از کنار چارت سازمانی راحت نگذرید!
چارت سازمانی نموداری است که ساختار و سلسله مراتب سازمان را نشان می‌دهد. این نمودار شامل اطلاعاتی مانند وظایف، مسئولیت‌ها، روابط سلسله‌مراتبی و تعداد موقعیت‌های شغلی سازمان است. هدف اصلی چارت سازمانی، برقراری یک دید کامل از ترکیب و توزیع منابع در سازمان و بهبود کارایی آن است.
این چارت یک نمایش دقیق از ساختار و سلسله‌مراتب سازمان است که به تمام اعضای آن کمک می‌کند تا بفهمند که چه کسانی در سازمان هستند، چه وظایفی دارند و به چه شکل با هم همکاری می‌کنند. این نوع نمایش، برای روشن‌شدن روابط بین اعضای سازمان و تعیین مسئولیت‌های آنان بسیار مفید است.
به علاوه، چارت سازمانی به‌عنوان یک ابزار مدیریت منابع انسانی نقش بسزایی در بهبود عملکرد سازمان دارد. با استفاده از چارت سازمانی، مدیران قادر خواهند بود که
به طور کلی، چارت سازمانی ابزاری مفید و حیاتی در مدیریت منابع انسانی و بهبود عملکرد سازمان است. چارت‌های سازمانی انواع مختلفی دارند که در ادامه به ۵ نوع از رایج‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
در این نوع چارت، سازمان به‌صورت سلسله‌مراتبی و خطی از بالا به پایین نشان داده می‌شود. در این نوع چارت، هر پست با پست بالاتر خودش ارتباط دارد و به‌تدریج به پست‌های پایین‌تر منتقل می‌شود. یعنی هر بخش واحد به بخش واحد دیگر وابسته است و همهٔ کارکنان زیرنظر یک رئیس قرار دارند.
در این نوع چارت، روابط بین بخش‌ها و واحدهای سازمان به‌صورت شبکه‌ای نشان داده می‌شود. در چارت سازمانی شبکه‌ای همه اعضای سازمان با هم تعامل دارند و هیچ کس بالاتر یا پایین‌تر از دیگران نیست و همکاریِ مستقیم با دو یا چند بخش مجزا رخ می‌دهد. یکی از فواید چارت سازمانی شبکه‌ای این است که روابط داخلی و خارجی بین مدیریت میانی و رده‌های بالا را ترسیم می‌کند. این چارت سلسله‌مراتبی نیست و انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به نوع چارت سازمانی سلسله‌مراتبی دارد.
در این نوع چارت، بخش‌های مختلف سازمان براساس کارکردهای خودشان دسته‌بندی شده و روابط بین آنها نشان داده می‌شود. هر بخش مسئولیت خود را بر عهده دارد و با بخش‌های دیگر همکاری می‌کند.
چارت سازمانی عملیاتی باعث می‌شود بهره‌وری سازمان بیشتر شود؛ زیرا در این صورت نیروهای متخصص در هر یک از بخش‌های تشکیل‌دهندة سازمان دیده می‌شوند و به کیفیت کار کمک می‌کنند. علاوه بر این، این ساختار از توزیع نادرست منابع در بخش‌ها جلوگیری می‌کند چرا که با استفاده از چارت سازمانی عملیاتی می‌توان منابع سازمان را با توجه به کارکردها و وظایف هر بخش توزیع کرد.
در بالاترین بخش این چارت مدیر پروژه قرار دارد. چارت سازمانی پروژه‌ای چارتی موقتی است که برای اجرای پروژه‌های خاص در زمان مشخص تنظیم می‌شود. این چارت پس از آن که سازمان به هدف تعیین شدهٔ خود از پروژه می‌رسد، منحل می‌شود.
این چارت زمانی تنظیم می‌شود که اهداف پروژه و زمان اتمام آن مشخص شود. باید توجه داشت که این چارت برای پروژه‌های موقتی است و نباید برای مواردی که وظایف افراد جزئی از کارهای روزمرهٔ آن‌هاست، استفاده شود.
چارت سازمانی ماتریسی معمولاً برای انسجام بیشتر در فعالیت‌های سازمان‌هایی تنظیم می‌شود که همواره گروه‌های عملیاتی و گروه‌های پروژه‌ای در حال فعالیت هستند. در این نوع چارت، کارکنان به دو گروه تقسیم می‌شوند: گروه‌های عملیاتی و گروه‌های پروژه‌ای. هر یک از کاکنان در هر دو گروه شرکت مستقل دسته‌بندی می‌شوند و به دو رئیس مستقل گزارش می‌دهند.
این نکته را از یاد نبرید که طراحی چارت سازمانی بدون داشتن طرح و استراتژی مناسب سازمانی، نه‌تنها کمکی به سازمان نمی‌کند بلکه باعث ایجاد آشفتگی در سازمان می‌شود. بنابراین پیش از هر چیز باید به یک استراتژی مناسب برای مدیریت سازمان خود برسید.
