فتق دیسک کمر یا پارگی دیسک که به آن دیسک برآمده، لیز خورده یا پاره شده نیز گفته میشود، قطعه‌ای از هسته دیسک است که از طریق پارگی، به داخل کانال نخاعی رانده میشود. فتق دیسک می‌تواند در هر قسمت از ستون فقرات رخ دهد، اما اغلب در قسمت پایین کمر رخ میدهد. بسته به اینکه فتق دیسک کجا باشد، می‌تواند منجر به درد، بی‌حسی یا ضعف در بازو یا پا شود. بسیاری از مردم هیچ علامتی از فتق دیسک ندارند. برای افرادی که علائم دارند، علائم با گذشت زمان بهبود می‌یابند.
فتق دیسک کمر یکی از شایع ترین مشکلات کمری می باشد که باعث درد در کمر و پاها می شود. فتق یا پارگی دیسک کمر احتمالا به دلیل خم شدن کامل ستون فقرات به طور مکرر و مداوم رخ میدهد.
در یک دسته بندی کلی آسیب دیسک به چهار دسته تقسیم میشود.
منظور از تخریب یا دژنراسیون دیسک تغییرات شیمیایی مرتبط با افزایش سن است که باعث ضعیف شدن دیسک میشود. در این مورد بیرون‌زدگی اتفاق نمی‌افتد.
پرولاپس دیسک باعث میشود شکل یا وضعیت دیسک با کمی گیر افتادگی به داخل کانال نخاعی تغییر کند که با نام‌های بالجینگ و پروتروژن هم شناخته میشود.
در این وضعیت هسته ژلی دیسک پاره شده و وارد قسمت‌های خارجی دیسک میشود اما هنوز از دیسک خارج نشده است.
منظور از دیسک جدا شده این است که هسته دیسک از دیسک خارج میشود و به داخل کانال نخاعی وارد میشود. در این وضعیت، علائم بسیار شدید است و بیمار با تجویز پزشک و بررسی سایر عوامل تاثیرگذار کاندید جراحی می‌باشد.
علائم و نشانه‌های بیرون زدگی دیسک کمر در افراد مختلف متفاوت است و برخی از افراد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند.
مهمترین علائم بیرون‌زدگی یا پارگی دیسک کمر عبارتند از:
فیزیوتراپیست در جلسه اول با بررسی نسخه پزشک، سوابق پزشکی بیمار، علائم بیمار، انجام تست‌های تخصصی، بررسی ام آر آی و بررسی نوار عصب و عضله مشکل را تشخیص میدهد.
درمان پارگی دیسک کمر نیاز به یک تیم حرفه‌ای دارد. شروع درمان در صورت نداشتن علائم نورولوژیکی شدید به صورت کانسرواتیو و غیرتهاجمی انجام میشود. فیزیوتراپی برای پارگی دیسک کمر یک درمان کلیدی در اکثر موارد می‌باشد که در افرادی که تمرینات خود را به طور منظم انجام می‌دهند و وزن خود را کنترل می‌کنند نتیجه مطلوبی حاصل میشود.
جراحی معمولا آخرین راه درمان است. در صورت درد شدید و مشکل در جابجایی تا مرکز فیزیوتراپی پیشنهاد میشود فیزیوتراپی دیسک کمر در منزل انجام گیرد.
در اولین جلسه فیزیوتراپی، درصورت وجود آسیب یا فتق دیسک کمری پروتکل درمانی مناسب برای بیمار در نظر گرفته میشود که عمدتا شامل موارد زیر است:
در صورت وجود نشانه‌های دیسک کمر خفیف در فرد، آسیب خفیف تا متوسط ممکن است چندین سال بدون درد و کاهش عملکرد وجود داشته باشد. تشخیص پارگی خفیف دیسک کمر عموما با ام آر ای قابل انجام است. اگر دیسک بیرون‌زده بدتر شود، علایم بیمار شامل موارد زیر می‌باشد:
در صورت انجام جراحی‌هایی مثل لامینکتومی، دیسکتومی، میکرودیسکتومی، فیوژن، نوکلئوپلاستی، دیسک آرتروپلاستی نیز بعد از دستور جراح می‌توان فیزیوتراپی را در کلینیک یا منزل با پروتکل خاص بعد از جراحی شروع کرد.
بسته به شدت آسیب‌دیدگی دیسک کمر و بعد از بررسی علائم بیمار و آزمایشات تشخیصی درمان‌های زیر در نظر گرفته میشود:
درد ناشی از بیرون زدگی دیسک کمر می‌تواند از یک درد خفیف تا درد شدید ناگهانی منتشر تا پاها متفاوت باشد. در حالیکه بیشتر فتق دیسک‌ها به طور تدریجی در طول چند هفته بهتر می‌شوند، بسیاری از فعالیت‌های معمولی باعث ایجاد التهاب و افزایش درد می‌شوند. برخی از فعالیت‌هایی که ممنوعیت دارد شامل:
نشستن باعث ایجاد فشار مازاد به دیسک‌های ستون فقرات میشود، خصوصا وقتی در صندلی قوز کنید یا به سمت جلو خمیده بنشینید.
برای کاهش درد سعی کنید بایستید، چند قدم راه بروید یا در صورت امکان دراز بکشید. در مواقعی که نشستن اجتناب‌ناپذیر است، برای کاهش فشار از روی ستون فقرات کمری موارد زیر را رعایت کنید:
در زمان عود کردن دیسک کمر برخی از کارهای خانه مانند شستن لباس‌ها و جارو کشیدن می‌تواند منجر به افزایش میزان درد شود. توجه به نکات زیر می‌تواند در جلوگیری از بدتر شدن فتق دیسک کمر مفید باشد:
هرچند کشش روزانه عضلات همسترینگ برای کاهش درد در فتق دیسک موثر است، اما در حالت ایستاده باعث افزایش درد و مشکل فتق دیسک میشود. دلیل این مسئله این است که کشش در حالت ایستاده موجب کم شدن جبرانی کمر به جلو میشود و فشار مازاد به نیمه قدامی دیسک وارد می‌کند. توصیه میشود کشش در حالت خوابیده و بصورت ملایم انجام شود.
پیاده‌روی یک انتخاب مناسب برای بیماران فتق دیسک کمر می‌باشد. پیاده‌روی موجب افزایش خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها میشود. یکی دیگر از تاثیرات مهم پیاده‌روی هیدراته شدن دیسک می‌باشد که در بهبود روند ترمیم بسیار مهم است.
ورزش‌های هوازی ساده مثل شنا و دوچرخه‌سواری هم مناسب هستند. در صورت ایجاد درد حتما با فیزیوتراپیست خود مشورت کنید.
