با وجود نوسانات شدید قیمت ارزهای دیجیتال (نظیر بیت کوین) و ابهام در مقررات مربوط به آن، فناوری پایه این ارزهای دیجیتال (یعنی بلاک چین) آیندهای امیدبخش را برای بشر ترسیم میکند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که پس از اینترنت، تحول بعدی در دنیا به واسطه بلاک چین ایجاد خواهد شد. بلاک چین میتواند صنایع غذایی را دگرگون ساخته و به افزایش بهرهوری در این صنعت بیانجامد. قابلیتهای بلاک چین به قدری گسترده است که حتی برشمردن همه کاربردهای آن در این صنعت شاید امکانپذیر نباشد.
فناوری بلاک چین راهی برای ذخیره و به اشتراکگذاری اطلاعات در شبکهای از کاربران در یک فضای مجازی باز است. فناوری بلاک چین امکان مشاهده همه تراکنشها را به صورت همزمان و آنی در اختیار کاربران قرار میدهد. برای نمونه، یک فروشنده خرد با این فناوری میتوانند ببینید که تامینکنندهاش محصول مورد نظر را از کدام کشاورز یا شرکت خریده است. از آنجا که این اطلاعات و تراکنشها در یک محل خاص ذخیره نمیشود و بر روی همه رایانههای موجود بر روی شبکه وجود دارد، راهی برای هک یا دستکاری کردن آن وجود ندارد.
در این میان، مشتریان به شکلی جدی از فناوری بلاک چین سود خواهند برد. برای نمونه، کافی است گوشی خود را روی کد مربعی (QR Code) مندرج روی بسته گوشت موجود در یخچال سوپرمارکت ببریم تا اطلاعاتی نظیر تاریخ تولد حیوان، استفاده از آنتی بیوتیک، واکسیناسیون و نیز موقعیت و تاریخ کشتار را مشاهده کنیم.
فناوری بلاک چین موجب میشود زنجیره تامین شفافتر شود. همچنین این امکان برای همه اعضای این زنجیره فراهم میشود که واکنش مناسبی به بحرانهای مرتبط با سلامت غذایی داشته باشند. جالب اینجاست که برخی شرکتهای بزرگ نظیر نستله و یونیلور به همین دلیل به بلاک چین روی آوردهاند.
فروش حدود ۲۰ درصد از مواد غذایی در ایالات متحده توسط فروشگاههای زنجیرهای والمارت صورت میگیرد. این شرکت پیش از استفاده از بلاک چین یک سامانه برای رهگیری مبدا انبه عرضه شده در فروشگاههایش تهیه کرد. برای اینکه سامانه مذکور مبدا دقیق را نشان دهد، ۶ روز و ۱۸ ساعت و ۲۶ دقیقه زمان لازم بود! در مقابل، فناوری بلاک چین به والمارت کمک میکند این اطلاعات را تنها ظرف ۲/۲ ثانیه به کاربر اعلام کند.
بلاک چین امکان رهگیری هر نوع محصول را فراهم میسازد که البته این امر به کاهش ضایعات غذایی نیز میانجامد. به سرعت میتوان منشاء موادغذایی آلوده را شناسایی کرد و اقدامات مناسبی برای حل این مساله انجام داد.
باید دقت داشته باشیم که همه اینها وقتی امکانپذیر است که اطلاعات وارد شده کاملا درست باشد. با این وجود، صنعت موادغذایی همواره خطاهایی انسانی را نیز دارد. به همین دلیل است که اطلاعات مربوط به رعایت مقررات توسط تولیدکنندگان معمولا توسط یک طرف سوم ارزیابی میشود و نتیجه آن نیز بر روی کاغذ و یا یک سرور مرکزی ذخیره میشود. اما این شیوه ذخیره اطلاعات به شدت در معرض خطراتی نظیر هک شدن قرار دارد، هزینه نگهداری از آنها بالاست و فساد سیستم اداری و تقلب نیز تهدیدی برای آن به شمار میرود.
بلاک چین به صورت مستقل عمل میکند و در نتیجه هر نوع اشتباه قابل ردیابی است و میتوان عامل آن را شناسایی کرد. با توجه به اخباری که هر از چند گاه درباره تقلبهای صورت گرفته در زمینه موادغذایی منتشر میشود، میتوان دریافت که این شیوه بسیار ارزشمند است. بلاک چین امکان ذخیره دایمی اطلاعات را فراهم میسازد.
بلاک چین امکان پرداخت سریعتر را در هر مرحلهای از زنجیره تامین (از مزرعه تا سفره) فراهم میسازد. کشاورزان میتوانند محصول خود را سریعتر به فروش برسانند. همچنین به خاطر شفافیت بالای اطلاعاتی، کشاورزان و همه فعالان این زنجیره قیمتی مناسب و منصفانهتر دریافت خواهند کرد.
فناوری بلاک چین گزینهای ویژه و بسیار ارزشمند برای کشاورزانی است که برای فروش محصولات خود به دلالها وابسته هستند. استفاده از بلاک چین از افزایش غیرمنطقی قیمت و پرداخت با تاخیر (که هر دو از مشکلات کنونی زنجیره تامین موادغذایی هستند) جلوگیری خواهد کرد.
بلاک چین با از بین بردن واسطهها و کاهش کارمزدها به اوبریزه (Uberize) شدن صنعت موادغذایی کمک کند (اوبریزه شدن به معنای پیاده شدن الگویی نظیر اوبر یا همان اپلیکشن درخواست تاکسی با گوشی است). به این ترتیب قیمتها منصفانهتر شود و تولیدکنندگان خردهپا و آنهایی که تا آن زمان محصول خود را با قیمتی پایینتر به دلالها میفروختند بیشتر مورد توجه قرار گیرند.
سامانههای کنونی رهگیری محصولات غذایی نقصهایی جدی دارند و فناوری بلاک چین میتواند مشکلات آن را برطرف سازد. ساختار بلاک چین به گونهای است که راهحلی کمهزینه هم برای شرکتهای کوچک و متوسط و هم سازمانهای بزرگ به شمار میرود. با این وجود، بلاک چین خالی از محدودیت نیست.
حجم اطلاعات قابل پردازش در بلاک چین محدود است. از آنجا که همه اطلاعات بر روی شبکه قرار گرفته و در دسترس است، برای محرمانه ماندن برخی بندهای قرارداد منعقده بین خریدار و فروشنده باید سازوکاری تهیه شود. در واقع برای برقراری تعادلی میان شفافیت از یک سو و محرمانه ماندن بخشهای خصوصی باید فکری کرد.
صنعت موادغذایی همواره موارد زیادی را محرمانه دانسته و از افشای آن خودداری میکند. شیوه کنونی پیادهسازی بلاک چین شاید برای بسیاری از شرکتهای صنعت غذایی دردسرساز باشد. خلاصه اینکه بسیاری از شرکتها به خاطر قدرت زیادی که در بازار دارند، شاید از الگوی کاملا شفاف بلاک چین استقبال نکنند.
بلاک چین هنوز در مراحل ابتدایی شکلگیری خود قرار دارد و بسیاری از افراد از توان بالقوه این فناوری اطمینان ندارند. با این وجود، نوآوری در ساختار بلاک چین و کاربردهای آن به سرعت به پیش میرود. بلاک چین ساختاری غیرمتمرکز و باز است که طی مدتی کوتاه توانسته توجه بسیاری از کارشناسان و حتی دولتها را به خود جلب کند.
صنعت غذایی معمولا منتظر میماند تا یک نوآوری در حوزههای دیگر مورد استفاده قرار گیرد و پس از تایید کارایی به سراغ آن میرود. البته برخی شرکتهای فعال صنایع غذایی به فکر استفاده از بلاک چین افتادهاند و بسیاری دیگر نیز منتظر نتایج دیگران هستند. نوسانات شدید قیمت بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال و مقررات متناقض مربوط به آن سبب شده بسیاری از افراد دیدگاهی منفی به این ارزها داشته باشند. اما واقعیت این است که ارز دیجیتال صرفا یکی از کاربردهای فناوری بلاک چین است.
با این حال، اصلیترین مانع موجود عدم استقبال گسترده از بلاک چین است. برای اینکه بلاک چین بتواند با نهایت توان خود عمل کند، نیاز به مشارکت همه طرفها وجود دارد. اندازه شرکتهای حوزه صنایع غذایی با هم متفاوت است. شاید والمارت به خاطر بزرگ بودن بتواند در این زمینه موفق شود، اما دهها هزار شرکت کوچک و متوسط دیگر نیاز به همکاری دیگران دارند.
بلاک چین در صنایع غذایی از توان بالقوه بالایی برخوردار است، اما برای یپشرفت به تلاش بیشتر نیاز دارد. بزرگان صنعت موادغذایی باید از بلاک چین استقبال کنند و این فناوری را به راهبردهای خود بیافزایند. در این صورت میتوان انتظار گسترش سریع آن را در کل صنعت موادغذایی داشت. شفافیت، بهرهوری، پایداری و رقابت در صنایع غذایی میتواند با این فناوری افزایش یابد.