده است.
فیبرهای اطراف پاره شده و مایع داخل دیسک خارج شده و باعث تحریک ریشه‌های عصبی میشود. درد بیمار شدید و تیز است.
دیسک فتق شده، پاره میشود و مایع ژلاتینی در اطراف ریشه‌های عصبی جریان می‌یابد.
در ادامه انواع دیسک گردن و همچنین بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با بیرون زدگی دیسک گردن را بررسی می‌نماییم.
اصلی‌ترین علت کاهش آب دیسک، افزایش سن است که امری اجتناب ناپذیر است. دیسک‌های با آب کمتر، توانایی کمتری برای جذب فشارهای وارد بر ستون فقرات گردنی را دارند.
در پارگی دیسک ارتباط بخش پاره شده با بخش مرکزی دیسک از بین می‌رود.
در صورتی که قطعه جدا شده وارد کانال نخاعی شود، نیاز به جراحی وجود دارد .
شایعترین محل پروتروژن خلفی دیسک و فشار بر روی نخاع در بین مهره ۵ و ۶ رخ می‌دهد. حداکثر میزان ساییدگی یا آرتروز گردن هم در این سگمان رخ می‌دهد. بیرون زدگی این دیسک ریشه عصبی ششم را تحت تآثیر قرار می‌دهد و باعث ضعف در مچ دست و بازو میشود. درد ریشه تحریک شده تا شست دست را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
بیرون زدگی این دیسک باعث تحریک ریشه عصبی هفت میشود. ضعف در انگشتان و باز کردن آرنج داریم. بی‌حسی و گزگز در پشت بازو و انگشت وسط وجود دارد. در این سگمان هم بیرون زدگی شایع است.
اگر دیسک برآمده هنوز به مرحله فتق نرسیده باشد، ممکن است دردی نداشته باشد و بدون درد باشد. دیسک برآمده ممکن است به هیچ وجه درد نداشته باشد، زیرا به حد مشخصی نرسیده است و این می‌تواند تشخیص علائم دیسک برآمده را قبل از شدیدتر شدن شرایط دشوار کند. عارضه دیسک گردن به دو شکل ناگهانی و یا تدریجی بروز می‌کند.
فاکتورهای مختلفی در بیرون زدگی دیسک گردن نقش دارد که عبارتند از:
فاکتورهای شایع دیگری که باعث ایجاد دیسک گردن می‌شوند، عبارتند از:
تشخیص فتق دیسک با معاینه فیزیکی کامل گردن و بازوها آغاز میشود. پزشک گردن شما را از نظر انعطاف‌پذیری، دامنه حرکتی و علائمی که نشان می‌دهید بررسی می‌کند تا تعیین کند که ریشه‌های عصبی یا نخاع شما تحت تأثیر فتق دیسک قرار گرفته است یا نه؟
همچنین احتمالاً یک یا چند آزمایش پاراکلینیکی خواهد نوشت. این موارد شامل رادیوگرافی، اسکن توموگرافی کامپیوتری (اسکن CAT یا سی تی اسکن) و ام آر آی (MRI) است. پزشک شما ممکن است الکترومیوگرام (EMG) را هم برای بررسی وضعیت اعصاب آسیب دیده توصیه کند.
روش‌ها درمان دیسک گردن شامل موارد زیر است:
در ادامه سوالات و موارد مهم پیرامون جراحی دیسک گردن را بررسی می‌نماییم.
زمانی که درد بیمار پایدار بوده و با هیچ یک از روش‌های درمانی غیرتهاجمی و کم‌تهاجمی درمان نشود. همچنین زمانی که فشار بر روی نخاع باعث ضعف اندام‌های فوقانی و تحتانی، عدم تعادل، بلع نامنظم، حالت تهوع و استفراغ، سردردهای شدید و احساس وجود لقمه در گلو شود بیمار باید جراحی شود.
در وهله اول هر بیمار پس از جراحی باید توصیه‌های مختص به خود که توسط جراحش داده میشود را رعایت کند. نکاتی که به طور کلی پس از جراحی‌های دیسک گردن باید ملاحظه شوند، شامل موارد زیر است:
یکی از روش‌ها برای درمان فتق دیسک گردن و همچنین پیشگیری از بیرون زدگی دیسک گردن ورزش است که در ادامه نکات لازم و تمرینات درمانی یا حرکات اصلاحی مفید در این زمینه را بررسی می‌کنیم.
تمرینات ورزشی مانند دویدن، پریدن، وزنه برداری، چرخش‌های بیش از حد گردن یا ورزش‌های دیگری که با برخوردهای شدید یا حرکات ناگهانی همراه هستند نباید انجام شوند، چون سرعت بهبود را کاهش می‌دهد.
بله ، شنا باعث تقویت عضلات حمایت کننده از گردن میشود و همچنین گردن سفت و دردناک را تسکین دهد. کرال پشت اغلب توصیه میشود، زیرا باعث ایجاد یک ستون فقرات صاف میشود.
شنا یک روش عالی برای افزایش گردش خون و اکسیژن رسانی به قسمت‌های دردناک، سرعت بخشیدن به بهبودی برای آسیب‌های ساختاری است. اما رعایت اصول صحیح شناکردن الزامیست. برای مثال سر خود را در حین شنا باید صاف نگه دارید و به کف استخر نگاه کنید. از چرخش‌های بیش از حد حین نفس گیری اجتناب کنید.
آب درمانی در کنار سایر درمان‌های فیزیوتراپی می‌تواند گزینه خوبی برای کشش و تقویت عضلات گردن و کاهش فشار بر روی دیسک‌های گردن باشد. آب درمانی به از بین بردن و کاهش دردهای ناگهانی و یا مزمن کمک می‌کند.
همچنین آب درمانی باعث سم زدایی از بدن شده و به کاهش اسپاسم و گرفتگی‌های عضلانی کمک می‌کند.
مانند سایر مشکلات در دیسک گردن هم خط اول درمانی دارو درمانی است. داروهای ضد درد و ضدالتهاب که به طور شایع تجویز می‌شوند شامل موارد زیر است:
همه داروها با توجه به شرایط فعلی و سابقه بیماری‌های شما تجویز میشود. بنابراین بهتر است از مصرف خودسرانه داروها اجتناب شود.
استفاده کوتاه مدت از کولار یا گردنبند نرم در صورت درد شدید، جهت استراحت گردن و جلوگیری از حرکات نامناسب مفید می‌باشد. اما استفاده طولانی مدت علاوه بر سفتی گردن باعث کاهش قدرت عضلات گردن میشود.
روش‌های جدید در درمان دیسک گردن شامل جراحی اندوسکوپیک و جراحی لیزری است که در ادامه بررسی می‌نماییم.
این روش نیاز به بیهوشی عمومی ندارد. محل جراحی برش کمی می‌خورد، پس خونریزی هم ندارد. بیمار ۳ ساعت پس از عمل مرخص میشود. درد و عوارض جراحی هم پس از این عمل کمتر خواهد بود.
بسته به شرایط خاص بیمار، روش آندوسکوپی ممکن است با استفاده از یکی از دو روش به ستون فقرات دسترسی پیدا کند:
در مرحله بعد، یک دوربین کوچک به منطقه هدف ستون فقرات وارد میشود. دوربین از نظر مستقیم جراح، تصاویر واقعی و به موقع از محل عمل را بر روی مانیتور ضبط می‌کند. دوربین آندوسکوپی در طی مراحل جراحی به جراح کمک می‌کند تا دیسک را ببیند و فشار را از روی دیسک بردارد.
مانند روش قبلی این روش هم نیاز به بستری ندارد و بیمار بلافاصله مرخص میشود. در این روش از دستگاهی کوچک و قلم مانند که موج لیزر دارد استفاده میشود که باعث تبخیر آب دیسک شده و فشار بر روی اعصاب کم میشود.
جراحی ستون فقرات که با لیزر انجام میشود، معمولا حدودا یک ساعت طول میکشد و فقط به یک برش کوچک نیاز دارد. اکثر بیماران در همان روز به خانه می‌روند و برش‌های کوچک آنها با یک باند پوشانده میشود.
ماساژ درمانی معمولا استفاده از دست‌ها برای دستکاری بافت‌های نرم مانند عضلات و تاندون‌ها، برای افزایش گردش خون، کاهش تنش عضلانی و ایجاد احساس راحتی است. برای افرادی که دچار درد و سفتی گردن مزمن هستند، معمولاً مراجعه به ماساژ درمانی، فیزیوتراپیست یا سایر متخصصان بهداشتی واجد شرایط کمک کننده است.
انواع مختلفی از ماساژ وجود دارد که در تکنیک‌ها، محل فشار و میزان فشارهای اعمال شده توسط دست و سایر روش‌ها متفاوت است. برخی مطالعات نشان داده‌اند که ماساژ گردن می‌تواند مقداری تسکین درد گردن و بهبود دامنه حرکتی را فراهم کند، به ویژه هنگامی که توسط یک متخصص آموزش دیده چند بار در هفته و به مدت چند هفته انجام شود.
ماساژ درمانی برای گردن یک روش درمانی نسبتاً بی‌خطر است. برخی از افراد ممکن است کمی پس از ماساژ احساس درد گردن و یا تورم داشته باشند، اما این عوارض به طور معمول طولانی مدت نیست.
در موارد نادری که ماساژ خیلی سخت انجام شود یا اگر صدمه‌ای از قبل در گردن وجود داشته باشد، ماساژ می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند آسیب به شریان مهره‌ای و سکته شود.
دو نوع رایج ماساژ برای رفع درد گردن عبارتند از:
رعایت موارد زیر می‌تواند در پیشگیری از دیسک گردن و همچنین انواع گردن درد موثر باشد.
برخی از بالش‌های گردنی از فومی با کیفیت بالا ساخته شده‌اند که متناسب با خطوط سر و گردن شما تنظیم می‌شوند تا تنش را کاهش دهند و راحتی بیشتری ایجاد کنند.
وضعیت بد بدن قطعا می‌تواند باعث سفتی گردن، درد یا حتی آسیب‌دیدگی شود، زیرا فشار زیادی روی عضلات و لیگامان‌ها وجود دارد که از پشت و گردن حمایت می‌کنند. بیشتر افراد تمایل دارند وزن سر و شانه‌های خود را جلو بگذارند که معمولاً سر به جلو آمده نامیده میشود.
وضعیت ایده آل برای ستون فقرات گردنی شما این است که سر در وضعیت خنثی قرار داشته باشد (و گوش‌ها مستقیما بالای شانه‌ها قرار بگیرند، یعنی عمود باشند). در حین مطالعه یا استفاده از موبایل باید کتاب یا گوشی را بالا در سطح چشمان خود بیاورید و از خم کردن طولانی مدت گردن اجتناب کنید.
انعطاف پذیری و قدرت برای جلوگیری از صدمات گردن ضروری است و یک روش خوب برای تقویت عضلات، کشش و ورزش منظم گردن است. چرخش، جمع شدن شانه، باز کردن شانه‌ها، شنا، ایروبیک در آب می‌توانند کمک زیادی به شما در بهبودی از مشکلات جزئی گردن کنند. توصیه میشود هر روز تمرینات اساسی گردن را انجام دهید، خواه گردن درد دارید یا نه.
اگر به یک دلیل دیگر برای نوشیدن آب بیشتر در طول روز احتیاج داشتید، اینجاست. دیسک‌ها (ماده‌ای اسفنجی مانند که بین مهره‌ها قرار دارد) در گردن از آب تشکیل شده است، بنابراین تغذیه آنها و استحکام آنها برای سلامت گردن بسیار مهم است. همچنان که تشنگی خاصی ندارید به نوشیدن آب بپردازید.
استفاده از منیزیم به شل شدن و انقباض عضلات کمک می‌کند. بنابراین گنجاندن غذاهای غنی از منیزیم در رژیم غذایی روزانه می‌تواند به شما در جلوگیری از مشکلات مربوط به عضلات گردن کمک کند. مقدار زیادی میوه، سبزیجات، مغزها، حبوبات، غلات سبوس‌دار و لوبیا بخورید.
در ادامه سوالات عمومی و پرتکرار پیرامون درمان دیسک گردن که توسط افراد مبتلا به فتق دیسک گردن پرسیده میشود را بیان می‌کنیم.
بله، با وجود این که دیسک گردن ممکن است با دردهای زیادی همراه باشد، اما با درمان‌های دارویی، استراحت و روش‌های غیرتهاجمی مثل فیزیوتراپی قابل درمان است و نیاز به روی آوردن به روش‌های جراحی نیست.
یکی از سوالاتی که معمولا پرسیده میشود این است که چگونه بفهمیم دیسک گردن داریم؟ برای این منظور باید به نشانه‌های آن توجه کنیم. علائمی مانند بی‌حسی یا گزگز، درد در گردن یا بازو به احتمال زیاد بیانگر وجود دیسک گردن است. اما مراجعه به یک پزشک یا فیزیوتراپیست برای تشخیص قطعی لازم است.
دیسک گردن در سنین پایین هم ممکن است ایجاد شود، اما آرتروز معمولا در سنین بالا دیده میشود. در این عارضه غضروف مفصلی از بین می‌رود و به مرور پیشرفت می‌کند که سبب لبه دار شدن و ایجاد استخوان اضافی میشود. دردهای دیسک گردن معمولا بیشتر از دردهای آرتروز است.
در مرکز فیزیوتراپی اندیشه فیزیوتراپیست پس از معاینه دقیق و تشخیص علت درد شما روش‌های درمانی مختلفی را به شما ارائه خواهد داد. مرکز درمان دیسک گردن اندیشه شهریار از روش‌های تحریکات الکتریکی، اولتراسوند تراپی، مگنت تراپی، لیزر درمانی و... برای کاهش درد، التهاب، بهبود خون‌رسانی و اکسیژن رسانی و تحریک فرآیند ترمیم استفاده میشود.
همچنین از درمان‌های بسیار مهم دستی مانند ماساژ، موبیلیزیشن، تکنیک‌های آزادسازی عضلانی و سوزن خشک (درای نیدلینگ) برای اصلاح ساختار و رفع سفتی‌های مفصلی و عضلات شما استفاده میشود. ورزش‌های درمانی مناسب شما جهت درمان دیسک گردن و براساس آخرین مقالات علمی دنیا برای شما تجویز خواهد شد.
