قانون فیتس

در سال ۱۹۵۴ میلادی، روانشناس آمریکایی پاول موریس فیتس (Paul Morris Fitts) طی نظریه‌ای اعلام کرد: زمان لازم برای رسیدن به هدف، بستگی دارد به اندازه هدف و فاصله ما از آن. یعنی مثلاً برای کلیک با ماوس بر روی یک دکمه، هرچه دکمه بزرگ‌تر و هرچه کرسر ماوس به دکمه نزدیک‌تر باشد، زمان کمتری برای کلیک لازم است. به عبارت دیگر، هرچه دکمه ریزتر و دورتر باشد، زمان بیشتری برای رسیدن به آن لازم است.

شاید این موضوع، در بدو امر چندان مهم به نظر نرسد، ولی پژوهشی نشان می‌دهد که تغییر محل قرارگیری کلید Add-to-Cart در یک وبسایت تجارت الکترونیک، باعث شده تا ۳۴% بر کلیک این دکمه افزوده شود.
قانون فیتس (Fitts’ Law و یا Fitts’s law) کاربرد گسترده‌ای در طراحی محصول، طراحی اینترفیس و تجربه کاربری یافته است. مثلاً: عملگرهای لمسی مانند کلیدها و دکمه‌ها باید به اندازه کافی بزرگ باشند، از یکدیگر فاصله کافی داشته باشند، و در محلی قرار گرفته باشند که دسترسی به آنها آسان باشد.

پاول فیتس، شاخصی را نیز به عنوان «شاخص دشواری» تعریف کرد که میزان دشواری در دسترسی به هدف را بیان می‌کند:

در اینجا D فاصله از هدف و W عرض هدف است.

بعدها با توسعه شاخص دشواری فیتس، فرمول زیر استخراج شد:

در این فرمول، MT میانگین زمان رسیدن به هدف، D فاصله تا هدف، و W عرض هدف هستند. a و b نیز ثابت‌های عددی هستند: a مرتبط با بردار y و شاخص تاخیر است، و b مرتبط با شیب نمودار و شاخص شتاب است. در مثال زیر، زمان رسیدن ماوس در ویندوز و مک مقایسه شده است.

مثال: می‌خواهیم ماوس را از محل دکمه File (مرکز دایره سرخابی)، به محلی که به فاصله ۸۰ میلیمتری از مرکز این دایره قرار دارد حرکت دهیم و دکمه‌ای را کلیک کنیم. محل دکمه مقصد، در هر دو تصویر بالا، جایی است که کرسر ماوس قرار گرفته است. مطابق با شکل، اندازه محل کلیک (W) در این مثال، برای ویندوز ۵ میلیمتر و برای مک ۵۰ میلیمتر است. مقادیر a و b نیز به ترتیب ۵۰ و ۱۵۰ بوده و برای هر دو شکل، مشابه است. تجربه کاربری (UX) و سهولت استفاده (user friendly) در محیط ویندوز و مک، بر مبنای مدت زمان رسیدن ماوس به صورت زیر محاسبه می‌شود:

مدت زمان رسیدن ماوس در ویندوز عبارت است از:

MT=50+150log2(80/5)=650ms

مدت زمان رسیدن ماوس در مک عبارت است از:

MT=50+150log2(80/50)=155ms

با این حساب، بر اساس قانون فیتس، سرعت دسترسی به هدف در مورد بالا، برای مک بیشتر است (حدود ۴ برابر ویندوز).

در جدول زیر، چند نمونه از حداقل ابعاد پیشنهادی برای دکمه‌ها و آیکون‌ها در محیط‌های مختلف آمده است.

در سایت زیر می‌توانید قانون فیتس را در عمل، تجربه کرده و نتایج را مشاهده نمایید:

simonwallner.at/ext/fitts/

منابع

Yablonski, J. (2020). Laws of UX: Using Psychology to Design Better Products & Services, O’Reilly.
www.medium.com/@DarceyBeau/ux-essentials-fitts-law-d7ef63a98964
www.interaction-design.org/literature/topics/fitts-law
www.vwo.com/success-stories/optimeria/
www.web.mit.edu/6.813/www/sp16/classes/04-efficiency/