عوامل زیادی در رسیدن به یک طرح معماری موفق، مؤثر هستند.
نور یکی از اساسی ترین این عوامل است که لازم است از ابتدای طراحی مورد توجه قرار گیرد.
در مقاله ی نور در معماری، نور طبیعی و مصنوعی و اثرات هریک بر محیط و انسان بررسی شده است.
و این‌گونه برداشت شد که به‌طورکلی استفاده از نور طبیعی بر استفاده از نور مصنوعی ارجحیت دارد.
آرک پرو در این مطلب راهکارهای مناسبی در جهت به‌کارگیری نور خورشید در معماری را با شما در میان خواهد گذاشت.
پنجره ها
موقعیت قرارگیری و ابعاد پنجره، بر میزان نفوذ نور روز در فضای داخلی مؤثر است.
پنجره‌ها علاوه بر کنترل میزان نور و حرارت دریافتی، تجربه‌های فضایی متنوع و متمایزی در فضا ایجاد می‌کنند.
میزان نفوذ نور خورشید به ارتفاع و عرض پنجره بستگی دارد.
هرچه عرض پنجره بیشتر باشد میزان نفوذ نور به فضا نیز بیشتر است.
افزودن عناصری چون صفحات بازتابشی یا کرکره‌های آینه‌ای، راهکاری مؤثر در انحراف نور و انتقال آن به عمق بیشتر فضا است.
قرار دادن پنجره در یک جداره، موجب تضاد شدید بین روشنایی پنجره و جداره‌های اطراف و کاهش آسایش بصری می‌شود.
بنابراین با قرار دادن پنجره در دوجداره عمود برهم، می‌توان به توزیع یکنواخت‌تری از نور دست‌یافت و میزان خیرگی را کاهش داد.
شیشه‌های رنگی می‌توانند در تأمین آسایش بصری و حرارتی، به‌ویژه در فصل تابستان که نور آفتاب شدید و خیره‌کننده است، مؤثر باشند.
شیشه‌های رنگی در ایجاد فضای روحانی نیز مؤثرند.
لوکوربوزیه در کلیسای نوتر دام فرانسه، از طریق پنجره‌ها با ابعاد و شکل‌های متنوع ارتباط تنگاتنگ بین فرم و نور طبیعی ایجاد کرده است.
این پنجره‌ها که به‌صورت نامنظم در دیوار جنوبی و قسمت نمازخانه‌ی کلیسا چیده شده‌اند موجب ورود هنرمندانه‌ی نور به داخل فضا شده‌اند.
استفاده از قطعات شیشه‌رنگی به روحانی شدن فضا کمک کرده است.
در معماری ایرانی از پنجره‌های مشبک برای کنترل شدت و میزان نور و تهویه استفاده می‌شده است.
این پنجره‌ها در کنترل دید نیز نقش داشتند به‌گونه‌ای که تنها از درون به بیرون فضا دید وجود داشت.
از پنجره‌های مشبک به‌عنوان جان‌پناه در پشت‌بام‌ها و در جلوی روزنه فضاهایی مانند زیرزمین نیز استفاده می‌شده است.
از مصالح گوناگونی مانند سنگ، آجر، گچ، کاشی و چوب ساخته می‌شدند.
در معماری امروزه نیز، از پنجره‌های مشبک می‌توان ایده‌های زیبا و کاربردی گرفت.
شاید به نظر موضوع مهمی نیاید، اما پنجره‌های تمیز تأثیر مستقیمی بر میزان و کیفیت نور ورودی دارد. هر چه گردوخاک و آلودگی کمتری روی شیشه‌ها باشد نور بیشتری وارد فضا می‌شود.
نورگیرهای سقفی
نورگیرهای سقفی نور را از سقف به فضای داخلی انتقال می‌دهند که نوع خاصی از نور طبیعی و سایه‌روشن را ایجاد می‌کند.
این شیوه‌ی نورگیری در بناهایی که امکان نورگیری از جداره در آن‌ها محدود است یا در ساختمان‌هایی با پلان عمیق بسیار کاربرد دارد.
برخی جنبه فلسفی به این نورگیرها می‌دهند و معتقدند که به‌نوعی موجب تقویت ارزش‌های معماری می‌شود.
نورگیرهای سقفی با شکل‌های متنوع و با قرارگیری در ارتفاع‌های گوناگون طیف متنوعی از تجربه نور و سایه‌روشن را در فضا ایجاد می‌کند
در صورت قرارگیری در جای نامناسب و اندازه‌ی نادرست موجب افزایش میزان نور و گرما و کاهش سایه‌روشن می‌شوند.
برای مثال قرار دادن نورگیر سقفی در وسط سقف کوتاه، به دلیل نزدیکی پرتوهای نور موازی آزاردهنده است و جو فضا را غبارگرفته، بی‌رنگ و غمگین جلوه می‌دهد.
نورگیر سقفی حرکت به‌سوی بالا را القا کرده و چشم هنگام عبور از کف به‌سوی سقف درجات مختلف تاریکی و روشنایی را تجربه می‌کند به همین دلیل در فضاهای مقدس چون مساجد می‌توانند حالت روحانی ایجاد کنند.
در معماری سنتی ایران، هورنو عنصر نورگیر سقفی بوده است که در نزدیکی تیزه گنبد و در رأس آن قرار داشته است.
در بناهایی که استفاده از پنجره در دیوارها ممکن نبوده مثل بازارها، حمام‌ها و سایر بناهای عمومی، معماران از هورنو برای تأمین روشنایی و تهویه استفاده می‌کردند.
هورنوها گاهی دارای شیشه بوده و گاهی بدون شیشه و در اشکال مختلف دایره و چندضلعی ساخته می‌شده است.
آتریوم
آتریوم، فضایی در میان ساختمان است که گاهی باز است و گاهی با مصالح شفاف یا نیمه شفاف پوشیده می‌شود.
به‌منظور تأمین نور لازم و تهویه فضای داخلی ساختمان به کار می‌رود.
که ازنظر نقش میانجی حرارتی، تأثیر بر شرایط آسایشی فضاهای مجاور، امکان صرفه‌جویی انرژی، اثرات کاهش یا پراکندگی صدا و روشنایی طبیعی با یکدیگر متفاوت‌اند.
استفاده از آتریوم در ساختمان‌هایی با پلان عمیق در جهت دسترسی به نور و تهویه مناسب است.
علاوه بر فواید زیست‌محیطی، موجب حس جهت‌یابی، درک زمان و آب‌وهوای محیط خارجی برای استفاده‌کنندگان می‌شود.
آتریوم ها به پنج دسته مرکزی، یکپارچه، اتصالی، خطی و محیطی دسته‌بندی می‌شوند.
آتریوم های امروزی معمولاً دارای چندین طبقه ارتفاع و یک سقف شیشه‌ای با پنجره‌های بزرگ هستند و بلافاصله پس از ورودی اصلی قرار می‌گیرند.
سیستم‌های فعال و غیرفعال خورشیدی
سیستم های فعال خورشیدی در فضاهای باز و به‌خصوص بر روی بام ساختمان‌ها، شرایط حداکثر استفاده از نور خورشید را ایجاد می‌کنند.
این سیستم‌ها یا از پرتوهای خورشید مستقیم برای گرم کردن محیط و آب استفاده می‌کنند و یا انرژی خورشید را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کنند.
که در هر دو صورت موجب صرفه‌جویی زیادی در مصرف انرژی و هزینه‌ها می‌شوند.
بهترین جبهه‌ی ساختمان برای نصب پنل های خورشیدی، جبهه‌ی جنوبی است.
و به‌منظور حداکثر میزان جذب سالانه‌ی انرژي توسط یک سیستم خورشیدي، توصیه می‌شود که پنل ها با شیب ثابت، تقریباً برابر با عرض جغرافیایی منطقه نصب شوند
