یکی از رایج‌ترین سؤالات در مصاحبه شغلی درباره‌ی مسیر شغلی است. اگر تجربه‌ی مصاحبه شغلی را داشته باشید با این سوال مواجه شده‌اید «اهداف شغلی 5 ساله و 10 ساله شما چیست؟» یا «در 5، 10 یا 15 سال آینده خود را در چه جایگاه شغلی می‌بینید؟» برای این سؤال، پاسخ آماده‌ای دارید یا برای جواب دادن به آن دستپاچه شدید؟
حالا اگر از یک کودک پنج ساله بپرسید وقتی بزرگ شد می‌خواهد چه کاره شود شاید پاسخش غیر واقعی و احساسی باشد، اما حداقل پاسخی برای این سؤال دارد.
چرا سؤالی که در کودکی به آسانی و با اعتماد به نفس به آن جواب می‌دادیم حالا سال‌ها زمان می‌برد تا جوابی برایش پیداکنیم؟ چرا سؤال تکراری آن روزها به دغدغه‌ی مهم این روزهای ما تبدیل شده است؟ سؤالی که امروز با عنوان «مسیر شغلی» یا «کارراهه شغلی» می‌شناسیمش.
این روزها داشتن مسیر شغلی به اندازۀ داشتن شغل مهم است. به نظر کارفرمایان، فردی که اهداف شغلی ندارد هیچ جهتی در زندگی خود ندارند. بنابراین اگر می‌خواهید به مهره‌ای کلیدی تبدیل شوید و کسب‌وکارها برای داشتن شما با هم رقابت کنند باید یک برنامه شغلی داشته باشید.
انتخاب با شماست؛ می‌خواهید در چند سال آینده پیشرفت کنید، در جایگاه شغلی بهتری باشید و در حرفۀ خود حرفی برای گفتن داشته باشید یا می‌خواهید هم‌چنان هر روز بدون هیچ انگیزه یا هدفی کیفتان را بردارید و از خانه بیرون بزنید و به سر کار بروید و همان کارهای همیشگی را انجام بدهید.
اگر هنوز مسیر شغلی خود را مشخص نکرده‌اید و برای آیندۀ شغلی خود برنامه‌ای ندارید مطالعۀ این مقاله به شما کمک خواهد کرد تا متوجه شوید مسیر شغلی چیست، چرا طراحی مسیر شغلی مهم است، چطور مسیر شغلی خود را طراحی کنید و..
مسیر شغلی (career path) در حقیقت همان سفر حرفه‌ای شماست. یعنی مجموعه شغل‌هایی که شما انتخاب می‌کنید تا در نهایت شغل مناسب خود را پیدا کنید و به اهداف شغلی و چشم‌انداز زندگی خود نزدیک‌تر شوید.
انتخاب مسیر شغلی یا کارراهه شغلی تصمیمی نیست که فقط یک بار در زندگی کاری خود بگیرید و تمام شود. بلکه فرآیندی تکرارشونده است. هم‌زمان با رشد حرفه‌ای و افزایش مهارت‌های خود می‌توانید تصمیم بگیرید که مسیر شغلی خود را تغییر بدهید.
مسیر شغلی برخی از افراد مسیری خطی است. این افراد پله‌های نردبان یک سازمان یا حرفۀ مشخص را یکی یکی بالا می‌روند تا در نهایت به نقش‌هایی با مسئولیت‌های بیشتر و حقوق بالاتر برسند. مسیر شغلی خطی می‌تواند باعث درک عمیق‌تر از یک رشته یا حرفه و تبدیل شدن به یک رهبر یا متخصص در آن زمینه شود. اما برخی دیگر مسیر شغلی پیچیده‌تری دارند و نقشهای مختلف در یک سازمان یا کار کردن در شرکت‌ها و صنایع مختلف و بیشتری را امتحان می‌کنند.
سؤال اصلی این است که چه کار کنید تا حرفه خود را به سمتی که می‌خواهید هدایت کنید. آیا باید به یک مسیر خطی پایبند باشید و به دنبال پیشرفت و عمیق شدن در حرفه‌ی مشخصی باشید یا باید نقش‌ها و مسئولیت‌های متنوعی را بر عهده بگیرید و مسیرهای متعددی را بررسی کنید؟
وقتی چشم‌انداز و هدف خود را برای آینده‌تان روشن کنید، هر دو مسیر شغلی خطی و غیرخطی می‌توانند مفید باشند.
شما با طراحی مسیر شغلی خود:
✔️ به جای این که توان و زمان خود را هدر بدهید، مسیر شغلی مناسب خود را انتخاب و برای پیشرفت در آن تلاش می‌کنید.
✔️ با شناخت مشاغل پر تقاضای آینده، شغلی را انتخاب می‌کنید که برای شما امنیت شغلی به همراه داشته باشد.
✔️ داشتن اهداف شغلی به شما کمک می‌کند تا هر فرصت و پیشنهاد شغلی را قبول نکنید بلکه موقعیت‌های شغلی را ارزیابی کرده و ببینید که آیا با اهداف شما هم‌خوانی دارند؟ آیا شما را یک قدم به اهدافتان نزدیک‌تر می‌کند یا خیر.
برنامه‌ریزی شغلی (Career planning) یعنی برای رسیدن به شغل مناسب خود چه گام‌ها و مراحلی را باید پشت‌سر بگذارید. داشتن برنامه شغلی به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های لازم برای به دست آوردن شغل موردعلاقه‌ی خود را به دست بیاورید.
برای این کار شما می‌توانید برای خود اهداف بلند مدتی را در نظر بگیرید که وضعیت شغلی شما را در پنج، 10 یا 20 سال آینده مشخص می‌کند. علاوه‌براین می‌توانید برای هر بازه، اهداف کوتاه‌مدتی را هم در نظر بگیرید که به شما اطمینان می‌دهد که طبق جدول زمانی خود دارید پیشرفت می‌کنید. در حین عمل به برنامه شغلی خود می‌توانید اهداف، علایق و توانایی‌های خود را دوباره بررسی کنید و در صورت تغییر هر کدام، برنامه‌ی شغلی خود را اصلاح کنید.
برای انتخاب آگاهانه‌ی شغل، باید تکلیف خود را روشن کنید. چه کاری می‌خواهید انجام دهید؟ چه وظایف شغلی را می‌توانید به خوبی انجام دهید؟ چقدر حقوق و دستمزد می‌خواهید؟ چه انتظاری از محیط کار خود دارید؟ دوست دارید در چه زمینه‌ای پیشرفت کنید و در زندگی خود به کجا برسید؟
برای شناخت بهتر خود می‌توانید ویژگی‌ها و خواسته‌های خود را لیست کنید. به عنوان مثال، لیستی از مهارت‌ها و لیست دیگری از کارهای موردعلاقه خود تهیه کنید. در اینجا سؤالاتی را به عنوان نمونه برای شما لیست کرده‌ایم:
✔️ چه نوع محیط و فضای کاری را ترجیح می‌دهید: لیستی تهیه کنید و در آن ویژگی‌های محیط کار موردعلاقه‌ی خود را در آن بنویسید.
✔️ به چه کارهایی علاقه دارید: در این لیست بنویسید که به چه چیزهایی علاقه دارید، از انجام چه فعالیت‌هایی لذت می‌برید و چه چیزهایی برای شما خسته‌کننده هستند. این لیست کمکتان می‌کند مشاغلی که برای شما سرگرم‌کننده و جالب هستند را پیدا کنید. به عنوان مثال، اگر به کارهای هنری علاقه‌مند باشید، احتمالا از انجام شغل‌هایی مثل تولیدمحتوا یا عکاسی لذت می‌برید.
✔️ چه ویژگی‌های شخصیتی دارید: بررسی ویژگی‌های شخصیتی مشخص می‌کند که با چه فرهنگ سازمانی احساس راحتی بیشتری می‌کنید. به عنوان مثال، اگر برونگرا هستید، ممکن است از سروکار داشتن با مشتری یا انجام کارهای تیمی بیشتر لذت ببرید.
✔️ چه مهارت و توانایی دارید: مشخص کنید چه مهارت و توانایی‌هایی دارید. بعضی از شغل‌ها به مهارت‌های خاصی نیاز دارند. بنابراین باید میزان مهارت خود را مشخص کنید و ببینید برای داشتن شغل مناسب خود به اندازه‌ی کافی مهارت دارید یا باید در دوره یا کارگاه آموزشی شرکت کنید.
بعد از شناخت خود می‌توانید با چشم باز، مشاغلی که برای شما مناسب هستند را از بقیه شغل‌ها جدا کنید. سپس مزایا و معایب هر کدام از گزینه‌های شغلی خود را بررسی و یادداشت کنید.
بررسی کنید که برای داشتن شغل موردعلاقه‌ی خود باید چه مهارت‌ها و ویژگی‌هایی داشته باشید تا کارفرما شما را استخدام کند.
نهایتا گزینه‌های خود را مجددا ارزیابی کنید و مشاغلی که به توانایی‌های شما نزدیک‌تر هستند و مزایای آن‌ها بیشتر است را نگه‌دارید و بقیۀ گزینه‌های لیست را کنار بگذارید.
در مرحله سوم باید وارد عمل شوید و مشاغلی که در لیست شما باقی مانده‌اند را امتحان کنید. برای امتحان کردن مشاغل و آشنایی با شرایط آن راه‌های زیادی وجود دارد که در ادامه به بعضی از آن‌ها اشاره کرده‌ایم:
✔️ فعالیت‌های داوطلبانه انجام دهید: در زمینه‌ی موردعلاقه‌ی خود فعالیت‌های داوطلبانه انجام دهید تا با آن شغل بیشتر آشنا شوید. به عنوان مثال، اگر به مدیریت رویداد علاقه دارید برای برگزاری رویدادهای خیریه داوطلب شوید.
✔️ کارآموزی کنید: کارآموزی به شما کمک می‌کند تا تجربۀ کار حرفه‌ای به دست آورید و برای انجام مشاغل تمام وقت آماده شوید.
✔️ در دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی شرکت کنید: با شرکت در دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های عملی از نزدیک با انجام کار موردعلاقه‌ی خود آشنا شوید.
✔️ به دنبال مربی باشید: افراد و مربیان حرفه‌ای در زمینه‌ی موردعلاقه‌ی خود را پیدا کنید و سعی کنید از آن‌ها یاد بگیرید و آن‌ها را الگوی خود قرار بدهید.
در این مرحله مهارت‌های فعلی خود و گزینه‌های شغلی را مقایسه کنید و از بین آن‌ها گزینه‌ی نهایی را انتخاب کنید.
در این مرحله پرسیدن سؤال‌های زیر می‌تواند به شما کمک کند:
✔️ بازار کار آینده‌ی شغل موردنظر شما چطور است؟ اگر می‌خواهید شغلی را برای تمام عمر خود انتخاب کنید باید از آینده‌دار بودن آن مطمئن شوید.
✔️ آیا برای استخدام در این موقعیت شغلی نیاز به نقل مکان دارید؟ گاهی برای افزایش شانس استخدام خود، باید به شهر دیگری با بازار کاری بهتر نقل مکان کنید.
✔️ آیا با انتخاب این شغل می‌توانید تعادل بین کار و زندگی خود را حفظ کنید؟ به دنبال موقعیت شغلی باشید که مرز بین کار و اوقات فراغت شما را از بین نمی‌برد.
بعد از انتخاب شغل باید آن را به دست بیاورید. پس به یک برنامه برای دستیابی به هدف شغلی خود نیاز دارید. یعنی مشخص کنید که برای استخدام در این شغل چه ویژگی و مهارت‌هایی باید به دست بیاورید. برای پیشرفت در آن با چه چالش‌هایی ممکن است مواجه شوید. بعد، به این فکر کنید که چگونه می توانید بر این چالش‌ها غلبه کنید و به اهداف خود برسید. به هر مرحله جدول زمانی اضافه کنید تا بتوانید میزان پیشرفت خود را در بازه‌های مشخص اندازه‌گیری کنید.
برای استخدام در شغل مناسب خود اقداماتی که باید انجام دهید را مشخص کنید:
✔️ برای استخدام در شغل مناسب خود باید چه مهارت‌ها و ویژگی‌هایی را به رزومه‌ی خود اضافه کنید؟
✔️ چه مشاغلی را از چه سطحی باید شروع کنید تا با پیشرفت و گام به گام جلو رفتن در آن نهایتا به شغل مناسب خود برسید.
✔️ برای پیشرفت در مسیر شغلی مورد علاقه‌ی خود به چه آموزشی نیاز دارید؟
یکی از منابعی که می‌تواند در تعیین مسیر شغلی به ما کمک کند کتاب‌ها هستند. سه کتابی که در ادامه معرفی کرده‌ایم شما را با ابزارهای تعیین مسیر شغلی، مفهوم مسیر شغلی، ویژگی‌ها و خصوصیات منحصربه فرد خود، نمونه‌هایی از مسیر شغلی‌های مختلف و… آشنا می‌کنند.
این کتاب از مجموعه کتاب‌های همراه مدیران دانشگاه هاروارد است. کتاب مسیر شغلی ابتدا شما را با مفاهیم مسیر شغلی و آینده شغلی آشنا می‌کند؛ سپس به شما کمک می‌کند تا با شناخت خود، شناخت علایق کاری، ارزیابی مهارت‌ها و…مسیر شغلی خود را طراحی کنید. در نهایت ابزار و خودآزمایی‌هایی را برای طراحی مسیر شغلی در اختیارتان قرار می‌دهد. این ابزارها از وب‌سایت انتشارات آریاناقلم قابل دانلود هستند.
کتاب «مدل کسب و کار شما» مناسب افرادی است که می‌خواهند در زندگی کاری و مسیر شغلی خود تغییری اثربخش ایجاد کنند. هدف این کتاب حل مشکل نارضایتی شغلی است. این کتاب، افراد را به عنوان کسب و کاری یک نفره در نظر گرفته است. و به افراد کمک می‌کند تا براساس نقاط قوت و استعدادهای خود مدل کسب و کار شخصی خود را تعریف کنند.
این کتاب به شما یاد می‌دهد که به شناخت دقیق‌تری از ارزش‌ها و ویژگی‌های خود برسید. به اعتقاد نویسنده‌ی کتاب افراد و رهبرانی که ارزش‌های درونی خود را می‌شناسند تحت فشار بیرونی از این ارزش‌ها دور و منحرف نمی‌شوند. منظور از شمال حقیقی مقصدی است که به سمت آن حرکت می‌کنید؛ این مقصد را براساس باورها، ارزش‌ها و اصول درونی شما مشخص می‌شود.
در ادامۀ این مقاله توضیح داده‌ایم که چه چیزهایی یک شغل را برای افراد معنادار می‌کنند، هر فرد به طورمعمول چه مراحل شغلی را طی می‌کند، اشتباهات متداول در طراحی مسیر شغلی کدامند و... شما می‌توانید متن کامل مقالۀ مسیر شغلی چیست و چطور طراحی می‌شود؟ را در وب‌سایت انتشارات آریاناقلم مطالعه کنید.
